Borgarlína og bráðavandi Þórarinn Hjaltason skrifar 2. apríl 2024 09:30 Samgöngusáttmálinn hefur nú verið rúmt ár í endurskoðun og hafa hver ósköpin á fætur öðrum dunið á ríkissjóði á þeim tíma. Ekki er nóg með að kostnaðaráætlanir Borgarlínu rjúki upp, hamfarirnar í Grindavík kosta sitt, ríkissjóður þarf að kosta ómældu fé til að skynsamlegir kjarasamningar náist á vinnumarkaði og enn er margt vantalið. Fólki hefur einnig fjölgað í landinu umfram spár og það ásamt auknum straumi ferðamanna hefur aukið umferð umfram það sem vegirnir þola. Þjóðvegakerfið líður fyrir skort á viðhaldi og endurbótum, vegakerfi höfuðborgarsvæðisins fyrir aðgerðaleysi og skort á fjárfestingum og bráðavandi blasir við. Það sárvantar fjármagn. Létta Borgarlínan Það er því rétt að benda eina ferðina enn á tillögu SFA (Samgöngur fyrir alla) um hvernig spara má 80 til 90 milljarða króna með því að fara í létta Borgarlínu í stað þeirrar sem gert er ráð fyrir í Samgöngusáttmálanum. Enn fremur telur SFA afar brýnt að áfangaskipta verkinu þannig að fyrst verði hugað að nauðsynlegustu sérakreinum fyrir strætó, þannig að hann virki sæmilega og vinna síðan markvisst að því að byggja upp hágæða kerfi almenningssamgangna í formi BRT-Lite. Bæði mun það stuðla að einhverjum létti bráðavandans en líka bæta lífsskilyrði nýkominna erlendra ríkisborgara sem eru að koma undir sig fótum hér. Mynd 1 Framkvæmdatímabil léttrar Borgarlínu, BRT-Lite, og Borgarlínu, BRT-Gold. Árleg fjárfesting er að meðaltali eins. SFA leggur því til að í stað Borgarlínu í mjög háum gæðaflokki, BRT-Gold, sem nú er áætlað að kosti 126 milljarða króna, verði byggð ódýrari en sem næst jafn virk útfærsla, þ.e. létt Borgarlína, BRT-Lite, fyrir 30 til 40 milljarða króna og henni lokið árið 2029 eftir 5 ár í stað 15. Þar sem hún er um þrefalt ódýrari verða árlegar fjárfestingar svipaðar eins og sýnt er á Mynd 1. Borgarlínur af BRT-Lite gæðum og svipað eru algengar í Evrópu og N-Ameríku en hærri gæðaflokkar sjaldgæfir. BRT-Gold finnst t.d. ekki í Evrópu. BRT-Lite Borgarlínan hefur sérakreinar í hægri kanti vegar þar sem mun ódýrara er að byggja þær og framkvæmdirnar trufla lítið umferð um veginn sem skiptir verulegu máli þegar svo er þröngt orðið um umferð á vegum eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á vegum með mislægum gatnamótum nægir að byggja stuttar sérakreinar sem tengja saman aðreinar og fráreinar, sbr. sérakrein fyrir leið 1 á Hafnarfjarðarvegi. Rekstur innviðanna, það er viðhald, snjómokstur, hálkuvörn, hreinsun o.fl. er áætlað 2% af stofnkostnaði og verður hann verulega lægri fyrir léttu Borgarlínuna. Auk þess munu miðjuakreinar BRT-Gold Borgarlínunnar tefja aðra bílaumferð verulega og valda árlegum kostnaði sem taka verður með í reikninginn. Rekstur innviða léttu Borgarlínunnar þyngist árlega fram til 2029 eins og sýnt er á mynd 2 þar sem borinn er saman árlegur kostaður vegna þessara tveggja framkvæmda í rekstri. Mynd 2 Árlegur kostnaður vegna reksturs og umferðartafa Rekstur BRT-Gold heldur hins vegar áfram að þyngjast öll framkvæmdaár Borgarlínunnar. Sama gildir um þann kostnað af umferðartöfum sem hún veldur. Aðrar framkvæmdir Eðlilegt er að það fé sem sparast með þessum hætti renni til að bæta umferðarástandið á höfuðborgarsvæðinu þar sem kominn er upp bráðvandi. Umferðarástand í Reykjavík er orðið þannig að á helstu stofnleiðum mælast tafir yfir 100% á mestu álagstímum og yfir 40% þar á milli. Þetta eykur flutningskostnað allra atvinnugreina á höfuðborgarsvæðinu og seinkar þjónustuferðum sérhæfðra iðnaðarmanna og heilbrigðisstarfsfólks svo afköst minnka verulega. Árlega valda þessar tafir kostnaði upp á 30 til 50 milljarða króna sem leka út úr hagkerfinu. Hér er um hratt vaxandi bráðvanda að ræða. Sundabraut kemst ekki í gagnið fyrr en í fyrsta lagi 2031, hugsanlega síðar. Líklega líða allt að 10 ár þar til Miklubrautargöng komast í gagnið. Umferðin á Sæbraut er orðin afar erfið og ólíklegt að það lagist mikið innan næstu 10 ára með framkvæmdum Samgöngusáttmálans. Við þessar aðstæður er nauðsynlegt að ráðast í einfaldar og tiltölulega ódýrar framkvæmdir sem nauðsynlegar eru til lausnar bráðavandanum sem ella mun fara vaxandi á næstu árum og valda miklum truflunum á umferð við allar framkvæmdir í vegakerfinu. Kostnaður þeirra vegna leggst ofan á stofnkostnað framkvæmdanna. Hér er um að ræða mislæg gatnamót (vegbrýr, stokka) á mikilvægum stöðum ásamt breikkun á köflum helstu stofnleiða á norður-suður umferðarás höfuðborgarsvæðisins. Þetta eru framkvæmdir sem auðvelda aðrar framkvæmdir, borga sig upp á fáeinum árum og þurfa ekki að standa í vegi annarra lausna til lengri tíma. Lokaorð Áætlanir um Borgarlínu virðast allt frá 2010 hafa verið unnar meir á grundvelli bjartsýni en nokkurs annars og hún er ekki sú lausn á umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins sem menn hugðu. Samgöngusáttmálinn er svo gerður í beinu framhaldi fyrir tæpum 5 árum. Allan þennan tíma hefur ríkt aðgerðarleysi í umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins og mál að linni. Með framangreindum tillögum vill SFA benda á þá leið sem samtökin telja farsælasta til lausnar bráðavandanum. Þá leið að vinna tíma og byggja framhaldið á vönduðum áætlunum. Höfundur er samgönguverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Borgarlína Samgöngur Þórarinn Hjaltason Mest lesið 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Sjá meira
Samgöngusáttmálinn hefur nú verið rúmt ár í endurskoðun og hafa hver ósköpin á fætur öðrum dunið á ríkissjóði á þeim tíma. Ekki er nóg með að kostnaðaráætlanir Borgarlínu rjúki upp, hamfarirnar í Grindavík kosta sitt, ríkissjóður þarf að kosta ómældu fé til að skynsamlegir kjarasamningar náist á vinnumarkaði og enn er margt vantalið. Fólki hefur einnig fjölgað í landinu umfram spár og það ásamt auknum straumi ferðamanna hefur aukið umferð umfram það sem vegirnir þola. Þjóðvegakerfið líður fyrir skort á viðhaldi og endurbótum, vegakerfi höfuðborgarsvæðisins fyrir aðgerðaleysi og skort á fjárfestingum og bráðavandi blasir við. Það sárvantar fjármagn. Létta Borgarlínan Það er því rétt að benda eina ferðina enn á tillögu SFA (Samgöngur fyrir alla) um hvernig spara má 80 til 90 milljarða króna með því að fara í létta Borgarlínu í stað þeirrar sem gert er ráð fyrir í Samgöngusáttmálanum. Enn fremur telur SFA afar brýnt að áfangaskipta verkinu þannig að fyrst verði hugað að nauðsynlegustu sérakreinum fyrir strætó, þannig að hann virki sæmilega og vinna síðan markvisst að því að byggja upp hágæða kerfi almenningssamgangna í formi BRT-Lite. Bæði mun það stuðla að einhverjum létti bráðavandans en líka bæta lífsskilyrði nýkominna erlendra ríkisborgara sem eru að koma undir sig fótum hér. Mynd 1 Framkvæmdatímabil léttrar Borgarlínu, BRT-Lite, og Borgarlínu, BRT-Gold. Árleg fjárfesting er að meðaltali eins. SFA leggur því til að í stað Borgarlínu í mjög háum gæðaflokki, BRT-Gold, sem nú er áætlað að kosti 126 milljarða króna, verði byggð ódýrari en sem næst jafn virk útfærsla, þ.e. létt Borgarlína, BRT-Lite, fyrir 30 til 40 milljarða króna og henni lokið árið 2029 eftir 5 ár í stað 15. Þar sem hún er um þrefalt ódýrari verða árlegar fjárfestingar svipaðar eins og sýnt er á Mynd 1. Borgarlínur af BRT-Lite gæðum og svipað eru algengar í Evrópu og N-Ameríku en hærri gæðaflokkar sjaldgæfir. BRT-Gold finnst t.d. ekki í Evrópu. BRT-Lite Borgarlínan hefur sérakreinar í hægri kanti vegar þar sem mun ódýrara er að byggja þær og framkvæmdirnar trufla lítið umferð um veginn sem skiptir verulegu máli þegar svo er þröngt orðið um umferð á vegum eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á vegum með mislægum gatnamótum nægir að byggja stuttar sérakreinar sem tengja saman aðreinar og fráreinar, sbr. sérakrein fyrir leið 1 á Hafnarfjarðarvegi. Rekstur innviðanna, það er viðhald, snjómokstur, hálkuvörn, hreinsun o.fl. er áætlað 2% af stofnkostnaði og verður hann verulega lægri fyrir léttu Borgarlínuna. Auk þess munu miðjuakreinar BRT-Gold Borgarlínunnar tefja aðra bílaumferð verulega og valda árlegum kostnaði sem taka verður með í reikninginn. Rekstur innviða léttu Borgarlínunnar þyngist árlega fram til 2029 eins og sýnt er á mynd 2 þar sem borinn er saman árlegur kostaður vegna þessara tveggja framkvæmda í rekstri. Mynd 2 Árlegur kostnaður vegna reksturs og umferðartafa Rekstur BRT-Gold heldur hins vegar áfram að þyngjast öll framkvæmdaár Borgarlínunnar. Sama gildir um þann kostnað af umferðartöfum sem hún veldur. Aðrar framkvæmdir Eðlilegt er að það fé sem sparast með þessum hætti renni til að bæta umferðarástandið á höfuðborgarsvæðinu þar sem kominn er upp bráðvandi. Umferðarástand í Reykjavík er orðið þannig að á helstu stofnleiðum mælast tafir yfir 100% á mestu álagstímum og yfir 40% þar á milli. Þetta eykur flutningskostnað allra atvinnugreina á höfuðborgarsvæðinu og seinkar þjónustuferðum sérhæfðra iðnaðarmanna og heilbrigðisstarfsfólks svo afköst minnka verulega. Árlega valda þessar tafir kostnaði upp á 30 til 50 milljarða króna sem leka út úr hagkerfinu. Hér er um hratt vaxandi bráðvanda að ræða. Sundabraut kemst ekki í gagnið fyrr en í fyrsta lagi 2031, hugsanlega síðar. Líklega líða allt að 10 ár þar til Miklubrautargöng komast í gagnið. Umferðin á Sæbraut er orðin afar erfið og ólíklegt að það lagist mikið innan næstu 10 ára með framkvæmdum Samgöngusáttmálans. Við þessar aðstæður er nauðsynlegt að ráðast í einfaldar og tiltölulega ódýrar framkvæmdir sem nauðsynlegar eru til lausnar bráðavandanum sem ella mun fara vaxandi á næstu árum og valda miklum truflunum á umferð við allar framkvæmdir í vegakerfinu. Kostnaður þeirra vegna leggst ofan á stofnkostnað framkvæmdanna. Hér er um að ræða mislæg gatnamót (vegbrýr, stokka) á mikilvægum stöðum ásamt breikkun á köflum helstu stofnleiða á norður-suður umferðarás höfuðborgarsvæðisins. Þetta eru framkvæmdir sem auðvelda aðrar framkvæmdir, borga sig upp á fáeinum árum og þurfa ekki að standa í vegi annarra lausna til lengri tíma. Lokaorð Áætlanir um Borgarlínu virðast allt frá 2010 hafa verið unnar meir á grundvelli bjartsýni en nokkurs annars og hún er ekki sú lausn á umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins sem menn hugðu. Samgöngusáttmálinn er svo gerður í beinu framhaldi fyrir tæpum 5 árum. Allan þennan tíma hefur ríkt aðgerðarleysi í umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins og mál að linni. Með framangreindum tillögum vill SFA benda á þá leið sem samtökin telja farsælasta til lausnar bráðavandanum. Þá leið að vinna tíma og byggja framhaldið á vönduðum áætlunum. Höfundur er samgönguverkfræðingur.
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun