Hvalkjöt í íslenskum stórmörkuðum Henry Alexander Henrysson skrifar 30. janúar 2024 11:31 Á laugardaginn fékk ég sent skjáskot af auglýsingu þar sem Hvalur hf. sagði frá útsölustöðum á sýrðu hvalrengi frá fyrirtækinu og barmar sér yfir því hvað vertíðin hafi verið stutt á liðnu ári. Ég verð að viðurkenna að mér brá nokkuð við að sjá hversu langur listinn var og nöfn hvaða verslana voru á honum. Nú er að svo að allar þjóðir eiga sér mat sem er alla jafna ekki á borðum fólks heldur er dreginn fram við viss tilefni. Erfitt er að berjast gegn slíkum hefðum. Til þess að taka af allan vafa vil ég einnig taka fram að ég er ekki með þessari grein að agnúast út í einstaka fisksala eða kjötverslanir sem eru eðlilegur vettvangur fyrir sölu á sýrðu hvalrengi. Og ég vil taka fram að ég er ekki með þessari grein að hvetja til þess að neinum verslunum sé refsað með sniðgöngu eða öðru. Ég get hins vegar ekki annað en furðað mig á því að sjá að kjöt hvala sem voru veiddir á síðustu vertíð geti ratað í hillur á íslenskum stórmörkuðum. Mér finnst einkennilegt að verslunarkeðjur sem eru í sífellt meira mæli að stæra sig af samfélagsábyrgð og umhverfisstefnum skuli selja kjöt frá veiðum sem vitað er að taka ekki tillit til nútímalegra skilyrða um velferð dýra. Líklegasta skýringin á því hvers vegna verslanirnar hafa tekið hvalkjötið í sölu er að starfsfólk hafi misskilið nýlegt álit umboðsmanns Alþingis og talið að það hafi bæði græn- og hvítþvegið hvalveiðar Hvals hf. En svo var nú aldeilis ekki og mikilvægt að halda því til haga. Umræðan undanfarnar vikur hefur þó verið á þann hátt að matvælaráðherra hafi tekið óvænta, órökstudda og gerræðislega ákvörðun í júní á síðastliðnu ári. Álit umboðsmanns felur ekki í sér slíkan dóm. Þvert á móti viðurkennir álitið að ráðherra hafi einmitt heimild í lögum um hvalveiðar til að stjórna veiðunum við Ísland með því að setja reglugerðir þar að lútandi, til dæmis varðandi lengd veiðitímabils. Álitið sneri að því að ráðherra hafi ekki haft nægilega lagaheimild til að setja tiltekna reglugerð, einungis með þeim rökstuðningi sem stuðst var við. Niðurstaða umboðsmanns var með öðrum orðum á þá leið að ráðherra hafi verið bundinn af markmiðum laga sem sett voru fyrir áratugum síðan og að þau markmið hafi ekki tekið breytingum í meðförum löggjafans. Markmiðin voru mikilvæg á sínum tíma, til dæmis um verndun stofna, en dýravelferð var ekki á dagskrá þá, eins og núna. Ég les álitið þannig að umboðsmanni þyki það miður og að lögin séu í raun úrelt í núverandi mynd. Álitið sneri því að túlkun á einni grein laga um hvalveiðar sem nú hefur verið úrskurðað um hvernig ber að túlka. Slík túlkun var ekki komin fram þegar ráðherra setti reglugerðina eins og sést best á því að flestir þeir aðilar sem hæst höfðu um frestun veiðanna vísuðu aldrei til þess hvernig bæri að tengja fjórðu grein laganna við markmið þeirra, máli sínu til stuðnings. Efnisleg niðurstaða ráðherra með setningu reglugerðarinnar stendur því óhögguð núna í byrjun árs 2024. Ekki er hægt að tryggja mannúðlegar veiðar á stórhvelum, eins og sést kannski best á því að hvalveiðiþjóð eins og Norðmenn láta ekki hvarfla að sér að gera út á þessar skepnur þrátt fyrir að hrefnuveiðar séu ekkert feimnismál þar í landi. Þetta hefur svo verið staðfest hvar sem almennilegt eftirlit hefur verið með veiðum á stórhvelum, eins og til dæmis við Ísland sumarið 2022. Vissulega er mögulegt að starfsfólk stórmarkaða hafi ekki misskilið álit umboðsmanns. Mögulega skiptir dýravelferð fyrirtækin engu máli og þau muni því halda áfram að selja allt kjöt sem byrgjar rétta þeim, sama hvaðan það kemur, og sama hvernig staðið var að veiðum, verkun og vinnslu. En þá væri gott að fá það staðfest. Maður hefur oft séð ábyrgðarhluta samfélagsábyrgðar fluttan yfir á þriðja aðila. Hver veit nema búðunum finnist þær ekki bera nokkra ábyrgð á því hvað þær selja. En ef þetta eru einfaldlega klár mistök, til dæmis hjá Krónunni sem hefur verið í fararbroddi þegar kemur að umhverfismálum og samfélagsábyrgð, þá væri einnig gott að fá staðfestingu á að um mistök eða kæruleysi hafi verið að ræða. Góðu fréttirnar í þessari sögu allri saman eru þrátt fyrir allt þær að þótt skammtar af sýrðu hvalrengi hafi ratað í verslanir um þennan þorra þá hafa veiðar á stórhvelum við strendur Íslands nú endanlega lagst af. Nýtt leyfi verður ekki gefið út samkvæmt úreltum lögum. Mér skilst á umsjónarfólki þorrablóta um allt land að mest af sýrðu hvalrengi endi í ruslinu eftir hvert blót enda ekki matur sem er ofarlega á óskalista fólks í samtímanum. Hugsanlega er þrátt fyrir allt ástæða til að fólk setji örlitla flís af þessu súra og litlausa spiki á diskinn sinn, rifji upp þau fáu myndskeið af hvaladrápinu sem rötuðu fyrir augu almenning og ígrundi örlítið fáfengileika og tilgangsleysi hvalveiðanna í september 2023. Höfundur er heimspekingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Hvalir Hvalveiðar Verslun Matvöruverslun Mest lesið Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Á laugardaginn fékk ég sent skjáskot af auglýsingu þar sem Hvalur hf. sagði frá útsölustöðum á sýrðu hvalrengi frá fyrirtækinu og barmar sér yfir því hvað vertíðin hafi verið stutt á liðnu ári. Ég verð að viðurkenna að mér brá nokkuð við að sjá hversu langur listinn var og nöfn hvaða verslana voru á honum. Nú er að svo að allar þjóðir eiga sér mat sem er alla jafna ekki á borðum fólks heldur er dreginn fram við viss tilefni. Erfitt er að berjast gegn slíkum hefðum. Til þess að taka af allan vafa vil ég einnig taka fram að ég er ekki með þessari grein að agnúast út í einstaka fisksala eða kjötverslanir sem eru eðlilegur vettvangur fyrir sölu á sýrðu hvalrengi. Og ég vil taka fram að ég er ekki með þessari grein að hvetja til þess að neinum verslunum sé refsað með sniðgöngu eða öðru. Ég get hins vegar ekki annað en furðað mig á því að sjá að kjöt hvala sem voru veiddir á síðustu vertíð geti ratað í hillur á íslenskum stórmörkuðum. Mér finnst einkennilegt að verslunarkeðjur sem eru í sífellt meira mæli að stæra sig af samfélagsábyrgð og umhverfisstefnum skuli selja kjöt frá veiðum sem vitað er að taka ekki tillit til nútímalegra skilyrða um velferð dýra. Líklegasta skýringin á því hvers vegna verslanirnar hafa tekið hvalkjötið í sölu er að starfsfólk hafi misskilið nýlegt álit umboðsmanns Alþingis og talið að það hafi bæði græn- og hvítþvegið hvalveiðar Hvals hf. En svo var nú aldeilis ekki og mikilvægt að halda því til haga. Umræðan undanfarnar vikur hefur þó verið á þann hátt að matvælaráðherra hafi tekið óvænta, órökstudda og gerræðislega ákvörðun í júní á síðastliðnu ári. Álit umboðsmanns felur ekki í sér slíkan dóm. Þvert á móti viðurkennir álitið að ráðherra hafi einmitt heimild í lögum um hvalveiðar til að stjórna veiðunum við Ísland með því að setja reglugerðir þar að lútandi, til dæmis varðandi lengd veiðitímabils. Álitið sneri að því að ráðherra hafi ekki haft nægilega lagaheimild til að setja tiltekna reglugerð, einungis með þeim rökstuðningi sem stuðst var við. Niðurstaða umboðsmanns var með öðrum orðum á þá leið að ráðherra hafi verið bundinn af markmiðum laga sem sett voru fyrir áratugum síðan og að þau markmið hafi ekki tekið breytingum í meðförum löggjafans. Markmiðin voru mikilvæg á sínum tíma, til dæmis um verndun stofna, en dýravelferð var ekki á dagskrá þá, eins og núna. Ég les álitið þannig að umboðsmanni þyki það miður og að lögin séu í raun úrelt í núverandi mynd. Álitið sneri því að túlkun á einni grein laga um hvalveiðar sem nú hefur verið úrskurðað um hvernig ber að túlka. Slík túlkun var ekki komin fram þegar ráðherra setti reglugerðina eins og sést best á því að flestir þeir aðilar sem hæst höfðu um frestun veiðanna vísuðu aldrei til þess hvernig bæri að tengja fjórðu grein laganna við markmið þeirra, máli sínu til stuðnings. Efnisleg niðurstaða ráðherra með setningu reglugerðarinnar stendur því óhögguð núna í byrjun árs 2024. Ekki er hægt að tryggja mannúðlegar veiðar á stórhvelum, eins og sést kannski best á því að hvalveiðiþjóð eins og Norðmenn láta ekki hvarfla að sér að gera út á þessar skepnur þrátt fyrir að hrefnuveiðar séu ekkert feimnismál þar í landi. Þetta hefur svo verið staðfest hvar sem almennilegt eftirlit hefur verið með veiðum á stórhvelum, eins og til dæmis við Ísland sumarið 2022. Vissulega er mögulegt að starfsfólk stórmarkaða hafi ekki misskilið álit umboðsmanns. Mögulega skiptir dýravelferð fyrirtækin engu máli og þau muni því halda áfram að selja allt kjöt sem byrgjar rétta þeim, sama hvaðan það kemur, og sama hvernig staðið var að veiðum, verkun og vinnslu. En þá væri gott að fá það staðfest. Maður hefur oft séð ábyrgðarhluta samfélagsábyrgðar fluttan yfir á þriðja aðila. Hver veit nema búðunum finnist þær ekki bera nokkra ábyrgð á því hvað þær selja. En ef þetta eru einfaldlega klár mistök, til dæmis hjá Krónunni sem hefur verið í fararbroddi þegar kemur að umhverfismálum og samfélagsábyrgð, þá væri einnig gott að fá staðfestingu á að um mistök eða kæruleysi hafi verið að ræða. Góðu fréttirnar í þessari sögu allri saman eru þrátt fyrir allt þær að þótt skammtar af sýrðu hvalrengi hafi ratað í verslanir um þennan þorra þá hafa veiðar á stórhvelum við strendur Íslands nú endanlega lagst af. Nýtt leyfi verður ekki gefið út samkvæmt úreltum lögum. Mér skilst á umsjónarfólki þorrablóta um allt land að mest af sýrðu hvalrengi endi í ruslinu eftir hvert blót enda ekki matur sem er ofarlega á óskalista fólks í samtímanum. Hugsanlega er þrátt fyrir allt ástæða til að fólk setji örlitla flís af þessu súra og litlausa spiki á diskinn sinn, rifji upp þau fáu myndskeið af hvaladrápinu sem rötuðu fyrir augu almenning og ígrundi örlítið fáfengileika og tilgangsleysi hvalveiðanna í september 2023. Höfundur er heimspekingur.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun