Við verðum að tala um kynjajafnrétti í Fjarðabyggð Birta Sæmundsdóttir skrifar 30. apríl 2022 20:01 Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2022 Fjarðabyggð Jafnréttismál Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Jafnrétti er mér ofarlega í huga öllum stundum. Oft er talað um Ísland sem jafnréttisparadís og við trónum m.a. á toppi Global Gender Gap (GGG) vísisins yfir þau lönd þar sem mesta kynjajafnréttið ríkir í heiminum - en þar er þó aðeins hálf sagan sögð. Rannsóknir hafa sýnt að erfitt sé að mæla jafnrétti og þó að Ísland sitji í efsta sæti GGG erum við t.a.m. í 9. sæti hjá Gender Inequality Index (GII), því aðferðafræðin á bakvið mælingarnar er ekki sú sama. Þar að auki hafa mælingar sem þessar verið gagnrýndar fyrir að sýna of einfalda mynd af jafnrétti, en venjulega er ekki litið til lagalegra réttinda, samfélagslegra viðmiða eða menningarlegra hefða. Hér á Íslandi erum við vissulega nær jafnrétti heldur en mörg önnur lönd, en það er varla mælikvarði sem við viljum una okkur við. Ef við lítum okkur nær hvað kynjajafnréttið varðar eru karlar fleiri en konur í öllum kjörnum Fjarðabyggðar og laun kvenna almennt töluvert lægri en laun karla. Í raun er staðan einna verst á Austurlandi þegar kemur að búferlaflutningum kvenna til höfuðborgarsvæðisins, en konur flytjast frekar á brott og eru ólíklegri til að snúa aftur. Þetta má m.a. skýra með færri valkostum á vinnumarkaði, þar sem aðaláherslan í Fjarðabyggð er á hefðbundnar karlagreinar, sem og hærri launakjörum á höfuðborgarsvæðinu. En hvað þýðir þetta virkilega? Í gagnkynja samböndum er konan mun líklegri til þess að vinna starf sem hentar með uppeldi barnanna því karlmaðurinn ver oftar lengri tíma frá heimilinu og getur þ.a.l. ekki náð í börnin í dagvistun. Konur eru því almennt líklegri til þess að vinna hlutastörf sem leiðir til þess að þær eiga minni möguleika á starfsþróun og eru jafnvel háðar mökum sínum um tekjur. Þær vinna að auki bróðurpartinn af húsverkunum og þriðja vaktin, líka þekkt sem hugræn byrði, sem er nokkurs konar yfirumsjón alls sem fer fram á heimilinu, þ.m.t. umönnun barna og eldri eða veikra ættingja, fellur að langstærstu leyti á herðar kvenna. Þetta þýðir að konur vinna gífurlega mikla ólaunaða vinnu sem er ekki metin til að verðleikum, en áætlanir hafa sýnt að ólaunuð umönnunarvinna gæti talið allt að 50% af þjóðarframleiðslu tekjuhárra landa. Þar sem þessi mikla og mikilvæga vinna sem konur sinna mun oftar er ólaunuð borga konur óhjákvæmilega minna í lífeyrissjóði sem skilar sér svo í mun lægri ellilífeyri seinna á lífsleiðinni, en tölur gefa til kynna að ellilífeyrir kvenna sé oft allt að 50% minni en ellilífeyrir karla. Í dag þýðir þetta aukin hætta fyrir konur á eftirlaunaaldri að lenda undir fátæktarmörkum. Það væri auðvelt að skrifa þetta ójafnvægi kynjanna á persónulegt val hvers og eins - og það er í raun gert í hvert skipti sem bryddað er upp á þessu málefni - en hafa þarf í huga að val hvers og eins mótast af væntingum og mótun samfélagsins. Það er auðvelt að stinga upp á því að konur skelli sér á sjóinn til þess að fá jafnhá laun og karlmenn en annað fyrir þær konur að horfast í augu við samfélagið sem ætlast til þess að þær séu heima með börnunum í stað þess að vera frá heimilinu til lengri tíma. Það sem þarf að eiga sér stað er samfélagsleg breyting þar sem við metum hefðbundin kvennastörf að verðleikum og þar sem hefðbundin karlastörf, sem geta boðið upp á það, verði fjölskylduvænni. Kynjafræði, þar sem hefðbundnum staðalímyndum um kynin er ögrað, þarf að byrja strax í leikskóla og halda áfram á öllum skólastigum. Nemendur á seinni stigum grunnskóla og í framhaldsskóla þurfa að fá hlutlausa kynningu á mögulegum námsleiðum og starfsvali þar sem reynt er að brjóta upp ójöfn kynjahlutföll sem sækja í iðngreinar. Að lokum myndi ég vilja sjá aukna fræðslu fyrir almenning, bæði um þriðju vaktina svokölluðu og álagið sem fylgir því að sinna henni ofan á launuðu vinnuna. Valdeflandi fræðsla fyrir fólk af öllum kynjum er nauðsynleg til að berjast gegn því ósamræmi í samfélaginu sem stendur jafnrétti fyrir þrifum. Það eitt og sér er ekki nóg til þess að koma á kynjajafnrétti, en allt telur. Höfundur situr í 4. sæti Fjarðalistans – lista félagshyggjufólks í Fjarðabyggð og stundar nám við menntun framhaldsskólakennara með áherslu á kyn og jafnrétti.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar