Hvaðan eiga peningarnir eiginlega að koma? Ole Anton Bieltvedt skrifar 10. febrúar 2020 10:00 Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson Skoðun VII. Aðförin að Ólafi Jóhannessyni Hafþór S. Ciesielski Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson Skoðun Halldór 29.03.2025 Halldór Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Sjá meira
Mikið er rætt og ritað um heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Hafa ýmsir tekið til máls í þessari umræðu, líka góðir menn og gegnir. Þorsteinn Pálsson, merkur og snjall stjórnmálamaður, skrifar grein í Fréttablaðið nýlega og spyr með þessari fyrirsögn: „Engin plön um að lyfta Íslandi úr botnsætinu“. Fjallar hann þar m.a. um, að Íslendingar verji nú minnstu hlutfalli af vergri landsframleiðslu til heilbrigðisþjónustu af Norðurlöndunum. Annar merkur maður og frumlegur, sem reyndar kom með þá tilgátu, að Íslendingar væru vitlausari en aðrar þjóðir, væntanlega að honum undanskildum, Kári Stefánsson, stofnaði til herferðar til „endurreisnar heilbrigðiskerfisins“, þar sem 11% voru sett sem það hlutfall af vergri landsframleiðlsu, sem ganga skyldu til heilbrigðiskerfisins. Féllust 80 þúsund landsmenn á það markmið, ég hygg þó án þess að hugsa vel, hvað það þýddi og hverjar afleiðingar það kynni að hafa fyrir aðra málaflokka. Ef menn hvetja til aukinna ríkisútgjalda á einu sviði, verða þeir að útskýra í leiðinni, af hvaða öðrum útgjaldasviðum taka skal féð, eða, hvernig afla skal nýrra tekna, skatta, telji menn það leiðina. Verg landsframleiðslu 2018 (síðasta tala) var 2.803,0 milljarðar króna (mia), og í fjárlögum fyrir 2020 falla þessir útgjaldaliðir beint undir heilbrigðisþjónustu: Sjúkrahúsþjónusta 105,6 mia, heilbrigðisþjónusta utan sjúkrahúsa 54,9 mia, hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta 54,4 mia og lyf og læknisvörur 26,3 mia, samtala 241,3 mia. Er það hlutfall 8,6% af vergri landsframleiðslu. Ekki er vitað, hvert Þorsteinn Pálsson vill fara með hlutfall heilbrigðisþjónustu af vergri landsframleiðslu, en Kári talar enga tæpitungu; 11% skulu það vera. 11% af vergri landsframleiðslu myndi þýða, að hækka yrði framlag til heilbrigðismála úr 241,3 mia í 308,33 mia, eða um 67,0 mia á ári. Engin skiptimynt það. Hugsaði vísindamaðurinn mikli – en það er hann víst svo sannarlega – eitthvað til þess, hvaðan þessir fjármunir ættu að koma? Hér er um hækkun framlags að ræða, sem nemur hvorki meira né minna en 200.000,00 krónum, á hvers mannsbarn í landinu, og það á hverju ári! Af hvaða öðrum útgjaldaliðum ríkisins ætti að taka þetta mikla fé, eða, hvaða skatta skyldi hækka? Sem dæmi, er heildarkostnaður við löggæslu 29,8 milljarðar, en lögregluyfirvöld voru að gefa til kynna, að, ef löggæzla ætti að komast i viðunandi horf, vantaði yfir 200 nýja lögreglumenn. Varla kemur fé þaðan. Eða, ætti að taka þetta fé af samgöngumálum? Þau eiga að fá 47,0 mia 2020, og þótti mörgum þar við nögl skorið. Má klípa af umhverfismálum? Þau eiga að fá 20,0 mia 2020. Það væri af og frá á tímum grænnar framrásar. Kannske mætti hirða aðeins af menningu og listum, sem eiga að fá 15,8 mia? Þá myndu trúlega koma skaðræðisóp frá Lilju Dögg og fleirum. Stórum kór. Hvað með háskólakerfið, sem fær 44,1 mia? Kunnugir telja, að hér sé nú þegar líka um alvarlegt og krítiskt vanhald að ræða, sem þyrfti að bæta, en alls ekki rýra, enda er góð menntun forsenda fyrir framtíðarheill þjóðarinnar. Varla trúi ég því, að Kári renni hýru auga til málefna aldraðra, 82,4 mia, eða örorku og málefni fatlaðs fólks, 72,1 mia? Sannleikurinn er sá, að það er mikil þörf á flestum þjónustu- og útgjaldasviðum ríkissjóðs, og víða væru frekari framlög bæði æskileg og nauðsynleg. Hafa verður í huga, að heildarrammi frumgjalda ríkisins fyrir 2020 er „aðeins“ 813,7 mia, og, ef málefnum aldraðra, örorku og málefnum fatlaðra, fjölskyldumálum og lýðheilsumálum er bætt við framlagi til heilbrigðisþjónustu - en þetta er allt nátengt og gæti í víðari skilningi flokkast undir „heilbrigðis- og velferðarþjónustu“ - þá erum við komin í 447,1 mia, eða 56,6% af heildar útgjöldum ríkisins 2020. Hlutfall af vergri lands-framleiðslu væri þá 16%. Ekki veit ég, hvernig hin Norðurlöndin reikna þetta. Það, sem að mati undirritaðs stenzt enga skoðun í útgjaldaáætlun ríkisins 2020, er framlag til sjávarútvegs og fiskeldis, 7,0 mia. Er það ekki meira, en auðlindagjaldið, sem sjávarútvegurinn greiðir í ríkissjóð? Ótækt! Flestir munu sammála um, að sjávarútveginum bæri að leggja miklu meira fram til samneyzlunar, en nú er, en ekki hefur tekizt að knýja slíka aukningu fram, vegna sterkra áhrifa þeirrar greinar á stjórnvöld, öflugrar klíku, og er ekki líklegt, að breyting verði á því, þrátt fyrir réttmæti þess. Landbúnaður fær 16,2 milljarða, sem er umdeilanlegt framlag og fer sennilega mikið í niðurgreiðslu offramleiddra landbúnaðarafurða á erlendum markaði, en ekki breytist þetta, svo lengi sem D og B eru hér í valdastöðu. Auðvitað eru heilbrigðismál feykilega þýðingarmikil, en á þeim svo líka önnur mikilvæg hlið. Thor Aspelund, prófessor í líftölfræði, og Jóhanna E. Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur, skrifuðu sameiginlega grein í Fréttablaðið á dögunum. Þar kom fram, að óhollt mataræði veldur fleiri sjúkdómum og dauðsföllum, en reykingar, misnotkuna lyfja, neyzla vímuefna og áfengisneyzla – og er þá mikið sagt – samanlagt. Sennilega gæti öflugt og virkt fyrirbyggjandi starf, í gegnum víðtæka og markvissa fræðslu um mataræði, lífshætti og lífsstíl, örvun til íþrótta, líkamsræktar og hollari lífshátta, markviss stefna í matvælaframleiðslu og næringarmálum m.m., dregið miklu meira úr kostnaði við sjúka, en slíkar aðgerðir myndu kosta. Hér má líka vitna í landlækni, Ölmu D. Möller, en í grein, líka í Fréttablaðinu, skýrir hún frá því, að Íslendingar séu þyngstir allra Evrópuþjóða, en 27% fullorðinna voru með líkamsþyngdar-stuðul 30, eða hærri, árið 2017, samanborið við 12% árið 2002. Réttur stuðull er 25, eða minna. Eins og kunnugt er, veldur offita miklum og alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjarta- og æðasjúkdómum, krabbameini, öndunarfærasjúkdómum og sykursýki, líka sálrænni og andlegri vanheilsu, sem aftur leiðir til mikils þjónustu- og kostnaðarálags fyrir heilbrigðisþjónustuna. Að lokum þessi áherzla: Ef menn koma með tillögur um aukin útgjöld til ákveðinnar þjónustu, verða menn jafnframt, að gera grein fyrir, hvaðan féð á að koma. Annað er ófullnægjandi og tilgangslaust tal. Hreint klór.
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar