Um breytingar á framhaldskólakerfinu Ármann Halldórsson skrifar 1. júlí 2023 08:01 Breytingar – styttingar – aðlögun og upplifanir Núna þegar þetta er ritað hefur orðið nokkur umræða um breytingar á fyrirkomulagi framhaldsskóla á Íslandi á öðrum áratug þessar aldar. Þessar breytingar eru almennt kenndar við „styttingu“ en lykilatriði í þeim var að stytta tíma til stúdentsprófs úr 4 í 3 ár. Rökin með þessu voru ýmis, en að líkindum voru sparnaðarrök þar undirliggjandi, og þá held ég að stjórnvöld hafi séð fyrir sér að þar sem kennarastéttin var að eldast myndi með þessu vera hægt á þörf á nýliðun. En líkt og Atli Harðarson fjallar um þessari grein hér. hékk meira á spýtunni. Í nýrri námskrá var vikið frá miðstýringu á innihaldi námsbrauta og mikið vald sett í hendur skólanna. Fór hér í gang mikið og áhugavert nýsköpunarstarf. Leiðandi í starfinu var Kvennaskólinn þar sem þróað var kerfi sem er blanda af bekkjarkerfi og áfangakerfi, kerfi sem er um margt fyrirmynd þess kerfis sem við í Versló tókum upp – en eins og þekkt er hafa báðir þessir skólar verið mjög vinsælir um árabil. Önnur spennandi tilraun er þróun spannarkerfisins í FG, sem hefur líka verið tekið upp í MS, en þetta kerfi sem er mjög ólíkt Kvennó og Versló hefur líka verið vinsælt. Önnur spennandi nýjung er opna brautin i MH sem býður upp á skapandi og sjálfstæða nálgun fyrir nemendur. Margar spennandi námsbrautir komu upp úr þessum suðupotti, og er þar nýsköpunar og listabrautin í Versló uppáhaldið mitt! Þar sem ég starfa í samskiptum við skóla í Evrópu og hef gert lengi er það min upplifun að íslenska framhaldsskólakerfið er öflugt, fjölbreytt, vel mannað og undirbýr fjölbreyttan hóp nemenda með fjölbreyttum hætti. Ég hef kynnst danska kerfinu vel á undanförnum árum, og er í raun kennari í því líka. Það hefur mikla styrkleika, en er mun miðstýrðara. Á ákveðin kaldhæðnislegan hátt eru kennarar samt sjálfstæðari í starfi í dönskum framhaldsskólum en íslenskum, en það er eiginlega efni í annan pistil. Í námskránni frá 2011 er settir fram grunnþættir sem eiga að einkenna allt starf skóla á Íslandi, en þessir grunnþættir eru læsi, sjálfbærni, heilbrigði og velferð, lýðræði og mannréttindi, jafnrétti og sköpun. Í raun má segja að námskráin frá 2011 sé um margt ansi metnaðarfull og leggi grundvöll að því að skólar eigi að hækka menningarstig nemenda, gera þau meira mennsk, eins og Páll Skúlason orðaði það einhvern tíma. Margir skólar hafa lagt nokkuð upp úr að undirbyggja starf sitt með grunnþáttunum, en ég óttast að sumstaðar hafi það verið vanrækt og sé eitthvað sem mætti athuga með starf skólanna núna . Það er þannig smá sorglegt að þegar rýnt er í pælingar um að styttingin hafi ekki verið til góðs sem hér koma fram, eins og td. í umfjöllun á þessu málþingi Háskólans, er ekki að sjá neina tilraun til að pæla í fjölbreyttri og áhugaverðri þróun framhaldsskólastigsins heldur bara verið að fjargviðrast yfir einingafjölda í stærðfræði. Ef einhverjum datt í hug að róttæk breyting á starfi framhaldsskóla þýddi ekki breytingar fyrir háskólann er það sérstakt; og hugsa sér ef það leiddi til þess að aðlaga þyrfti námsefni fyrsta árs í verkfræði og raungreinum að nýjum veruleika. Ég tek það mjög skýrt fram að ég var og er á móti styttingunni og allt það flotta starf sem unnið er í framhaldsskólum væri mun flottara ef við fengjum eitt ár í viðbót – og þá væri líka hægt að bæta við einingum í stærðfræði til að raska ekki ró raungreinameistaranna. Hins vegar væri það algjörlega galið að stefna að einhverjum rótttækum umbyltingum, og afturhvarf til 1999 námskrár væri að mínu mati galið, og sem danskur framhaldsskólakennari gef ég slíkum pælingum -3. Athuga: Ég bendi á að skoða heimasíður framhaldskóla til að átta sig á fjölbreytninni og metnaðinum sem þar er á ferðinni. Aðalnámskrá framhaldsskóla: https://namskra.is/books/adalnamskraframhaldsskola2011/formali Grein Páls Skúlasonar sem ég vísa óbeint í er hér. Áhugavert að hún er skrifuð af svipuðu tilefni og umræðan sem núna er í gangi, og þá sýnist mér að gagnrýnendur „styttingarinnar“ falli rækilega í flott þeirra sem aðhyllast tæknihyggju í menntamálum. https://pallskulason.is/files/vidhorf-til-menntunar.pdf Ég get titlað mig danskan framhaldsskólakennara því ég kenni Norðuratlanshafsbekknum ensku og hef gengið í gegnum ferli að hafa þau í munnlegum og skriflegum stúdentsprófum samkvæmt ítrustu kröfum danskra skrifræðisbaróna, en um Norðuratlanshafsbekkinn má lesa hér: https://www.verslo.is/namid/nordur-atlantshafsbekkurinn/ Höfundur er kennari við Verzlunarskóla Íslands og áhugamaður um mennta- og skólamál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Framhaldsskólar Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Skoðun Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Breytingar – styttingar – aðlögun og upplifanir Núna þegar þetta er ritað hefur orðið nokkur umræða um breytingar á fyrirkomulagi framhaldsskóla á Íslandi á öðrum áratug þessar aldar. Þessar breytingar eru almennt kenndar við „styttingu“ en lykilatriði í þeim var að stytta tíma til stúdentsprófs úr 4 í 3 ár. Rökin með þessu voru ýmis, en að líkindum voru sparnaðarrök þar undirliggjandi, og þá held ég að stjórnvöld hafi séð fyrir sér að þar sem kennarastéttin var að eldast myndi með þessu vera hægt á þörf á nýliðun. En líkt og Atli Harðarson fjallar um þessari grein hér. hékk meira á spýtunni. Í nýrri námskrá var vikið frá miðstýringu á innihaldi námsbrauta og mikið vald sett í hendur skólanna. Fór hér í gang mikið og áhugavert nýsköpunarstarf. Leiðandi í starfinu var Kvennaskólinn þar sem þróað var kerfi sem er blanda af bekkjarkerfi og áfangakerfi, kerfi sem er um margt fyrirmynd þess kerfis sem við í Versló tókum upp – en eins og þekkt er hafa báðir þessir skólar verið mjög vinsælir um árabil. Önnur spennandi tilraun er þróun spannarkerfisins í FG, sem hefur líka verið tekið upp í MS, en þetta kerfi sem er mjög ólíkt Kvennó og Versló hefur líka verið vinsælt. Önnur spennandi nýjung er opna brautin i MH sem býður upp á skapandi og sjálfstæða nálgun fyrir nemendur. Margar spennandi námsbrautir komu upp úr þessum suðupotti, og er þar nýsköpunar og listabrautin í Versló uppáhaldið mitt! Þar sem ég starfa í samskiptum við skóla í Evrópu og hef gert lengi er það min upplifun að íslenska framhaldsskólakerfið er öflugt, fjölbreytt, vel mannað og undirbýr fjölbreyttan hóp nemenda með fjölbreyttum hætti. Ég hef kynnst danska kerfinu vel á undanförnum árum, og er í raun kennari í því líka. Það hefur mikla styrkleika, en er mun miðstýrðara. Á ákveðin kaldhæðnislegan hátt eru kennarar samt sjálfstæðari í starfi í dönskum framhaldsskólum en íslenskum, en það er eiginlega efni í annan pistil. Í námskránni frá 2011 er settir fram grunnþættir sem eiga að einkenna allt starf skóla á Íslandi, en þessir grunnþættir eru læsi, sjálfbærni, heilbrigði og velferð, lýðræði og mannréttindi, jafnrétti og sköpun. Í raun má segja að námskráin frá 2011 sé um margt ansi metnaðarfull og leggi grundvöll að því að skólar eigi að hækka menningarstig nemenda, gera þau meira mennsk, eins og Páll Skúlason orðaði það einhvern tíma. Margir skólar hafa lagt nokkuð upp úr að undirbyggja starf sitt með grunnþáttunum, en ég óttast að sumstaðar hafi það verið vanrækt og sé eitthvað sem mætti athuga með starf skólanna núna . Það er þannig smá sorglegt að þegar rýnt er í pælingar um að styttingin hafi ekki verið til góðs sem hér koma fram, eins og td. í umfjöllun á þessu málþingi Háskólans, er ekki að sjá neina tilraun til að pæla í fjölbreyttri og áhugaverðri þróun framhaldsskólastigsins heldur bara verið að fjargviðrast yfir einingafjölda í stærðfræði. Ef einhverjum datt í hug að róttæk breyting á starfi framhaldsskóla þýddi ekki breytingar fyrir háskólann er það sérstakt; og hugsa sér ef það leiddi til þess að aðlaga þyrfti námsefni fyrsta árs í verkfræði og raungreinum að nýjum veruleika. Ég tek það mjög skýrt fram að ég var og er á móti styttingunni og allt það flotta starf sem unnið er í framhaldsskólum væri mun flottara ef við fengjum eitt ár í viðbót – og þá væri líka hægt að bæta við einingum í stærðfræði til að raska ekki ró raungreinameistaranna. Hins vegar væri það algjörlega galið að stefna að einhverjum rótttækum umbyltingum, og afturhvarf til 1999 námskrár væri að mínu mati galið, og sem danskur framhaldsskólakennari gef ég slíkum pælingum -3. Athuga: Ég bendi á að skoða heimasíður framhaldskóla til að átta sig á fjölbreytninni og metnaðinum sem þar er á ferðinni. Aðalnámskrá framhaldsskóla: https://namskra.is/books/adalnamskraframhaldsskola2011/formali Grein Páls Skúlasonar sem ég vísa óbeint í er hér. Áhugavert að hún er skrifuð af svipuðu tilefni og umræðan sem núna er í gangi, og þá sýnist mér að gagnrýnendur „styttingarinnar“ falli rækilega í flott þeirra sem aðhyllast tæknihyggju í menntamálum. https://pallskulason.is/files/vidhorf-til-menntunar.pdf Ég get titlað mig danskan framhaldsskólakennara því ég kenni Norðuratlanshafsbekknum ensku og hef gengið í gegnum ferli að hafa þau í munnlegum og skriflegum stúdentsprófum samkvæmt ítrustu kröfum danskra skrifræðisbaróna, en um Norðuratlanshafsbekkinn má lesa hér: https://www.verslo.is/namid/nordur-atlantshafsbekkurinn/ Höfundur er kennari við Verzlunarskóla Íslands og áhugamaður um mennta- og skólamál.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun