Lýsum yfir neyðarástandi Katrín S. J. Steingrímsdóttir skrifar 26. apríl 2021 07:00 Um þessar mundir sýnir BBC þáttaröðina A Year to Change the World sem fylgir ferðum hinnar hugrökku Gretu Thunberg í heilt ár. Thunberg ferðast um víðan völl á skútunni sinni og hittir stjórnmálamenn, fólk sem upplifir áhrif loftslagsbreytinga á eigin skinni og fólk sem berst með einhverjum hætti gegn aukinni mengun. Hún notar sín áhrif í þágu jarðarinnar og ávarpar meðal annars Evrópuþingið og vekur athygli á því að heimurinn uppfylli ekki markmið Parísarsamkomulagsins ef fram heldur sem horfir. Markmið samkomulagsins er að stöðva aukinn útblástur gróðurhúsalofttegunda og koma hnattrænni hlýnun undir 2°C, með 1,5°C sem markmiðið. Núverandi aðgerðir á heimsvísu fullnægja ekki þeim markmiðum en miðað við núverandi aðgerðir væri hnattræn hlýnun yfir 2°C árið 2100. Greta Thunberg vakti heimsathygli árið 2018 þegar hún sleppti því að mæta í skólann, settist fyrir framan þinghúsið í Stokkhólmi og hóf þar fyrsta loftslagsverkfall heimsins. Nemendur víðsvegar um heim gerðu slíkt hið sama, marga föstudaga í röð og hreyfingin kallast Föstudagar fyrir framtíðina. Á Íslandi tóku nemendur einnig upp hanskann fyrir jörðina og tóku þátt í hreyfingunni með vikulegum mótmælum við Austurvöll. Þegar Covid-19 mætti til leiks hafði veiran áhrif á fjölmargt, þar á meðal loftslagsverkföllin. Færri sóttu mótmæli fyrir framan Alþingi, einhverjum mótmælum var aflýst og fréttaflutningur snerist að mestu um Covid og hann Donald Trump. Heimurinn sofnaði á verðinum gagnvart loftslagsvánni fyrir utan þá duglegu aðgerðasinna sem mættu alltaf þegar færi gafst, þá sem héldu áfram að vekja athygli á málefninu og þá sem gerðu sér grein fyrir að um neyðarástand væri að ræða. Kröfur unga fólksins eru skýrar: Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum. Loftslagsmarkmið verði lögfest. Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030. Nú er ég ekki að saka íslensk stjórnvöld um algjört aðgerðaleysi. Engu að síður er það staðreynd að loftslagsmál hafa ekki verið forgangsatriði þessarar ríkisstjórnar eða annarra sem á undan henni komu. Ísland hefur skuldbundið sig til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda en losunin dregst mjög lítið saman. Síðasta árið fengum við að sjá að þegar metnaður er lagður í verkið þá er hægt að koma á samstöðu þjóðar gegn vágesti og að þjóðin geti verið upplýst um nauðsynlegar aðgerðir til þess að berjast gegn heimsfaraldri. Það sama á að eiga við loftslagsbreytingar. Loftslagsváin er annar heimsfaraldur. Áhrif hennar verða skaðlegri með hverjum deginum sem líður. Ætluð langtímaáhrif eins og hækkun sjávarborðs eru ekki svo fjarlæg fyrir fólk sem býr í lægstu byggðum. Talið er að um 250 milljónir manna verði á flótta vegna loftslagsbreytinga á næstu 30 árum. Fellibyljir, hungursneyð, flóð og bráðnun jökla hérlendis er bara brot af afleiðingum þeirra. Mikil óvissa er um hver og hvenær áhrif loftslagsbreytinga verða hérlendis en ljóst er að bráðnun jökla útsetur okkur fyrir aukinni hættu á úrkomuflóðum og hækkun sjávarmáls. Vaxandi fjöldi rannsókna sýnir að fórnarlömb umhverfisáhættu eru helst minnihlutahópar og fátækt fólk. Loftslagsváin stuðlar bæði að verri heilsu jarðar og auknum ójöfnuði mannkyns. Það er skylda stjórnvalda að bregðast við neyðarástandi og veita þjóðinni leiðsögn um sóttvarnir gegn loftslagsbreytingum. Sömuleiðis ætti það að vera réttur okkar að gagnsæi sé á aðgerðum stjórnvalda. Stjórnvöld eiga að upplýsa með reglulegu millibili hvað sé verið að gera, hvernig spáin lítur út, lögfesta loftslagsmarkmið og lýsa yfir neyðarástandi. Rétt eins og gert er með reglulegum blaðamannafundum vegna Covid-19. Það er óboðlegt að upplýsingar um aðgerðir gegn loftslagsvánni séu ekki aðgengilegar nema með heilmikilli Google-leit og enn þá meiri lögfræðikunnáttu. Tölum mannamál. Sömuleiðis ætti það að vera hlutverk stjórnvalda að upplýsa almenning um þær sóttvarnir sem þarf til þess að berjast gegn loftslagsvánni. Hvati í orðum dugir skammt heldur þarf að hvetja fólk fjárhagslega til þess að lifa grænna lífi. Mörgum finnst oft erfitt að taka umhverfisvænni ákvarðanir í neyslu sinni enda eru óumhverfisvænni kostirnir einnig þeir ódýrustu. Aukinn stuðningur við umhverfisvænar samgöngur, íslenska grænmetisbændur og skattaafsláttur á umhverfisvænna val. Þessir hagrænu hvatar eins og kolefnisgjald geta tekið stóran þátt í því að breyta neysluvenjum okkar af nauðsyn og virðingu gagnvart heimili mannkyns. Á meðan stjórnvöld grípa ekki strax til slíkra aðgerða megum við ekki láta stærð vandamálsins draga úr okkur allan kjark. Margt smátt gerir eitt stórt og hér skiptir máli að sýna samstöðu eins og hefur sýnt að borgi sig síðasta árið. Með því að breyta eigin lifnaðarháttum höfum við áhrif á fólkið sem stendur okkur næst. Jákvæð umhverfishegðun smitar út frá sér, líka litlu skrefin. Kolefnisspor Íslendinga er með því hæsta í heimi. Það eru einfaldar og ódýrar ákvarðanir sem þú getur tekið strax í dag til þess að minnka kolefnissporið og hafa áhrif á hegðun annarra. Í stað þess að kaupa hakk á eftir, prófaðu að nota baunir í staðinn. Skildu bílinn eftir heima þá daga sem hægt er. Ekki henda plastinu í svörtu tunnuna. Verslaðu fleiri notuð föt. Fylgdu @loftslagsverkfall á Instagram til þess að upplýsa þig um stöðu mála. Taktu þátt! #aðgerðirstrax Höfundur er háskólanemi og félagi í Viðreisn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Mest lesið Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Um þessar mundir sýnir BBC þáttaröðina A Year to Change the World sem fylgir ferðum hinnar hugrökku Gretu Thunberg í heilt ár. Thunberg ferðast um víðan völl á skútunni sinni og hittir stjórnmálamenn, fólk sem upplifir áhrif loftslagsbreytinga á eigin skinni og fólk sem berst með einhverjum hætti gegn aukinni mengun. Hún notar sín áhrif í þágu jarðarinnar og ávarpar meðal annars Evrópuþingið og vekur athygli á því að heimurinn uppfylli ekki markmið Parísarsamkomulagsins ef fram heldur sem horfir. Markmið samkomulagsins er að stöðva aukinn útblástur gróðurhúsalofttegunda og koma hnattrænni hlýnun undir 2°C, með 1,5°C sem markmiðið. Núverandi aðgerðir á heimsvísu fullnægja ekki þeim markmiðum en miðað við núverandi aðgerðir væri hnattræn hlýnun yfir 2°C árið 2100. Greta Thunberg vakti heimsathygli árið 2018 þegar hún sleppti því að mæta í skólann, settist fyrir framan þinghúsið í Stokkhólmi og hóf þar fyrsta loftslagsverkfall heimsins. Nemendur víðsvegar um heim gerðu slíkt hið sama, marga föstudaga í röð og hreyfingin kallast Föstudagar fyrir framtíðina. Á Íslandi tóku nemendur einnig upp hanskann fyrir jörðina og tóku þátt í hreyfingunni með vikulegum mótmælum við Austurvöll. Þegar Covid-19 mætti til leiks hafði veiran áhrif á fjölmargt, þar á meðal loftslagsverkföllin. Færri sóttu mótmæli fyrir framan Alþingi, einhverjum mótmælum var aflýst og fréttaflutningur snerist að mestu um Covid og hann Donald Trump. Heimurinn sofnaði á verðinum gagnvart loftslagsvánni fyrir utan þá duglegu aðgerðasinna sem mættu alltaf þegar færi gafst, þá sem héldu áfram að vekja athygli á málefninu og þá sem gerðu sér grein fyrir að um neyðarástand væri að ræða. Kröfur unga fólksins eru skýrar: Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum. Loftslagsmarkmið verði lögfest. Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030. Nú er ég ekki að saka íslensk stjórnvöld um algjört aðgerðaleysi. Engu að síður er það staðreynd að loftslagsmál hafa ekki verið forgangsatriði þessarar ríkisstjórnar eða annarra sem á undan henni komu. Ísland hefur skuldbundið sig til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda en losunin dregst mjög lítið saman. Síðasta árið fengum við að sjá að þegar metnaður er lagður í verkið þá er hægt að koma á samstöðu þjóðar gegn vágesti og að þjóðin geti verið upplýst um nauðsynlegar aðgerðir til þess að berjast gegn heimsfaraldri. Það sama á að eiga við loftslagsbreytingar. Loftslagsváin er annar heimsfaraldur. Áhrif hennar verða skaðlegri með hverjum deginum sem líður. Ætluð langtímaáhrif eins og hækkun sjávarborðs eru ekki svo fjarlæg fyrir fólk sem býr í lægstu byggðum. Talið er að um 250 milljónir manna verði á flótta vegna loftslagsbreytinga á næstu 30 árum. Fellibyljir, hungursneyð, flóð og bráðnun jökla hérlendis er bara brot af afleiðingum þeirra. Mikil óvissa er um hver og hvenær áhrif loftslagsbreytinga verða hérlendis en ljóst er að bráðnun jökla útsetur okkur fyrir aukinni hættu á úrkomuflóðum og hækkun sjávarmáls. Vaxandi fjöldi rannsókna sýnir að fórnarlömb umhverfisáhættu eru helst minnihlutahópar og fátækt fólk. Loftslagsváin stuðlar bæði að verri heilsu jarðar og auknum ójöfnuði mannkyns. Það er skylda stjórnvalda að bregðast við neyðarástandi og veita þjóðinni leiðsögn um sóttvarnir gegn loftslagsbreytingum. Sömuleiðis ætti það að vera réttur okkar að gagnsæi sé á aðgerðum stjórnvalda. Stjórnvöld eiga að upplýsa með reglulegu millibili hvað sé verið að gera, hvernig spáin lítur út, lögfesta loftslagsmarkmið og lýsa yfir neyðarástandi. Rétt eins og gert er með reglulegum blaðamannafundum vegna Covid-19. Það er óboðlegt að upplýsingar um aðgerðir gegn loftslagsvánni séu ekki aðgengilegar nema með heilmikilli Google-leit og enn þá meiri lögfræðikunnáttu. Tölum mannamál. Sömuleiðis ætti það að vera hlutverk stjórnvalda að upplýsa almenning um þær sóttvarnir sem þarf til þess að berjast gegn loftslagsvánni. Hvati í orðum dugir skammt heldur þarf að hvetja fólk fjárhagslega til þess að lifa grænna lífi. Mörgum finnst oft erfitt að taka umhverfisvænni ákvarðanir í neyslu sinni enda eru óumhverfisvænni kostirnir einnig þeir ódýrustu. Aukinn stuðningur við umhverfisvænar samgöngur, íslenska grænmetisbændur og skattaafsláttur á umhverfisvænna val. Þessir hagrænu hvatar eins og kolefnisgjald geta tekið stóran þátt í því að breyta neysluvenjum okkar af nauðsyn og virðingu gagnvart heimili mannkyns. Á meðan stjórnvöld grípa ekki strax til slíkra aðgerða megum við ekki láta stærð vandamálsins draga úr okkur allan kjark. Margt smátt gerir eitt stórt og hér skiptir máli að sýna samstöðu eins og hefur sýnt að borgi sig síðasta árið. Með því að breyta eigin lifnaðarháttum höfum við áhrif á fólkið sem stendur okkur næst. Jákvæð umhverfishegðun smitar út frá sér, líka litlu skrefin. Kolefnisspor Íslendinga er með því hæsta í heimi. Það eru einfaldar og ódýrar ákvarðanir sem þú getur tekið strax í dag til þess að minnka kolefnissporið og hafa áhrif á hegðun annarra. Í stað þess að kaupa hakk á eftir, prófaðu að nota baunir í staðinn. Skildu bílinn eftir heima þá daga sem hægt er. Ekki henda plastinu í svörtu tunnuna. Verslaðu fleiri notuð föt. Fylgdu @loftslagsverkfall á Instagram til þess að upplýsa þig um stöðu mála. Taktu þátt! #aðgerðirstrax Höfundur er háskólanemi og félagi í Viðreisn.
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar