Loðnubrestur í veldisvexti Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar 19. apríl 2020 12:00 „Loðnan finnst ekki, eins og óttast hefur verið undanfarnar vikur, og íslensk uppsjávarfyrirtæki búa sig undir að mæta verkefnaleysi sem því fylgir með því að draga saman seglin. Loðnubrestur er mikið högg, ekki bara fyrir fyrirtækin í greininni heldur samfélagið allt. Ætli ríkissjóður sé ekki að verða af einhverjum fjórum til fimm milljörðum. Útflutningsverðmæti loðnu í fyrra nam tæpum 18 milljörðum króna og hefur loðnan að jafnaði verið næstverðmætasta útflutningstegund íslensks sjávarútvegs síðustu ár.“ (Frétt á Mbl.is, 19. mars 2019) Fréttir á borð við þessa eru jafn sjálfsagðar fyrir íslenska þjóð eins og hafragrautur og lýsi á morgnana. Ísland átti öldum saman allt undir fiskveiðum og útflutningi á fiskafurðum. Hvert mannsbarn vissi og veit hvað aflabrestur þýðir fyrir afkomu þjóðarinnar. Ný breyta í jöfnunni Í áratugi hefur hagstjórn tekið mið af gengi sjávarútvegs. Ríkisstjórnir hafa haldið velli og fallið eftir því hvernig áraði í sjávarútvegi. Þá hafa sérstök lög hafa verið smíðuð til varnar starfsmönnum og fyrirtækjum í sjávarútvegi. Má þar nefna lög nr. 51/1995, um rétt vinnuveitenda til að sækja greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði vegna tímabundinnar vinnslustöðvunar sökum hráefnisskorts. En nú er öldin önnur. Ísland er ferðaþjónustuland. Vöxtur í ferðaþjónustu síðasta áratug hefur fært þjóðinni lífskjör og hagsæld sem ekki hafa þekkst áður hér á landi. Á sama tíma er Ísland nú það land í Evrópu, sem er efnahagslega hvað háðast ferðaþjónustu. Því miður hefur stjórnsýslan og hagstjórnin ekki enn tekið nægjanlegt mið af þessari staðreynd. Þeirri staðreynd að það er ný breyta í jöfnunni – ferðaþjónusta. Högg af annarri stærðargráðu Eins og allir vita, þá hefur ferðaþjónusta á Íslandi og í heiminum öllum, nánast hrunið til grunna á nokkrum vikum. Ferðaþjónusta er ekki „kórónuvæn“ atvinnugrein. Þó óvissan sé mikil, má því miður reikna með að atvinnugreinin nái sér varla á strik, að neinu marki, fyrr en eftir 12-18 mánuði. Höggið er af þeirri stærðargráðu að engin leið er að vera undirbúin til að mæta slíku áfalli. Öll fyrri áföll og örðugleikar í atvinnulífi landsins blikna í samanburðinum. „Aflabresturinn er algjör“ var eitt sinn sagt. Í fyrra námu gjaldeyristekjur í ferðaþjónustu um 470 milljörðum króna. Ef tekjufallið verður algjört er það sambærilegt við tvo loðnubrestiá mánuði í heilt ár. Ríkissjóður gæti orðið fyrir 60 milljarða króna tekjutapi hvað varðar beinar skatttekjur frá ferðaþjónustu auk tugmilljarða sem rekja má til umsvifa í greinum tengdum ferðaþjónustu. Gripið hefur verið til sértækra og róttækra aðgerða til „hjálpar“ af minna tilefni. Dugir ekki að vera duglegur Ferðaþjónusta er að sjálfsögðu ekki eina atvinnugreinin sem verður fyrir höggi. En hún verður fyrir langmesta högginu. Það er ekki hægt að frysta ferðaþjónustu og selja hana síðar, þegar betur árar. Það er ekki hægt að setja hana upp í hillu og bíða eftir að eftirspurn glæðist. Það er ekki hægt að vera duglegur og vinna tímabundið aðeins meira og ná með því inn aukinni veltu vegna tímabundinnar lokunar fyrirtækja. Ferðaþjónustufyrirtæki geta flest ekki aðlagað sína þjónustu og selt hana öðrum en erlendum ferðamönnum. Innanlandsmarkaðurinn er lítill og verður í besta falli dropi í hafið, hvað eftirspurn varðar. Hver dagur felur í sér tapaðar tekjur. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú þarf sértækar aðgerðir fyrir ferðaþjónustufyrirtæki. Koma þeim í skjól meðan Covid-19 hrellir heimsbyggðina – binda skipin einfaldlega við bryggju. Það fer enginn á sjó með tilheyrandi kostnaði, þegar öllum er ljóst að ekkert fiskast. Á óvenjulegum tímum eru sértækar aðgerðir bæði skynsamlegar og nauðsynlegar. Þegar þessu dæmalausa ástandi linnir, þá er ferðaþjónustan líklegust til að draga þjóðina „aftur“ upp úr efnahagslegum öldudal. Þær aðgerðir sem þegar hafa verið kynntar af hálfu stjórnvalda eru ekki nóg. Aðgerðir þurfa að vera útsjónarsamar og þær þurfa að hafa „langtímavinkil“. Að óbreyttu munu þær einfaldlega þýða að meirihluti ferðaþjónustufyrirtækja landsins munu drukkna í föstum kostnaði og fara í þrot á næstu mánuðum. Ferðaþjónusta landsins má ekki verða það löskuð, að hún muni ekki verða í stakk búin til að veita þá viðspyrnu sem við munum sárlega þurfa á að halda. Þekking, reynsla og viðskiptasambönd að ógleymdri ástríðu og eldmóði frumkvöðla og fjölskyldna um land allt mun tapast úr greininni, með skelfilegum afleiðingum. Allra hagur Það er vinsæl samlíking þessa dagana að við séum öll á sama báti og það er vissulega rétt. Nú er það hagur allra að setja ferðaþjónustuna í öndunarvél. Ríkisins, sveitarfélaganna, atvinnulífsins og ekki síst launþega og heimila í landinu. Allt er þetta ein heild - sem lítur á endanum sömu lögmálum. Það ætti að vera augljóst. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Bjarnheiður Hallsdóttir Mest lesið Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Skoðun Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Næringarráðleggingar: fræðsla eða hroki? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
„Loðnan finnst ekki, eins og óttast hefur verið undanfarnar vikur, og íslensk uppsjávarfyrirtæki búa sig undir að mæta verkefnaleysi sem því fylgir með því að draga saman seglin. Loðnubrestur er mikið högg, ekki bara fyrir fyrirtækin í greininni heldur samfélagið allt. Ætli ríkissjóður sé ekki að verða af einhverjum fjórum til fimm milljörðum. Útflutningsverðmæti loðnu í fyrra nam tæpum 18 milljörðum króna og hefur loðnan að jafnaði verið næstverðmætasta útflutningstegund íslensks sjávarútvegs síðustu ár.“ (Frétt á Mbl.is, 19. mars 2019) Fréttir á borð við þessa eru jafn sjálfsagðar fyrir íslenska þjóð eins og hafragrautur og lýsi á morgnana. Ísland átti öldum saman allt undir fiskveiðum og útflutningi á fiskafurðum. Hvert mannsbarn vissi og veit hvað aflabrestur þýðir fyrir afkomu þjóðarinnar. Ný breyta í jöfnunni Í áratugi hefur hagstjórn tekið mið af gengi sjávarútvegs. Ríkisstjórnir hafa haldið velli og fallið eftir því hvernig áraði í sjávarútvegi. Þá hafa sérstök lög hafa verið smíðuð til varnar starfsmönnum og fyrirtækjum í sjávarútvegi. Má þar nefna lög nr. 51/1995, um rétt vinnuveitenda til að sækja greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði vegna tímabundinnar vinnslustöðvunar sökum hráefnisskorts. En nú er öldin önnur. Ísland er ferðaþjónustuland. Vöxtur í ferðaþjónustu síðasta áratug hefur fært þjóðinni lífskjör og hagsæld sem ekki hafa þekkst áður hér á landi. Á sama tíma er Ísland nú það land í Evrópu, sem er efnahagslega hvað háðast ferðaþjónustu. Því miður hefur stjórnsýslan og hagstjórnin ekki enn tekið nægjanlegt mið af þessari staðreynd. Þeirri staðreynd að það er ný breyta í jöfnunni – ferðaþjónusta. Högg af annarri stærðargráðu Eins og allir vita, þá hefur ferðaþjónusta á Íslandi og í heiminum öllum, nánast hrunið til grunna á nokkrum vikum. Ferðaþjónusta er ekki „kórónuvæn“ atvinnugrein. Þó óvissan sé mikil, má því miður reikna með að atvinnugreinin nái sér varla á strik, að neinu marki, fyrr en eftir 12-18 mánuði. Höggið er af þeirri stærðargráðu að engin leið er að vera undirbúin til að mæta slíku áfalli. Öll fyrri áföll og örðugleikar í atvinnulífi landsins blikna í samanburðinum. „Aflabresturinn er algjör“ var eitt sinn sagt. Í fyrra námu gjaldeyristekjur í ferðaþjónustu um 470 milljörðum króna. Ef tekjufallið verður algjört er það sambærilegt við tvo loðnubrestiá mánuði í heilt ár. Ríkissjóður gæti orðið fyrir 60 milljarða króna tekjutapi hvað varðar beinar skatttekjur frá ferðaþjónustu auk tugmilljarða sem rekja má til umsvifa í greinum tengdum ferðaþjónustu. Gripið hefur verið til sértækra og róttækra aðgerða til „hjálpar“ af minna tilefni. Dugir ekki að vera duglegur Ferðaþjónusta er að sjálfsögðu ekki eina atvinnugreinin sem verður fyrir höggi. En hún verður fyrir langmesta högginu. Það er ekki hægt að frysta ferðaþjónustu og selja hana síðar, þegar betur árar. Það er ekki hægt að setja hana upp í hillu og bíða eftir að eftirspurn glæðist. Það er ekki hægt að vera duglegur og vinna tímabundið aðeins meira og ná með því inn aukinni veltu vegna tímabundinnar lokunar fyrirtækja. Ferðaþjónustufyrirtæki geta flest ekki aðlagað sína þjónustu og selt hana öðrum en erlendum ferðamönnum. Innanlandsmarkaðurinn er lítill og verður í besta falli dropi í hafið, hvað eftirspurn varðar. Hver dagur felur í sér tapaðar tekjur. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú þarf sértækar aðgerðir fyrir ferðaþjónustufyrirtæki. Koma þeim í skjól meðan Covid-19 hrellir heimsbyggðina – binda skipin einfaldlega við bryggju. Það fer enginn á sjó með tilheyrandi kostnaði, þegar öllum er ljóst að ekkert fiskast. Á óvenjulegum tímum eru sértækar aðgerðir bæði skynsamlegar og nauðsynlegar. Þegar þessu dæmalausa ástandi linnir, þá er ferðaþjónustan líklegust til að draga þjóðina „aftur“ upp úr efnahagslegum öldudal. Þær aðgerðir sem þegar hafa verið kynntar af hálfu stjórnvalda eru ekki nóg. Aðgerðir þurfa að vera útsjónarsamar og þær þurfa að hafa „langtímavinkil“. Að óbreyttu munu þær einfaldlega þýða að meirihluti ferðaþjónustufyrirtækja landsins munu drukkna í föstum kostnaði og fara í þrot á næstu mánuðum. Ferðaþjónusta landsins má ekki verða það löskuð, að hún muni ekki verða í stakk búin til að veita þá viðspyrnu sem við munum sárlega þurfa á að halda. Þekking, reynsla og viðskiptasambönd að ógleymdri ástríðu og eldmóði frumkvöðla og fjölskyldna um land allt mun tapast úr greininni, með skelfilegum afleiðingum. Allra hagur Það er vinsæl samlíking þessa dagana að við séum öll á sama báti og það er vissulega rétt. Nú er það hagur allra að setja ferðaþjónustuna í öndunarvél. Ríkisins, sveitarfélaganna, atvinnulífsins og ekki síst launþega og heimila í landinu. Allt er þetta ein heild - sem lítur á endanum sömu lögmálum. Það ætti að vera augljóst. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar.
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun