Meingallað kerfi afurðastöðva Gunnar Tryggvi Halldórsson skrifar 19. febrúar 2021 18:01 Umræða um fæðuöryggi hefur verið töluverð síðastliðin ár og sitt sýnist hverjum. Þannig finnst mörgum að stjórnvöld þurfi að gera meira til að tryggja það, m.a. með betri reglum um eignarhald á jörðum, tollavernd og fjármagn til nýsköpunar. Öðrum finnst merkilegra að efla alþjóðlegt samstarf í þessum efnum, hvernig svo sem það tryggir fæðuöryggi. Í síðustu viku kom út skýrsla um málefnið sem unnin var fyrir Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Þar eru Íslendingar taldir vel rúmlega sjálfbærir með fisk, af kjötþörf landsmanna er 90% framleitt innanlands og 43% af grænmeti. Fyrirsögn með frétt á Ríkisútvarpinu var „Íslensk framleiðsla fullnægir eftirspurn að mestu“. Sumum finnst kannski þetta allt í lagi að þetta sleppi að „mestu“ en ég held að það sé full þörf á að bæta verulega í, og þá einvörðungu varðandi íslenska framleiðslu. Grænmetisframleiðsla er samkvæmt þessari skýrslu aðeins að anna tæplega helming neyslu. Það er algjört lykilatriði að ná þessari prósentutölu upp og setja fullan kraft í það. Það má gera með auknu fjármagni til nýsköpunar eða það sem betra er – með ódýrara rafmagni sem framleitt er í heimabyggð. Ég geri mér grein fyrir að þessi markaður er harður samanborið við innflutt grænmeti sem er ræktað án húsnæðis og rafmagns erlendis. Markaðshlutdeild sýnir þó að íslensk framleiðsla á góða möguleika á að stækka enn frekar og þá vegferð þarf að hefja – eigi síðar en núna. Framleiðsla á kjöti er síðan sér kapítuli fyrir sig ! Sú framleiðsla styðst við kerfi sem fáir skilja að fullu. Kerfið virðist hannað til að allir tapi eða hangi áttavilltir í lausu lofti. Afurðastöðvar eru alltaf á tæpasta vaði og nú seinast greindi SS frá því að taprekstur væri vegna skorts á ferðamönnum í landinu. Bændur geta því ekki átt von á hækkun afurðaverðs þegar afurðastöð er rekin með halla, það þarf engan sérfræðing að sunnan til að skilja það. Kannski felast í þessu öllu einföld skilaboð til bænda. Ef góðu ferðamannaárin voru ekki að skila betra verði til bænda, hvernig er þessi rekstur eiginlega uppbyggður? Hvorki afurðastöðvar né hráefnisframleiðendur (bændur) fá viðunandi hluta af kökunni. Hvað er að þessu kerfi? Fyrir löngu síðan varð það augljóst að þetta gengur ekki lengur upp og það er ekki endalaust hægt að skoða, vinna að, stefna á að eða setja einhver markmið í þessum málum. Það þarf að framkvæma og gera. Það er ein augljós skekkja í þessu ferli sem þarf að taka strax á. Það er sú staðreynd að afurðarstöðvar eru margir hverjir að flytja inn kjöt til að selja meðfram íslenskri framleiðslu sinni. Það er jafnvel settar takmarkanir á slátrun nautgripa á sama tíma og afurðastöðvar eru að flytja inn nautgripakjöt. Þetta er gert á sama tíma og afurðastöðvar eru að vinna fyrir bændur og margar í eigu bænda. Ef þetta er ekki hagsmunaárekstur, þá eru hagsmunaárekstur ekki til. Margar afurðarstöðvar eru nefnilega ekki að vinna fyrir hagsmuni bænda, það er alveg ljóst. En það skal tekið fram að þetta á ekki við um allar kjötafurðastöðvar. Jafnframt er óskiljanlegt af hverju Landssamtök sláturleyfishafa eru ekki sterkari talsmenn á móti innflutningi á kjöti, sem ætti að vera eitt af þeirra aðal áhersluatriðum. Kannski er það af því að sumar afurðarstöðvar eru bæði að éta kökuna og halda henni. Bændur sem eiga afurðastöðvar þurfa að ganga fram með fordæmi, í breiðri samvinnu, og láta afurðastöðvar sínar hætta að vera þátttakendur í innflutningi á kjöti. Með því væru þær að setja hagsmuni bænda og atvinnusköpunar í fyrsta sætið. Í framhaldi er hægt að gera kröfu á fulltrúa afurðastöðva í Landssamtökum sláturleyfishafa að vinna gegn innflutningi á kjöti og leggjast á árar íslenskrar framleiðslu. Ég er heldur ekki viss um að óskilyrt undanþága frá samkeppnislögum leysi allan vanda á einu bretti. Slík undanþága ætti meiri rétt á sér ef skorið væri á streng innflutning um leið og markmið samstarfs væri að flytja afurðir úr landi en ekki flytja úrbeinað kjöt inn í landið. Undanfarin ár hefur eignarhald á afurðastöðvum færst á færri hendur og það hefur ekki skilað sér til bænda með verðhækkunum. Þess vegna er ég ekki sannfærður um að heimild til meiri samvinnu skili sér alla leið til bænda, sem ætti að vera algjört forgangsatriði, nema að vel ígrunduðu máli. Íslensk framleiðsla er atvinnulífi og landsbyggðinni mjög mikilvæg. Stór hluti matvöruframleiðslu fer fram á landsbyggðinni og oft eru þessi fyrirtæki máttarstólpar atvinnulífs smærri samfélaga. Þetta má heimfæra yfir á alla framleiðslu á Íslandi, hvort sem það er iðnaður, þjónusta, orkuiðnaður eða annað. Við viljum skapa atvinnu og öflug íslensk fyrirtæki sem geta sinnt innanlandsmarkaði sem og selt úr landi framleiðslu sína. Með því tryggjum við fæðuöruyggi á sama tíma og við sköpum gjaldeyri fyrir þjóðarbúið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Sjá meira
Umræða um fæðuöryggi hefur verið töluverð síðastliðin ár og sitt sýnist hverjum. Þannig finnst mörgum að stjórnvöld þurfi að gera meira til að tryggja það, m.a. með betri reglum um eignarhald á jörðum, tollavernd og fjármagn til nýsköpunar. Öðrum finnst merkilegra að efla alþjóðlegt samstarf í þessum efnum, hvernig svo sem það tryggir fæðuöryggi. Í síðustu viku kom út skýrsla um málefnið sem unnin var fyrir Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Þar eru Íslendingar taldir vel rúmlega sjálfbærir með fisk, af kjötþörf landsmanna er 90% framleitt innanlands og 43% af grænmeti. Fyrirsögn með frétt á Ríkisútvarpinu var „Íslensk framleiðsla fullnægir eftirspurn að mestu“. Sumum finnst kannski þetta allt í lagi að þetta sleppi að „mestu“ en ég held að það sé full þörf á að bæta verulega í, og þá einvörðungu varðandi íslenska framleiðslu. Grænmetisframleiðsla er samkvæmt þessari skýrslu aðeins að anna tæplega helming neyslu. Það er algjört lykilatriði að ná þessari prósentutölu upp og setja fullan kraft í það. Það má gera með auknu fjármagni til nýsköpunar eða það sem betra er – með ódýrara rafmagni sem framleitt er í heimabyggð. Ég geri mér grein fyrir að þessi markaður er harður samanborið við innflutt grænmeti sem er ræktað án húsnæðis og rafmagns erlendis. Markaðshlutdeild sýnir þó að íslensk framleiðsla á góða möguleika á að stækka enn frekar og þá vegferð þarf að hefja – eigi síðar en núna. Framleiðsla á kjöti er síðan sér kapítuli fyrir sig ! Sú framleiðsla styðst við kerfi sem fáir skilja að fullu. Kerfið virðist hannað til að allir tapi eða hangi áttavilltir í lausu lofti. Afurðastöðvar eru alltaf á tæpasta vaði og nú seinast greindi SS frá því að taprekstur væri vegna skorts á ferðamönnum í landinu. Bændur geta því ekki átt von á hækkun afurðaverðs þegar afurðastöð er rekin með halla, það þarf engan sérfræðing að sunnan til að skilja það. Kannski felast í þessu öllu einföld skilaboð til bænda. Ef góðu ferðamannaárin voru ekki að skila betra verði til bænda, hvernig er þessi rekstur eiginlega uppbyggður? Hvorki afurðastöðvar né hráefnisframleiðendur (bændur) fá viðunandi hluta af kökunni. Hvað er að þessu kerfi? Fyrir löngu síðan varð það augljóst að þetta gengur ekki lengur upp og það er ekki endalaust hægt að skoða, vinna að, stefna á að eða setja einhver markmið í þessum málum. Það þarf að framkvæma og gera. Það er ein augljós skekkja í þessu ferli sem þarf að taka strax á. Það er sú staðreynd að afurðarstöðvar eru margir hverjir að flytja inn kjöt til að selja meðfram íslenskri framleiðslu sinni. Það er jafnvel settar takmarkanir á slátrun nautgripa á sama tíma og afurðastöðvar eru að flytja inn nautgripakjöt. Þetta er gert á sama tíma og afurðastöðvar eru að vinna fyrir bændur og margar í eigu bænda. Ef þetta er ekki hagsmunaárekstur, þá eru hagsmunaárekstur ekki til. Margar afurðarstöðvar eru nefnilega ekki að vinna fyrir hagsmuni bænda, það er alveg ljóst. En það skal tekið fram að þetta á ekki við um allar kjötafurðastöðvar. Jafnframt er óskiljanlegt af hverju Landssamtök sláturleyfishafa eru ekki sterkari talsmenn á móti innflutningi á kjöti, sem ætti að vera eitt af þeirra aðal áhersluatriðum. Kannski er það af því að sumar afurðarstöðvar eru bæði að éta kökuna og halda henni. Bændur sem eiga afurðastöðvar þurfa að ganga fram með fordæmi, í breiðri samvinnu, og láta afurðastöðvar sínar hætta að vera þátttakendur í innflutningi á kjöti. Með því væru þær að setja hagsmuni bænda og atvinnusköpunar í fyrsta sætið. Í framhaldi er hægt að gera kröfu á fulltrúa afurðastöðva í Landssamtökum sláturleyfishafa að vinna gegn innflutningi á kjöti og leggjast á árar íslenskrar framleiðslu. Ég er heldur ekki viss um að óskilyrt undanþága frá samkeppnislögum leysi allan vanda á einu bretti. Slík undanþága ætti meiri rétt á sér ef skorið væri á streng innflutning um leið og markmið samstarfs væri að flytja afurðir úr landi en ekki flytja úrbeinað kjöt inn í landið. Undanfarin ár hefur eignarhald á afurðastöðvum færst á færri hendur og það hefur ekki skilað sér til bænda með verðhækkunum. Þess vegna er ég ekki sannfærður um að heimild til meiri samvinnu skili sér alla leið til bænda, sem ætti að vera algjört forgangsatriði, nema að vel ígrunduðu máli. Íslensk framleiðsla er atvinnulífi og landsbyggðinni mjög mikilvæg. Stór hluti matvöruframleiðslu fer fram á landsbyggðinni og oft eru þessi fyrirtæki máttarstólpar atvinnulífs smærri samfélaga. Þetta má heimfæra yfir á alla framleiðslu á Íslandi, hvort sem það er iðnaður, þjónusta, orkuiðnaður eða annað. Við viljum skapa atvinnu og öflug íslensk fyrirtæki sem geta sinnt innanlandsmarkaði sem og selt úr landi framleiðslu sína. Með því tryggjum við fæðuöruyggi á sama tíma og við sköpum gjaldeyri fyrir þjóðarbúið.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun