Evran eins og við þekkjum hana er búin að vera Björn Berg Gunnarsson skrifar 14. janúar 2022 08:01 Eftir tvo áratugi er þetta komið gott. Evran, sem frá árinu 2002 hefur sameinað stóran hluta Evrópu og auðveldað milliríkjaviðskipti, þykir víst ekki nógu fín lengur. Angela Merkel sagði á sínum tíma að ef tilraunin með hina sameiginlegu mynt mistakist fari Evrópa sömu leið. Ég efast þó um að hún hafi átt við útlit evruseðlanna sjálfra. Evran er á leið í andlitslyftingu. Christine Lagarde, bankastjóri Evrópska seðlabankans (ECB), segir „tímabært að endurskoða útlit seðlanna svo þeir höfði betur til Evrópubúa á öllum aldri og uppruna.“ Lykilorðið að þessu sinni er samráð og maður lifandi, hvílíkt og annað eins samráð. Heljarinnar ráðgjafarnefnd sérfræðinga frá öllum Evrulöndunum er ætlað að leggja til hugmyndir að nýjum myndheimi. Tillögurnar verða síðan bornar undir almenning á Evrusvæðinu og í kjölfarið skal haldin hönnunarsamkeppni. Aftur verður biðlað til almennings um að segja skoðun sína á tillögum hinna ýmsu hönnuða áður en Lagarde og félagar í seðlabankanum taka lokaákvörðun um hina nýju evruseðla. Ekki vantar heldur metnaðinn. Fabio Panetta, stjórnarmaður í ECB, segir markmiðið að þegar nýju seðlarnir verða settir í umferð árið 2024 geti Evrópubúar samsvarað sig þeim og verið stoltir af notkun þeirra. Hann biður ekki um lítið. En hvaða kostir ætli séu í boði? Mögulegt útlit seðlanna Seðlarnir eru í dag, líkt og þeir íslensku, úr bómull. Þegar minniháttar breytingar voru gerðar á þeim fyrir tæpum áratug var rætt um þann möguleika að prenta þá á plast, en það þótti ekki tímabært. Í dag hafa fjölmörg lönd þó leitað í plastið, svo sem Ástralía, sem fyrst tók í notkun slíka seðla árið 1988, Bretland, Nígería, Kanada og Víetnam. Plastið endist lengur, þarf því sjaldnar að endurnýja, er ódýrara og erfiðara að falsa. Slíkir seðlar innihalda þó flestir eilítið magn dýrafitu og teljast því ekki vegan. Líklegt má því telja að bómullarseðlar verði fyrir valinu nema hægt verði að bjóða upp á vegan plastseðla. Hvað mögulegan myndheim varðar þykir núverandi áhersla á glugga, dyragættir og brýr víst of gamaldags. Auðvitað er innantómt þvaður að tala um að íbúar álfunnar verði stoltir af seðlunum en það er þó markmiðið og verður fróðlegt að sjá hvað ráðgjafarhópurinn, sem samanstendur af lista- og vísindafólki úr ýmsum áttum, leggur til. Ég tel þó útilokað að önnur eins atburðarrás og tengdist brúnum á bakhliðum gömlu seðlanna endurtaki sig, sem er synd í sjálfu sér. Um ævintýri austurríska hönnuðarins Robert Kalina og snilldarhugmynd Hollendingsins Robin Stam má lesa í eldri grein hér. Hönnun nýrra peningaseðla er afar spennandi verkefni og tilefni til að hugsa um hlutverk peninga og það sem sameinar íbúa viðkomandi myntsvæðis. Þó stöðugt dragi úr notkun seðla og mynta erum við ekki enn komin á þann stað að útgáfu þeirra verði hætt, einkum þar sem traust á aðra valkosti reiðufjár skortir nokkuð. Það kemur þó að því á endanum. Peningaseðlum er almennt ætlað að koma tilteknum hughrifum til skila. Með útgáfu seðla hafa harðstjórar og aðrir þjóðarleiðtogar í gegnum tíðina sem dæmi getað troðið sér í vasa allra íbúa landsins svo enginn vafi sé á hver ræður. Þegar einræðisherranum Mobutu Sese Seko var bolað frá völdum í því sem þá var kallað Zaire var seðlunum sem gefnir voru út í stjórnartíð hans þó enn haldið í umferð, enda afar kostnaðarsamt að skipta þeim öllum út þrátt fyrir að andlit hans prýddi þá enn. Lausnin var að kappinn var einfaldlega klipptur af seðlunum og þar við sat. Seðlar með gati voru því í umferð í 11. stærsta landi heims. Oft vísa myndskreytingar seðla til sögunnar og er ætlað að ýta undir þjóðerniskennd. Hér á Íslandi hafa lærdómsrit og list verið í forgrunni, í Norður-Kóreu heilagleiki Kim Il Sung, Norðmenn vísa í hafið á öllum nýju seðlunum sínum og Japanir í merkisfólk úr sögu landsins. Týnist Ísland aftur? Fyrir ECB liggur ærið verkefni. Evrópusambandið var stofnað með það í huga að sameina aðildarlöndin í stað áherslu á þjóðerniseinkenni hvers og eins en nýju seðlarnir ættu þó að geta kveikt þó ekki sé nema umræðu um eðli samevrópsks menningararfs. Þess vegna er hönnun nýrra Evruseðla svo áhugaverð. Næstu tvö árin verður eflaust rifist og kvartað en árið 2024 fáum við nýja seðla í hendurnar. Ég, fyrir mitt leyti, verð spenntur að sjá þá þó ég geri mér hóflegar væntingar, enda hætt við að lægsti samnefnari verði ansi lágur þegar svo margir koma að ákvörðuninni. En verður Ísland á seðlunum? Þegar uppkast seðlanna var kynnt seðlabankastjórum Evrópu fyrir fyrstu prentun 2002 var eyjuna okkar hvergi að finna. Þáverandi bankastjóri sænska seðlabankans rak þó augun í það reginhneyksli og lét lagfæra seðlana. Við skulum vona að arftaki hans verði einnig á vaktinni að þessu sinni. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Berg Gunnarsson Evrópusambandið Tengdar fréttir Hvar eru brýrnar á evruseðlunum? Þegar peningaseðlarnir hverfa munu fá okkar væntanlega sakna þeirra vegna fagurfræðilegra sjónarmiða. Í þau örfáu skipti sem ég dreg fram brakandi Brynjólf Sveinsson gef ég mér sjaldan tíma til að virða seðilinn sérstaklega fyrir mér og hugsa um í hvað í ósköpunum maðurinn er klæddur. 27. febrúar 2021 09:01 Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Sjá meira
Eftir tvo áratugi er þetta komið gott. Evran, sem frá árinu 2002 hefur sameinað stóran hluta Evrópu og auðveldað milliríkjaviðskipti, þykir víst ekki nógu fín lengur. Angela Merkel sagði á sínum tíma að ef tilraunin með hina sameiginlegu mynt mistakist fari Evrópa sömu leið. Ég efast þó um að hún hafi átt við útlit evruseðlanna sjálfra. Evran er á leið í andlitslyftingu. Christine Lagarde, bankastjóri Evrópska seðlabankans (ECB), segir „tímabært að endurskoða útlit seðlanna svo þeir höfði betur til Evrópubúa á öllum aldri og uppruna.“ Lykilorðið að þessu sinni er samráð og maður lifandi, hvílíkt og annað eins samráð. Heljarinnar ráðgjafarnefnd sérfræðinga frá öllum Evrulöndunum er ætlað að leggja til hugmyndir að nýjum myndheimi. Tillögurnar verða síðan bornar undir almenning á Evrusvæðinu og í kjölfarið skal haldin hönnunarsamkeppni. Aftur verður biðlað til almennings um að segja skoðun sína á tillögum hinna ýmsu hönnuða áður en Lagarde og félagar í seðlabankanum taka lokaákvörðun um hina nýju evruseðla. Ekki vantar heldur metnaðinn. Fabio Panetta, stjórnarmaður í ECB, segir markmiðið að þegar nýju seðlarnir verða settir í umferð árið 2024 geti Evrópubúar samsvarað sig þeim og verið stoltir af notkun þeirra. Hann biður ekki um lítið. En hvaða kostir ætli séu í boði? Mögulegt útlit seðlanna Seðlarnir eru í dag, líkt og þeir íslensku, úr bómull. Þegar minniháttar breytingar voru gerðar á þeim fyrir tæpum áratug var rætt um þann möguleika að prenta þá á plast, en það þótti ekki tímabært. Í dag hafa fjölmörg lönd þó leitað í plastið, svo sem Ástralía, sem fyrst tók í notkun slíka seðla árið 1988, Bretland, Nígería, Kanada og Víetnam. Plastið endist lengur, þarf því sjaldnar að endurnýja, er ódýrara og erfiðara að falsa. Slíkir seðlar innihalda þó flestir eilítið magn dýrafitu og teljast því ekki vegan. Líklegt má því telja að bómullarseðlar verði fyrir valinu nema hægt verði að bjóða upp á vegan plastseðla. Hvað mögulegan myndheim varðar þykir núverandi áhersla á glugga, dyragættir og brýr víst of gamaldags. Auðvitað er innantómt þvaður að tala um að íbúar álfunnar verði stoltir af seðlunum en það er þó markmiðið og verður fróðlegt að sjá hvað ráðgjafarhópurinn, sem samanstendur af lista- og vísindafólki úr ýmsum áttum, leggur til. Ég tel þó útilokað að önnur eins atburðarrás og tengdist brúnum á bakhliðum gömlu seðlanna endurtaki sig, sem er synd í sjálfu sér. Um ævintýri austurríska hönnuðarins Robert Kalina og snilldarhugmynd Hollendingsins Robin Stam má lesa í eldri grein hér. Hönnun nýrra peningaseðla er afar spennandi verkefni og tilefni til að hugsa um hlutverk peninga og það sem sameinar íbúa viðkomandi myntsvæðis. Þó stöðugt dragi úr notkun seðla og mynta erum við ekki enn komin á þann stað að útgáfu þeirra verði hætt, einkum þar sem traust á aðra valkosti reiðufjár skortir nokkuð. Það kemur þó að því á endanum. Peningaseðlum er almennt ætlað að koma tilteknum hughrifum til skila. Með útgáfu seðla hafa harðstjórar og aðrir þjóðarleiðtogar í gegnum tíðina sem dæmi getað troðið sér í vasa allra íbúa landsins svo enginn vafi sé á hver ræður. Þegar einræðisherranum Mobutu Sese Seko var bolað frá völdum í því sem þá var kallað Zaire var seðlunum sem gefnir voru út í stjórnartíð hans þó enn haldið í umferð, enda afar kostnaðarsamt að skipta þeim öllum út þrátt fyrir að andlit hans prýddi þá enn. Lausnin var að kappinn var einfaldlega klipptur af seðlunum og þar við sat. Seðlar með gati voru því í umferð í 11. stærsta landi heims. Oft vísa myndskreytingar seðla til sögunnar og er ætlað að ýta undir þjóðerniskennd. Hér á Íslandi hafa lærdómsrit og list verið í forgrunni, í Norður-Kóreu heilagleiki Kim Il Sung, Norðmenn vísa í hafið á öllum nýju seðlunum sínum og Japanir í merkisfólk úr sögu landsins. Týnist Ísland aftur? Fyrir ECB liggur ærið verkefni. Evrópusambandið var stofnað með það í huga að sameina aðildarlöndin í stað áherslu á þjóðerniseinkenni hvers og eins en nýju seðlarnir ættu þó að geta kveikt þó ekki sé nema umræðu um eðli samevrópsks menningararfs. Þess vegna er hönnun nýrra Evruseðla svo áhugaverð. Næstu tvö árin verður eflaust rifist og kvartað en árið 2024 fáum við nýja seðla í hendurnar. Ég, fyrir mitt leyti, verð spenntur að sjá þá þó ég geri mér hóflegar væntingar, enda hætt við að lægsti samnefnari verði ansi lágur þegar svo margir koma að ákvörðuninni. En verður Ísland á seðlunum? Þegar uppkast seðlanna var kynnt seðlabankastjórum Evrópu fyrir fyrstu prentun 2002 var eyjuna okkar hvergi að finna. Þáverandi bankastjóri sænska seðlabankans rak þó augun í það reginhneyksli og lét lagfæra seðlana. Við skulum vona að arftaki hans verði einnig á vaktinni að þessu sinni. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka.
Hvar eru brýrnar á evruseðlunum? Þegar peningaseðlarnir hverfa munu fá okkar væntanlega sakna þeirra vegna fagurfræðilegra sjónarmiða. Í þau örfáu skipti sem ég dreg fram brakandi Brynjólf Sveinsson gef ég mér sjaldan tíma til að virða seðilinn sérstaklega fyrir mér og hugsa um í hvað í ósköpunum maðurinn er klæddur. 27. febrúar 2021 09:01
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar