Nefnd sem falið var að rannsaka starfsemi Vöggustofu Hlíðarenda og Vöggustofu Thorvaldsensfélagsins á árunum 1949 til 1973 skilaði af sér rúmlega 250 blaðsíðna skýrslu í dag. Helstu niðurstöður skýrslunnar eru sláandi.
„Í stuttu máli er niðurstaðan sú að börn hafi í ákveðnum tilvikum og á ákveðnum tímabilum sætt illri meðferð á Vöggustofunum sem lýsir sér helst í því að það var tekið fyrir í raun allt samneyti foreldra við börnin á þessu tímabili. Þannig það verður ákveðið tengslarof,“ segir Kjartan Bjarni Björgvinsson, formaður nefndarinnar.
Eftirlit takmarkað
Í skýrslunni kemur fram að foreldrum barna hafi á tímabilum var meinað að umgangast börn sín á meðan þau voru í vistun, hvort sem það var að halda á þeim eða snerta. Foreldrar hafi einungis mátt sjá börnin í gegnum gler. Þá hafi opinbert eftirlit með starfseminni afar takmarkandi.
Dagur B. Eggertsson borgarstjóri segir skýrslu nefndarinnar áfall. „ Áfallið felst í því að nefndin dregur fram að þessar aðferðir, ill meðferð á börnum, var þvert á þá þekkingu sem þegar lá fyrir fyrir þessum 50 til 70 árum sem liðin eru,“ segir Dagur og bendir á að fólk hafi vitað betur og því sé ekki hægt að skrifa þetta á þekkingarleysi.
Nefndin varpar ljósi á afrif vöggustofubarna í skýrslu sinni og eru þær niðurstöður ekki síður athyglisverðar. Samkvæmt gögnunum voru 13,9 prósent barna sem vistuð voru á Vöggustofunum árin 1949 til 1973 vistuð á öðrum stofnunum.
Dánartíðni hærri
Þá virðist dánartíðni þeirra sem dvöldu einn mánuð eða lengur í vistun hærri en hjá öðrum jafnöldrum þeirra. Samkvæmt gögnum frá því í mars á þessu ári eru 13,6 prósent þeirra látnir til samanburðar var dánartíðni allra jafnaldra þeirra 8,6 prósent.
Þeir sem dvöldu á Vöggustofum eru jafnframt líklegri til að vera öryrkjar. Af þeim 793 börnum sem dvöldu á vöggustofum í einn mánuð eða lengur eru 272 skráð öryrkjar eða 34,3 prósent. Það er mun hærra hlutfall en meðal jafnaldra þeirra þar sem hlutfall örorku er 22,4 prósent.
Kjartan segir erfitt að alhæfa um áhrifin á afdrif allra vöggustofubarna. „Þá telur nefndin það hafið yfir allan vafa að í mörgum tilvikum hafi þetta haft veruleg og varanleg áhrif á mörg börn sem voru vistuð þarna.“
Kolsvört skýrsla
Einn fimmmenninganna sem barðist fyrir því að vöggustofurnar yrðu rannsakaðar árið 2021 segir skýrsluna sigur.
„Ég er bara ánægður með þetta. Við höfum náð því fram það sem við lögðum upp með á sínum tíma að fara fram á rannsókn og helst þannig að hún leiddi til þeirrar niðurstöðu sem nú liggur fyrir. Skýrslan er kolsvört,“ segir Árni H. Kristjánsson en hann var vistaður á vöggustofu í eitt ár frá eins árs til tveggja ára aldurs.
Eftir standa þrír
Sumarið 2021 gengu þeir Árni , Fjölnir Geir Bragason, Hrafn Jökulsson, Tómas V. Albertsson og Viðar Eggertsson á fund borgarstjóra þar sem þeir fóru fram á að úttekt yrði gerð á starfsemi vöggustofanna en þeir höfðu allir verið vistaðir þar sem ungabörn.
Nú standa þeir hins vegar þrír eftir. „Því miður eru tveir fallnir frá, Fjölnir Geir Bragason og Hrafn Jökulsson, ég hefði svo sannarlega viljað að þeir væru hér í dag. Því þetta var þeim mikið hjartans mál en því miður entist þeim ekki aldur eins og fjölmörgum vöggustofubörnum,“ segir Árni.
Vöggustofunefndin leggur nokkrar tillögur að úrbótum vegna málsins. Skaðabótaskyldu hins opinbera, einstaklingum verði boðin geðheilbrigðis- og sálfræðiþjónusta og að eftirlit og framkvæmd á sviði barnaverndarmála verði skoðuð.