Hvar eru konurnar í nýsköpun? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar 6. apríl 2022 08:00 Konur hafa verið frumkvöðlar jafn lengi og karlar. Konur hafa hins vegar ekki búið við aðgengi að fjármagni til nýsköpunar jafn lengi og karlar. Konur hafa í sögulegu samhengi búið við ójafnan hlut hvað varðar fjármögnun hjá vísissjóðum. Árið 2020 voru 100 milljarð dollarar í sjóðum í Bandaríkjunum og Evrópu til fjármögnunar sprotafyrirtækja. Minna en 2% af öllu fjármagni vísissjóða fer þó til fyrirtækja sem stofnuð voru af konum. Færri konur hljóta fjármögnun en karlar og þær sem hljóta náð fá lægri upphæðir til sinna fyrirtækja en karlar og yfirleitt langtum lægri upphæðir en fyrirtæki þeirra óskuðu eftir. Konur og karlar mæta ólíkum áskorunum Nýleg skýrsla Northstack sem tók út vísifjárfestingar á Íslandi árið 2021 fjallaði um 25 fyrirtæki. Af þessum 25 fyrirtækjum voru 22 þeirra eingöngu skipuð karlmönnum. Ekkert fyrirtæki var eingöngu skipað konum en í þremur fyrirtækjum störfuðu konur og karlar. Segir þetta okkur þá að konur þurfa bara að vera duglegri að stofna fyrirtæki? Eða þurfa konur kannski bara að vera duglegri að sækja fjármagn? Nei, hin pólitíska spurning er auðvitað hvers vegna aðgangur kynjanna í nýsköpun er svo ójafn um fjármögnun? Erum við sem samfélag á tánum gagnvart ómeðvituðum hugsanaskekkjum sem leiða til þessarar niðurstöðu? Viðhorfsmælingar benda til að hugmyndir séu ríkjandi um að konur kynni ekki nægilega „stórar“ hugmyndir, að þær skorti reynslu og þurfi sérstaka aðstoð við að leita fjármagns. Vandinn við fjármögnun virðist þó í reynd vera kynbundinn munur um þær spurningar sem konur og karlar í nýsköpun fá þegar þau sækjast eftir fjármagni. Fjárfestar spyrja karla í nærri 70% tilfella um tækifæri en konur í nærri 70% tilfella hins vegar um hættur og áskoranir. Í stuttu máli mætti segja að karlar fái jákvæðar spurningar en konur neikvæðar. Á konunum er þyngri sönnunarbyrði um ágæti hugmynda þeirra. Einn sjóðurinn Crowberry Capital hefur skráð kynjahlutföll þeirra fyrirtækja sem sækjast eftir fjárfestingu hjá þeim. Tölurnar bera með sér að tæplega 25% fyrirtækja voru eingöngu skipuð konum en tæp 60% karlmönnum eingöngu. Lífeyrissjóðir hafa úr milljörðum að spila sem fara til vísisjóðanna. Þrátt fyrir að fjárfestingarsjóðir fyrir sprotafyrirtæki hafi verið til í um 70 ár eru vísissjóðir á Íslandi rétt rúmlega 10 ára. Frumkvöðlaumhverfið er þess vegna enn ungt. Í því felst frábært tækifæri til að móta umhverfið. Fara nýsköpun og jafnrétti saman? Ísland er framarlega í jafnréttismálum á heimsvísu. Því fylgir sú ábyrgð að halda áfram að sækja fram. Og á sviði nýsköpunar hallar á konur. Nýsköpun sem einblínir á karlmenn en horfir fram hjá tækifærum í hugmyndum kvenna missir óhjákvæmilega af góðum hugmyndum og tækifærum. Það er dýrkeypt. Kría ætti að vera í lykilhlutverki að þessu leyti. Kría er, sprota- og nýsköpunarsjóður í eigu ríkisins og heyrir undir nýsköpunarráðherra. Hlutverk sjóðsins er að fjárfesta í svokölluðum vísisjóðum sem síðan fjárfesta í sprotafyrirtækjum. Sjóðurinn hefur það hlutverk að efla fjárfestingarumhverfi sprota- og nýsköpunarfyrirtækja á Íslandi. Fjárfestingar sem byggja á málefnalegum sjónarmiðum geta auðvitað ekki alveg lokað augunum fyrir kynjajafnrétti og þess vegna er eðlilegt að litið verði til þessara sjónarmiða við úthlutun fjármagns. Markmið Kríu er að efla vöxt og samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs með því að stuðla að virku fjármögnunarumhverfi fyrir sprota- og nýsköpunarfyrirtæki. Kría er því mikilvægt verkfæri stjórnvalda á sviði nýsköpunar og bæði eðlileg krafa og nauðsynleg að slíkur sjóður sé markviss um að horfa til hugmynda kvenna ekki síður en karla. Stjórnvöld geta haft áhrif En geta stjórnvöld sjálf haft áhrif á þróun að þessu leyti? Já, hér er starfandi ráðuneyti nýsköpunar sem og ráðuneyti jafnréttismála. Metnaðarfull sýn í nýsköpunarmálum hlýtur að felast í því að styðja líka við hugmyndir kvenna í nýsköpun. Það geta stjórnvöld gert t.d. með því að setja fram markmið um kynjajafnrétti eða jafnvel kröfur um að sjóðir fjárfesti tilteknu hlutfalli í fyrirtækjum kvenna. Að fylgst verði með fjárfestingum út frá kynjasjónarmiðum. Ég hef lagt fram fyrirspurn á þingi til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur nýsköpunarráðherra um hvort hún muni beita sér fyrir því að gætt verði jafnréttissjónarmiða við úthlutun fjárveitinga af hálfu hins opinbera og hvort til greina komi að settar verði reglur með það að leiðarljósi að bæta stöðu kvenna í nýsköpunargeiranum. Framtíðarsýn stjórnvalda er íslenskt hugvit verði stærsta útflutningsgrein þjóðarinnar. Telur ráðherra ástæðu til að flétta jafnréttisstefnu inn í þá framtíðarsýn? Kemur til greina að við úthlutun fjárveitinga af hálfu t.d. Kríu, sprota- og nýsköpunarsjóðs í eigu ríkisins, og Rannís verði litið til jafnréttissjónarmiða eða gerðar kröfur þar um? Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Viðreisn Alþingi Nýsköpun Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Sjá meira
Konur hafa verið frumkvöðlar jafn lengi og karlar. Konur hafa hins vegar ekki búið við aðgengi að fjármagni til nýsköpunar jafn lengi og karlar. Konur hafa í sögulegu samhengi búið við ójafnan hlut hvað varðar fjármögnun hjá vísissjóðum. Árið 2020 voru 100 milljarð dollarar í sjóðum í Bandaríkjunum og Evrópu til fjármögnunar sprotafyrirtækja. Minna en 2% af öllu fjármagni vísissjóða fer þó til fyrirtækja sem stofnuð voru af konum. Færri konur hljóta fjármögnun en karlar og þær sem hljóta náð fá lægri upphæðir til sinna fyrirtækja en karlar og yfirleitt langtum lægri upphæðir en fyrirtæki þeirra óskuðu eftir. Konur og karlar mæta ólíkum áskorunum Nýleg skýrsla Northstack sem tók út vísifjárfestingar á Íslandi árið 2021 fjallaði um 25 fyrirtæki. Af þessum 25 fyrirtækjum voru 22 þeirra eingöngu skipuð karlmönnum. Ekkert fyrirtæki var eingöngu skipað konum en í þremur fyrirtækjum störfuðu konur og karlar. Segir þetta okkur þá að konur þurfa bara að vera duglegri að stofna fyrirtæki? Eða þurfa konur kannski bara að vera duglegri að sækja fjármagn? Nei, hin pólitíska spurning er auðvitað hvers vegna aðgangur kynjanna í nýsköpun er svo ójafn um fjármögnun? Erum við sem samfélag á tánum gagnvart ómeðvituðum hugsanaskekkjum sem leiða til þessarar niðurstöðu? Viðhorfsmælingar benda til að hugmyndir séu ríkjandi um að konur kynni ekki nægilega „stórar“ hugmyndir, að þær skorti reynslu og þurfi sérstaka aðstoð við að leita fjármagns. Vandinn við fjármögnun virðist þó í reynd vera kynbundinn munur um þær spurningar sem konur og karlar í nýsköpun fá þegar þau sækjast eftir fjármagni. Fjárfestar spyrja karla í nærri 70% tilfella um tækifæri en konur í nærri 70% tilfella hins vegar um hættur og áskoranir. Í stuttu máli mætti segja að karlar fái jákvæðar spurningar en konur neikvæðar. Á konunum er þyngri sönnunarbyrði um ágæti hugmynda þeirra. Einn sjóðurinn Crowberry Capital hefur skráð kynjahlutföll þeirra fyrirtækja sem sækjast eftir fjárfestingu hjá þeim. Tölurnar bera með sér að tæplega 25% fyrirtækja voru eingöngu skipuð konum en tæp 60% karlmönnum eingöngu. Lífeyrissjóðir hafa úr milljörðum að spila sem fara til vísisjóðanna. Þrátt fyrir að fjárfestingarsjóðir fyrir sprotafyrirtæki hafi verið til í um 70 ár eru vísissjóðir á Íslandi rétt rúmlega 10 ára. Frumkvöðlaumhverfið er þess vegna enn ungt. Í því felst frábært tækifæri til að móta umhverfið. Fara nýsköpun og jafnrétti saman? Ísland er framarlega í jafnréttismálum á heimsvísu. Því fylgir sú ábyrgð að halda áfram að sækja fram. Og á sviði nýsköpunar hallar á konur. Nýsköpun sem einblínir á karlmenn en horfir fram hjá tækifærum í hugmyndum kvenna missir óhjákvæmilega af góðum hugmyndum og tækifærum. Það er dýrkeypt. Kría ætti að vera í lykilhlutverki að þessu leyti. Kría er, sprota- og nýsköpunarsjóður í eigu ríkisins og heyrir undir nýsköpunarráðherra. Hlutverk sjóðsins er að fjárfesta í svokölluðum vísisjóðum sem síðan fjárfesta í sprotafyrirtækjum. Sjóðurinn hefur það hlutverk að efla fjárfestingarumhverfi sprota- og nýsköpunarfyrirtækja á Íslandi. Fjárfestingar sem byggja á málefnalegum sjónarmiðum geta auðvitað ekki alveg lokað augunum fyrir kynjajafnrétti og þess vegna er eðlilegt að litið verði til þessara sjónarmiða við úthlutun fjármagns. Markmið Kríu er að efla vöxt og samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs með því að stuðla að virku fjármögnunarumhverfi fyrir sprota- og nýsköpunarfyrirtæki. Kría er því mikilvægt verkfæri stjórnvalda á sviði nýsköpunar og bæði eðlileg krafa og nauðsynleg að slíkur sjóður sé markviss um að horfa til hugmynda kvenna ekki síður en karla. Stjórnvöld geta haft áhrif En geta stjórnvöld sjálf haft áhrif á þróun að þessu leyti? Já, hér er starfandi ráðuneyti nýsköpunar sem og ráðuneyti jafnréttismála. Metnaðarfull sýn í nýsköpunarmálum hlýtur að felast í því að styðja líka við hugmyndir kvenna í nýsköpun. Það geta stjórnvöld gert t.d. með því að setja fram markmið um kynjajafnrétti eða jafnvel kröfur um að sjóðir fjárfesti tilteknu hlutfalli í fyrirtækjum kvenna. Að fylgst verði með fjárfestingum út frá kynjasjónarmiðum. Ég hef lagt fram fyrirspurn á þingi til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur nýsköpunarráðherra um hvort hún muni beita sér fyrir því að gætt verði jafnréttissjónarmiða við úthlutun fjárveitinga af hálfu hins opinbera og hvort til greina komi að settar verði reglur með það að leiðarljósi að bæta stöðu kvenna í nýsköpunargeiranum. Framtíðarsýn stjórnvalda er íslenskt hugvit verði stærsta útflutningsgrein þjóðarinnar. Telur ráðherra ástæðu til að flétta jafnréttisstefnu inn í þá framtíðarsýn? Kemur til greina að við úthlutun fjárveitinga af hálfu t.d. Kríu, sprota- og nýsköpunarsjóðs í eigu ríkisins, og Rannís verði litið til jafnréttissjónarmiða eða gerðar kröfur þar um? Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar