Beinþynning - hvað get ég gert til að fyrirbyggja brot? Sigríður Björnsdóttir og Ragnar Freyr Ingvarsson skrifa 20. október 2023 08:00 Á hverju ári verða um 1800-2000 beinþynningarbrot, þar af 300 mjaðmabrot1 Afleiðingarnar eru alvarlegar - skerðing lífsgæða þeirra sem brotna og í alvarlegustu brotunum, mjaðmabrotum, er dánartíðni verulega aukin. Þetta er jafnframt geysilega kostnaðarsamt fyrir samfélagið. Í nýlegri franskri rannsókn var tekinn saman heildarkostnaður við beinþynningarbrot yfir 18 mánaða tímabil. Kostnaður við eitt mjaðmarbrot var sem samsvarar 3,6 milljónum íslenskra króna og samfallsbrot í hrygg kostuðu 2,2 milljónir íslenskra króna2. Beinþynning er algengur sjúkdómur sem einkennist af minnkuðum beinmassa og rýrnun beina sem veldur því að bein brotna mun auðveldar. Algengustu brotin eru úlnliðsbrot, samfallsbrot á hrygg og mjaðmabrot. Hætta á beinþynningu eykst með aldrinum og eru konur í meiri hættu á að fá beinþynningu en karlar. Þá auka ýmsir sjúkdómar, eins og bólgusjúkdómar, ýmsir innkirtlasjúkdómar og krabbamein algengi beinþynningar. Beinþynning gefur engin einkenni og því hefur hún verið kölluð þögull sjúkdómur. Sá sem fyrir henni verður finnur ekki fyrir henni fyrr en við brot, sem getur orðið við lítinn áverka eins og við fall á jafnsléttu, eða að upp kemur slæmur bakverkur eftir að hafa borið þungan poka. Byrgja skal brunninn áður en barnið dettur ofan í hann. Því er mikilvægt að finna þá sem eru í mestri áhættu að brotna og fyrirbyggja að þeir fái brot. Beinþynningu er hægt að greina með sértækri röntgenrannsókn þar sem þéttni beinsins er mæld í hrygg og mjöðmum. Rannsóknin tekur skamman tíma, ekki nema um 20 mínútur og er með öllu skaðlaus. Þá er einnig er hægt að framkvæma áhættumat þar sem unnt er að spá fyrir um líkurnar á því að brotna næstu 10 árin. Ástæður beinþynningar skýrast einna helst af erfðum og umhverfinu. Notkun sykurstera hefur skaðleg áhrif á beinin og minnkar beinþéttnina. Hreyfingarleysi, reykingar og óhófleg áfengisneysla hefur líka skaðleg áhrif á beinin. Það er margt sem maður getur gert sjálfur. Mikilvægt er að huga vandlega að næringunni, takmarka áfengisneyslu og hætta reykingum ef við ái. Góð hugmynd er að taka inn lýsi eða D vítamíntöflur og fá nægilegt kalk úr fæðunni. Regluleg hreyfing er mikilvæg fyrir vöðva og bein. Öll hreyfing er af hinu góða. Styrktar- og jafnvægisæfingar eru mjög mikilvægar til að styrkja vöðva og bein og hindra byltur. Einnig er mikilvægt að huga að byltuvörnum heima fyrir, forðast lausar snúrur og mottur, hafa góða lýsingu innan dyra, vera í góðum skóm og nota brodda þegar hálka er úti á veturna. Fyrir þá sem eru með beingisnun og áhættuþætti eða beinþynningu kemur lyfjameðferð stundum til álita. Mikilvægt er að ræða slíkt við lækninn sinn. Beinbrot hafa í flestum tilvikum alvarlegar afleiðingar fyrir þann sem brotnar, löng lega á sjúkrastofnunum ásamt skertri hreyfigetu, fjarvera úr vinnu og félagslífi leiðir til verri lífsgæða.Nýleg íslensk rannsókn sýndi að nærri þriðjungur þeirra sem mjaðmabrotna látast innan árs vegna fylgikvilla brotanna, en það er áttföld dánartíðni jafnaldra3 . Í dag 20. okt er alþjóðlegur dagur beinþynningar. Beinþynning er algeng, oft vangreind og afleiðingar geta verið alvarlegar. Það er því til mikils að vinna ef við getum fækkað beinþynningarbrotum á Íslandi. Höfundar eru sérfræðilæknar í Heilsuklasanum. Sigríður Björnsdóttir innkirtla- og efnaskiptalæknir og Ragnar Freyr Ingvarsson, gigtarlæknir og framkvæmdastjóri Beinstyrks. Heimildir: 1. Sigurðsson G, Siggeirsdóttir K, Jónsson BY, Mogensen B, Guðmundsson EF, Aspelund T, et al. Yfirlitsgrein. Úr gögnum Hjartaverndar: Nokkur atriði um faraldsfræði og áhættumat beinbrota á Íslandi. Læknablaðið 2017; 103: 423-8. 2. Coassy A, Svedbom A, Locrelle H, Chapurlat R, Cortet B, Fardellone P, Orcel P, Roux C, Borgström F, Kanis JA, Thomas T.Osteoporos Int. 2022 Mar;33(3):625-635. doi: 10.1007/s00198-021-06189-7. Epub 2021 Oct 12.PMID: 34642813 3. Magnusson KA, Gunnarsson B, Sigurðsson GH, Mogensen B, Ólafsson Y, Kárason S. Meðferð og afdrif sjúklinga með mjaðmabrot. Læknablaðið 2016; 102: 119-23. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Fyrsta flokks heilbrigðisþjónustu á Íslandi Lilja Alfreðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Á hverju ári verða um 1800-2000 beinþynningarbrot, þar af 300 mjaðmabrot1 Afleiðingarnar eru alvarlegar - skerðing lífsgæða þeirra sem brotna og í alvarlegustu brotunum, mjaðmabrotum, er dánartíðni verulega aukin. Þetta er jafnframt geysilega kostnaðarsamt fyrir samfélagið. Í nýlegri franskri rannsókn var tekinn saman heildarkostnaður við beinþynningarbrot yfir 18 mánaða tímabil. Kostnaður við eitt mjaðmarbrot var sem samsvarar 3,6 milljónum íslenskra króna og samfallsbrot í hrygg kostuðu 2,2 milljónir íslenskra króna2. Beinþynning er algengur sjúkdómur sem einkennist af minnkuðum beinmassa og rýrnun beina sem veldur því að bein brotna mun auðveldar. Algengustu brotin eru úlnliðsbrot, samfallsbrot á hrygg og mjaðmabrot. Hætta á beinþynningu eykst með aldrinum og eru konur í meiri hættu á að fá beinþynningu en karlar. Þá auka ýmsir sjúkdómar, eins og bólgusjúkdómar, ýmsir innkirtlasjúkdómar og krabbamein algengi beinþynningar. Beinþynning gefur engin einkenni og því hefur hún verið kölluð þögull sjúkdómur. Sá sem fyrir henni verður finnur ekki fyrir henni fyrr en við brot, sem getur orðið við lítinn áverka eins og við fall á jafnsléttu, eða að upp kemur slæmur bakverkur eftir að hafa borið þungan poka. Byrgja skal brunninn áður en barnið dettur ofan í hann. Því er mikilvægt að finna þá sem eru í mestri áhættu að brotna og fyrirbyggja að þeir fái brot. Beinþynningu er hægt að greina með sértækri röntgenrannsókn þar sem þéttni beinsins er mæld í hrygg og mjöðmum. Rannsóknin tekur skamman tíma, ekki nema um 20 mínútur og er með öllu skaðlaus. Þá er einnig er hægt að framkvæma áhættumat þar sem unnt er að spá fyrir um líkurnar á því að brotna næstu 10 árin. Ástæður beinþynningar skýrast einna helst af erfðum og umhverfinu. Notkun sykurstera hefur skaðleg áhrif á beinin og minnkar beinþéttnina. Hreyfingarleysi, reykingar og óhófleg áfengisneysla hefur líka skaðleg áhrif á beinin. Það er margt sem maður getur gert sjálfur. Mikilvægt er að huga vandlega að næringunni, takmarka áfengisneyslu og hætta reykingum ef við ái. Góð hugmynd er að taka inn lýsi eða D vítamíntöflur og fá nægilegt kalk úr fæðunni. Regluleg hreyfing er mikilvæg fyrir vöðva og bein. Öll hreyfing er af hinu góða. Styrktar- og jafnvægisæfingar eru mjög mikilvægar til að styrkja vöðva og bein og hindra byltur. Einnig er mikilvægt að huga að byltuvörnum heima fyrir, forðast lausar snúrur og mottur, hafa góða lýsingu innan dyra, vera í góðum skóm og nota brodda þegar hálka er úti á veturna. Fyrir þá sem eru með beingisnun og áhættuþætti eða beinþynningu kemur lyfjameðferð stundum til álita. Mikilvægt er að ræða slíkt við lækninn sinn. Beinbrot hafa í flestum tilvikum alvarlegar afleiðingar fyrir þann sem brotnar, löng lega á sjúkrastofnunum ásamt skertri hreyfigetu, fjarvera úr vinnu og félagslífi leiðir til verri lífsgæða.Nýleg íslensk rannsókn sýndi að nærri þriðjungur þeirra sem mjaðmabrotna látast innan árs vegna fylgikvilla brotanna, en það er áttföld dánartíðni jafnaldra3 . Í dag 20. okt er alþjóðlegur dagur beinþynningar. Beinþynning er algeng, oft vangreind og afleiðingar geta verið alvarlegar. Það er því til mikils að vinna ef við getum fækkað beinþynningarbrotum á Íslandi. Höfundar eru sérfræðilæknar í Heilsuklasanum. Sigríður Björnsdóttir innkirtla- og efnaskiptalæknir og Ragnar Freyr Ingvarsson, gigtarlæknir og framkvæmdastjóri Beinstyrks. Heimildir: 1. Sigurðsson G, Siggeirsdóttir K, Jónsson BY, Mogensen B, Guðmundsson EF, Aspelund T, et al. Yfirlitsgrein. Úr gögnum Hjartaverndar: Nokkur atriði um faraldsfræði og áhættumat beinbrota á Íslandi. Læknablaðið 2017; 103: 423-8. 2. Coassy A, Svedbom A, Locrelle H, Chapurlat R, Cortet B, Fardellone P, Orcel P, Roux C, Borgström F, Kanis JA, Thomas T.Osteoporos Int. 2022 Mar;33(3):625-635. doi: 10.1007/s00198-021-06189-7. Epub 2021 Oct 12.PMID: 34642813 3. Magnusson KA, Gunnarsson B, Sigurðsson GH, Mogensen B, Ólafsson Y, Kárason S. Meðferð og afdrif sjúklinga með mjaðmabrot. Læknablaðið 2016; 102: 119-23.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun