Lýðræðið er á förum Einar G. Harðarson skrifar 14. desember 2022 07:01 Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar G. Harðarson Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun