Styðjum breytingar með samfélagslegri nýsköpun Helgi Viborg og Ólafur Grétar Gunnarsson skrifa 14. nóvember 2023 13:31 „Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Grétar Gunnarsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Sjá meira
„Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar