Málefnaleg mjólkurumræða Margrét Gísladóttir skrifar 19. maí 2023 09:30 Undanfarna daga hefur verðlagning á mjólk og mjólkurvörum verið nokkuð til umræðu. Því miður hefur skort að málin séu skoðuð út frá raungögnum og hefur umræðan fremur einkennst af vanþekkingu, röngum tölum og jafnvel popúlisma, þar sem íslensk mjólkurframleiðsla virðist gerð að hinum sameiginlega óvini, þrátt fyrir þá miklu hagræðingu sem núverandi fyrirkomulag hefur leitt af sér og skilað bættum ávinningi til bæði neytenda með lægra vöruverði og bænda með hærra afurðaverði. Rangfærslur á rangfærslur ofan Grein sem formaður Viðreisnar birti á Vísi 15. maí sl. er gott dæmi um slíkt óvandað innlegg í umræðuna. Rangfærslurnar þar eru margar. Þar segir m.a. að „Auðhumla, móðurfélag Mjólkursamsölunnar, hafi skilað methagnaði í fyrra”. Það er einfaldlega rangt. Auðhumla skilaði hagnaði upp á 461 m.kr. í fyrra sem var samdráttur um 50% frá árinu áður. Þessu er auðveldlega hægt að fletta upp í samstæðuársreikningi samvinnufélagsins. Því er einnig haldið fram að Auðhumla hafi „í gegnum Mjólkursamsöluna ein rétt á því að safna mjólk á Íslandi.“ Þetta er líka rangt. Öllum er frjálst að safna mjólk á Íslandi og ekkert kemur í veg fyrir að aðrar afurðastöðvar eigi bein viðskipti við bændur í stað þess að versla hrámjólk frá Auðhumlu. Auðhumla ber hins vegar þá skyldu að safna allri mjólk sem óskað er eftir. Þá segir í greininni að verðlagsnefnd búvara sé „ríkisrekin nefnd sem ákveður hvað Gunna og Jón borga fyrir mjólk og ost inn á heimilið.“ Þetta er einnig rangt. Verðlagsnefnd ákveður vissulega heildsöluverð á ákveðnum mjólkurvörum, byggt á verðhækkunum til bænda og rekstrarkostnaði í mjólkuriðnaði, en svo er það smásalans að ákveða álagningu og þar með endanlegt útsöluverð vörunnar. Enn er haldið áfram og heldur formaðurinn því fram að hún treysti bændum “til að selja sínar vörur og keppa innbyrðis á grundvelli gæða, markaðssetningar, upprunamerkinga, afhendingaröryggis, framþróunar og annars sem hinn frjálsi markaður hefur í för með sér”. Það er reyndar nákvæmlega það sem bændur eru að gera með því að reka sameiginlega félag sitt Auðhumlu, sem á svo 80% í Mjólkursamsölunni á móti Kaupfélagi Skagfirðinga, sem m.a. skagfirskir kúabændur eru aðilar að. Þannig er seint hægt að tala um Auðhumlu og Mjólkursamsöluna sem milliliði því þessi fyrirtæki eru í eigu bændanna sjálfra og þeirra tæki til að gera einmitt nákvæmlega það sem Viðreisn vill treysta bændum fyrir að gera. Það er synd að fyrrum landbúnaðarráðherra þekki málin ekki betur en umrædd grein ber með sér. Mikilvægi verðlagsnefndar Inntak og eðli starfsumhverfis mjólkurframleiðslu á Íslandi miðar -líkt og í öðrum löndum- að því að innanlandseftirspurn eftir mjólkurvörum sé fyrst og fremst haldið uppi af íslenskum framleiðendum, um 500 fyrirtækjum um land allt. Mjólkurframleiðslan er burðarás í íslenskum landbúnaði og byggðafestu víða um land og leikur verðlagsnefndin stórt hlutverk í þeirri stöðu. Ákvarðanir nefndarinnar tryggja að allir kúabændur, hvar sem þeir eru staddir á landinu, fá greitt sama verð fyrir sína mjólkurframleiðslu og á sama hátt að kaupendur mjólkurvara greiði sama heildsöluverð hvar sem þeir eru á landinu. Verð á mjólkurvörum hefur hækkað minnst á Íslandi Það er vissulega rétt að smásöluverð í flokknum mjólk, ostur og egg hefur hækkað um 12,1% sl. 12 mánuði, á sama tíma og verðbólga á Íslandi stendur í 9,9%. En það má halda því fram að verðlagsnefndin hafi einmitt haldið aftur af verðhækkunum á mjólk hérlendis. Sé litið til tímabilsins frá ársbyrjun 2020 og til dagsins í dag hefur verð til mjólkurframleiðenda hér á landi hækkað um 34,7% á meðan verð til danskra mjólkurframleiðenda hefur hækkað um 80% á sama tíma, þrátt fyrir að bændur beggja landa glími við kostnaðarhækkanir sama eðlis. Þá er það líka staðreynd að hvergi innan ESB hafa mjólkurvörur hækkað minna en á Íslandi sl. 12 mánuði. En hvers vegna er verð á mjólk að hækka og hvers vegna umfram almennt verðlag á Íslandi? Jú, vegna þess að verð á helstu aðföngum sem þarf til mjólkurframleiðslu hafa hækkað langt umfram verðbólgu á Íslandi. Og það eru þær kostnaðarverðshækkanir sem verðlagsnefnd tekur mið af við ákvörðun á verði til bænda og hafa þar af leiðandi áhrif á heildsöluverð mjólkurvara. Samkvæmt verðlagsgrundvelli er sem dæmi metin hækkun á kjarnfóðri sl. 12 mánuði 17,1% og dísilolíu 37,4%. Sé litið til verðþróunar frá desember 2021 hefur áburður hækkað um 86%, kjarnfóður um 21%, olía um 40% og rekstrarkostnaður um 22,5%. Sannleikurinn er sá að þrátt fyrir miklar hækkanir á lágmarksverði til bænda sl. ár hafa þær ekki haldið í við þessar kostnaðarhækkanir. Rétt skal vera rétt Sé ætlunin að eiga í málefnalegri og sanngjarnri umræðu um starfsumhverfi mjólkurframleiðslu á Íslandi, þar sem verðlagsnefnd hefur mikilvægu hlutverki að gegna, er grundvallaratriði að skoða málið heildstætt, bera saman sambærilega þætti og byggja gagnrýni á fyrirliggjandi gögnum og réttum upplýsingum. Það gerir engum greiða að fara með rangt mál eða líta fram hjá lykilþáttum í verðmyndun mjólkur. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Matvælaframleiðsla Margrét Gísladóttir Mest lesið Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Sjá meira
Undanfarna daga hefur verðlagning á mjólk og mjólkurvörum verið nokkuð til umræðu. Því miður hefur skort að málin séu skoðuð út frá raungögnum og hefur umræðan fremur einkennst af vanþekkingu, röngum tölum og jafnvel popúlisma, þar sem íslensk mjólkurframleiðsla virðist gerð að hinum sameiginlega óvini, þrátt fyrir þá miklu hagræðingu sem núverandi fyrirkomulag hefur leitt af sér og skilað bættum ávinningi til bæði neytenda með lægra vöruverði og bænda með hærra afurðaverði. Rangfærslur á rangfærslur ofan Grein sem formaður Viðreisnar birti á Vísi 15. maí sl. er gott dæmi um slíkt óvandað innlegg í umræðuna. Rangfærslurnar þar eru margar. Þar segir m.a. að „Auðhumla, móðurfélag Mjólkursamsölunnar, hafi skilað methagnaði í fyrra”. Það er einfaldlega rangt. Auðhumla skilaði hagnaði upp á 461 m.kr. í fyrra sem var samdráttur um 50% frá árinu áður. Þessu er auðveldlega hægt að fletta upp í samstæðuársreikningi samvinnufélagsins. Því er einnig haldið fram að Auðhumla hafi „í gegnum Mjólkursamsöluna ein rétt á því að safna mjólk á Íslandi.“ Þetta er líka rangt. Öllum er frjálst að safna mjólk á Íslandi og ekkert kemur í veg fyrir að aðrar afurðastöðvar eigi bein viðskipti við bændur í stað þess að versla hrámjólk frá Auðhumlu. Auðhumla ber hins vegar þá skyldu að safna allri mjólk sem óskað er eftir. Þá segir í greininni að verðlagsnefnd búvara sé „ríkisrekin nefnd sem ákveður hvað Gunna og Jón borga fyrir mjólk og ost inn á heimilið.“ Þetta er einnig rangt. Verðlagsnefnd ákveður vissulega heildsöluverð á ákveðnum mjólkurvörum, byggt á verðhækkunum til bænda og rekstrarkostnaði í mjólkuriðnaði, en svo er það smásalans að ákveða álagningu og þar með endanlegt útsöluverð vörunnar. Enn er haldið áfram og heldur formaðurinn því fram að hún treysti bændum “til að selja sínar vörur og keppa innbyrðis á grundvelli gæða, markaðssetningar, upprunamerkinga, afhendingaröryggis, framþróunar og annars sem hinn frjálsi markaður hefur í för með sér”. Það er reyndar nákvæmlega það sem bændur eru að gera með því að reka sameiginlega félag sitt Auðhumlu, sem á svo 80% í Mjólkursamsölunni á móti Kaupfélagi Skagfirðinga, sem m.a. skagfirskir kúabændur eru aðilar að. Þannig er seint hægt að tala um Auðhumlu og Mjólkursamsöluna sem milliliði því þessi fyrirtæki eru í eigu bændanna sjálfra og þeirra tæki til að gera einmitt nákvæmlega það sem Viðreisn vill treysta bændum fyrir að gera. Það er synd að fyrrum landbúnaðarráðherra þekki málin ekki betur en umrædd grein ber með sér. Mikilvægi verðlagsnefndar Inntak og eðli starfsumhverfis mjólkurframleiðslu á Íslandi miðar -líkt og í öðrum löndum- að því að innanlandseftirspurn eftir mjólkurvörum sé fyrst og fremst haldið uppi af íslenskum framleiðendum, um 500 fyrirtækjum um land allt. Mjólkurframleiðslan er burðarás í íslenskum landbúnaði og byggðafestu víða um land og leikur verðlagsnefndin stórt hlutverk í þeirri stöðu. Ákvarðanir nefndarinnar tryggja að allir kúabændur, hvar sem þeir eru staddir á landinu, fá greitt sama verð fyrir sína mjólkurframleiðslu og á sama hátt að kaupendur mjólkurvara greiði sama heildsöluverð hvar sem þeir eru á landinu. Verð á mjólkurvörum hefur hækkað minnst á Íslandi Það er vissulega rétt að smásöluverð í flokknum mjólk, ostur og egg hefur hækkað um 12,1% sl. 12 mánuði, á sama tíma og verðbólga á Íslandi stendur í 9,9%. En það má halda því fram að verðlagsnefndin hafi einmitt haldið aftur af verðhækkunum á mjólk hérlendis. Sé litið til tímabilsins frá ársbyrjun 2020 og til dagsins í dag hefur verð til mjólkurframleiðenda hér á landi hækkað um 34,7% á meðan verð til danskra mjólkurframleiðenda hefur hækkað um 80% á sama tíma, þrátt fyrir að bændur beggja landa glími við kostnaðarhækkanir sama eðlis. Þá er það líka staðreynd að hvergi innan ESB hafa mjólkurvörur hækkað minna en á Íslandi sl. 12 mánuði. En hvers vegna er verð á mjólk að hækka og hvers vegna umfram almennt verðlag á Íslandi? Jú, vegna þess að verð á helstu aðföngum sem þarf til mjólkurframleiðslu hafa hækkað langt umfram verðbólgu á Íslandi. Og það eru þær kostnaðarverðshækkanir sem verðlagsnefnd tekur mið af við ákvörðun á verði til bænda og hafa þar af leiðandi áhrif á heildsöluverð mjólkurvara. Samkvæmt verðlagsgrundvelli er sem dæmi metin hækkun á kjarnfóðri sl. 12 mánuði 17,1% og dísilolíu 37,4%. Sé litið til verðþróunar frá desember 2021 hefur áburður hækkað um 86%, kjarnfóður um 21%, olía um 40% og rekstrarkostnaður um 22,5%. Sannleikurinn er sá að þrátt fyrir miklar hækkanir á lágmarksverði til bænda sl. ár hafa þær ekki haldið í við þessar kostnaðarhækkanir. Rétt skal vera rétt Sé ætlunin að eiga í málefnalegri og sanngjarnri umræðu um starfsumhverfi mjólkurframleiðslu á Íslandi, þar sem verðlagsnefnd hefur mikilvægu hlutverki að gegna, er grundvallaratriði að skoða málið heildstætt, bera saman sambærilega þætti og byggja gagnrýni á fyrirliggjandi gögnum og réttum upplýsingum. Það gerir engum greiða að fara með rangt mál eða líta fram hjá lykilþáttum í verðmyndun mjólkur. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar