Kallað eftir Carbfix tækninni á alþjóðavísu Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir og Edda Sif Pind Aradóttir skrifa 4. apríl 2024 16:01 Hlýnun jarðar er óumdeilanleg og hraði loftslagsbreytinga er fordæmalaus, hvort sem litið er til síðustu áratuga eða árþúsunda. Lofthjúpurinn hefur hlýnað, jöklar hafa hopað og jafnvel horfið, sjávarborð hefur hækkað og sjávarhiti hækkað, og öfgar í veðurfari aukist samhliða því að styrkur gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpnum hefur aukist. Þessi mikla hlýnun er fyrst og fremst af mannavöldum: Gríðarleg losun koldíoxíðs (CO2) vegna bruna kolefnaeldsneytis allt frá iðnbyltingu hefur aukið styrk þess í andrúmslofti. Þessi aukning hefur valdið gróðurhúsaáhrifum sem hafa raskað loftslagi á heimsvísu. Áframhaldandi losun CO2 að sama marki mun hafa skaðleg áhrif á allt líf og umhverfi á jörðu. Ákvarðanir og aðgerðir sem teknar verða næsta áratuginn munu skera úr um hve mikil áhrif þessi gríðarlega losun mun hafa á loftslag, vistkerfi, og samfélög. Verkefnið er risavaxið. Á næstu árum þarf að draga hratt úr losun CO2 út í andrúmsloftið, fyrst og fremst með því að breyta um orkugjafa, bæta orkunýtni og -sparnað. Auk þess þarf að fanga CO2 úr útblæstri frá iðnaðargeirum þar sem losun CO2 er illviðráðanleg (e. hard-to-abate) s.s. framleiðslu á sementi, stáli og ýmsum efnaiðnaði þar sem losun stafar frá iðnaðarferlunum sjálfum og er því ekki hægt að útrýma með orkuskiptum. Þetta CO2 þarf svo að binda í jarðlögum til að koma í veg fyrir áhrif þess á loftslagið. Það er m.a. mat Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (e. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) að loftslagsmarkmiðum verði ekki náð án umfangsmikillar bindingar CO2 í jarðlögum, tækni sem hefur verið við lýði síðustu 50 árin og miðar að því að dæla CO2 djúpt í jarðlög þar sem það er örugglega bundið, og koma þannig í veg fyrir áhrif þess á loftslag. Milljónir tonna af CO2 bundið í jarðlögum Allar sviðsmyndir í nýjustu skýrslu Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sýna að markmiðið um að takmarka hlýnun jarðar við 1.5°C næst ekki nema með stórfelldri bindingu CO2 í jarðlögum [1]. Evrópusambandið stefnir að kolefnishlutleysi 2050 og er með skýr markmið um uppbyggingu innviða þar að lútandi og samstarf þvert á landamæri, bæði hvað varðar föngun CO2 og bindingu þess í jarðlögum. Sem dæmi um verkefni sem miða að því að byggja upp móttökustöðvar fyrir CO2 og binda þar milljónir tonna af CO2 frá evrópskum iðnaði á næstu árum eru Northern Lights í Noregi, Porthos í Hollandi, Greensand í Danmörku, Ravenna verkefnið á Ítalíu, og Coda Terminal sem Carbfix vinnur að í Straumsvík. Carbfix er leiðandi á heimsvísu í bindingu CO2 í jarðlögum. Aðferð Carbfix byggir á náttúrulegum ferlum: CO2 er dælt í basaltberg þar sem það gengur í efnasamband við málma úr berginu og myndar steindir djúpt í berggrunninum. Tækninni hefur verið beitt til að minnka losun frá Hellisheiðarvirkjun í meira en áratug og henni verður beitt í Straumsvík við að steinrenna allt að 3 milljónir tonna af CO2 á ári þegar móttökustöðin verður komin í fullan rekstur árið 2031. Tilgangur og markmið Carbfix er að hafa raunveruleg jákvæð áhrif á loftslag með öruggum og sönnuðum aðferðum við að binda CO2 í stein með því að útvíkka tæknina á heimsvísu. Hægt er að nýta tækni Carbfix víða; auk verkefna hér á landi stendur fyrirtækið að þróun verkefna erlendis, m.a. í Bandaríkjunum, Kanada, Ítalíu, Indlandi og Kenía. Föngun CO2 úr andrúmslofti Loftslagsmarkmiðum verður ekki náð án tæknilausna sem fela í sér bindingu á CO2 í jarðlögum. Auk föngunar CO2 úr útblæstri frá iðnaði þarf jafnframt að styðja við tækniþróun fyrir föngun úr andrúmslofti. Náist loftslagsmarkmið um kolefnishlutleysi árið 2050 munu loftslagslausnir frá 2050 fyrst og fremst að miða að því að fanga CO2 sem þegar hefur verið losað út í andrúmsloftið, bæði með náttúrulegum lausnum líkt og skógrækt og tæknilausnum á borð við þá lofthreinsitækni sem fyrirtækið Climeworks hefur beitt í verkefnum á Hellisheiði frá 2017. Það hve mikið CO2 þarf að fjarlægja úr lofthjúpnum stjórnast hins vegar að miklu leyti af því hve hratt okkur tekst að draga úr losun á næstu árum, en jafnvel bjartsýnustu spár um samdrátt í losun kalla á föngun á milljörðum tonna af CO2 úr andrúmsloftinu fyrir lok þessarar aldar til að ná að halda hlýnun jarðar innan 1.5°C [2]. Lausnir við loftslagsvandanum Eins og fyrr segir þarf að grípa til gríðarlega yfirgripsmikilla aðgerða ef loftslagsmarkmið eiga að nást. Föngun og binding CO2, hvort sem er úr útblæstri eða beint úr andrúmslofti, er ekki heildarlausn sem ein og sér bjargar okkur frá loftslagsvandanum eða gefur tilefni til að minnka umfang annarra loftslagsaðgerða, heldur tækni sem þarf að beita á stórum skala samhliða umfangsmiklum umskiptum í orku- og iðngeirum, og breytinga á lífsháttum og neyslumynstri. Ábyrgð okkar allra er mikil gagnvart þessari stærstu ógn samtímans. Stjórnvöld þurfa að fylgja markmiðum um árangur eftir með aðgerðum, fjármagni og hvötum. Ólíkir geirar atvinnulífsins þurfa að nálgast samdrátt í eigin losun af ábyrgð og þar dugir ekki að slaka á eigin viðleitni í skjóli aðkeyptra eininga. Fjölmiðlar þurfa að sinna ábyrgri umfjöllun um loftslagsmál og varast að stuðla að frekari upplýsingaóreiðu og ýta undir aðgerðarleysi. Það er svo á ábyrgð okkar allra að veita aðhald og gera kröfur um metnaðarfullar aðgerðir á öllum sviðum samfélagsins. Heimildir [1] IPCC, 2022: Summary for Policymakers [P.R. Shukla et al. (eds.)]. In: Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [P.R. Shukla et al. (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA. [2] IPCC, 2018. Global Warming of 1.5°C, chapt. 2, IPCC special report. Intergovernmental Panel on Climate Change, Geneva, Switzerland OP. Edda Sif er framkvæmdastýra Carbfix. Sandra Ósk er yfirvísindakona hjá Carbfix. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Loftslagsmál Coda Terminal í Hafnarfirði Mest lesið Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Skoðun Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Sjá meira
Hlýnun jarðar er óumdeilanleg og hraði loftslagsbreytinga er fordæmalaus, hvort sem litið er til síðustu áratuga eða árþúsunda. Lofthjúpurinn hefur hlýnað, jöklar hafa hopað og jafnvel horfið, sjávarborð hefur hækkað og sjávarhiti hækkað, og öfgar í veðurfari aukist samhliða því að styrkur gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpnum hefur aukist. Þessi mikla hlýnun er fyrst og fremst af mannavöldum: Gríðarleg losun koldíoxíðs (CO2) vegna bruna kolefnaeldsneytis allt frá iðnbyltingu hefur aukið styrk þess í andrúmslofti. Þessi aukning hefur valdið gróðurhúsaáhrifum sem hafa raskað loftslagi á heimsvísu. Áframhaldandi losun CO2 að sama marki mun hafa skaðleg áhrif á allt líf og umhverfi á jörðu. Ákvarðanir og aðgerðir sem teknar verða næsta áratuginn munu skera úr um hve mikil áhrif þessi gríðarlega losun mun hafa á loftslag, vistkerfi, og samfélög. Verkefnið er risavaxið. Á næstu árum þarf að draga hratt úr losun CO2 út í andrúmsloftið, fyrst og fremst með því að breyta um orkugjafa, bæta orkunýtni og -sparnað. Auk þess þarf að fanga CO2 úr útblæstri frá iðnaðargeirum þar sem losun CO2 er illviðráðanleg (e. hard-to-abate) s.s. framleiðslu á sementi, stáli og ýmsum efnaiðnaði þar sem losun stafar frá iðnaðarferlunum sjálfum og er því ekki hægt að útrýma með orkuskiptum. Þetta CO2 þarf svo að binda í jarðlögum til að koma í veg fyrir áhrif þess á loftslagið. Það er m.a. mat Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (e. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) að loftslagsmarkmiðum verði ekki náð án umfangsmikillar bindingar CO2 í jarðlögum, tækni sem hefur verið við lýði síðustu 50 árin og miðar að því að dæla CO2 djúpt í jarðlög þar sem það er örugglega bundið, og koma þannig í veg fyrir áhrif þess á loftslag. Milljónir tonna af CO2 bundið í jarðlögum Allar sviðsmyndir í nýjustu skýrslu Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sýna að markmiðið um að takmarka hlýnun jarðar við 1.5°C næst ekki nema með stórfelldri bindingu CO2 í jarðlögum [1]. Evrópusambandið stefnir að kolefnishlutleysi 2050 og er með skýr markmið um uppbyggingu innviða þar að lútandi og samstarf þvert á landamæri, bæði hvað varðar föngun CO2 og bindingu þess í jarðlögum. Sem dæmi um verkefni sem miða að því að byggja upp móttökustöðvar fyrir CO2 og binda þar milljónir tonna af CO2 frá evrópskum iðnaði á næstu árum eru Northern Lights í Noregi, Porthos í Hollandi, Greensand í Danmörku, Ravenna verkefnið á Ítalíu, og Coda Terminal sem Carbfix vinnur að í Straumsvík. Carbfix er leiðandi á heimsvísu í bindingu CO2 í jarðlögum. Aðferð Carbfix byggir á náttúrulegum ferlum: CO2 er dælt í basaltberg þar sem það gengur í efnasamband við málma úr berginu og myndar steindir djúpt í berggrunninum. Tækninni hefur verið beitt til að minnka losun frá Hellisheiðarvirkjun í meira en áratug og henni verður beitt í Straumsvík við að steinrenna allt að 3 milljónir tonna af CO2 á ári þegar móttökustöðin verður komin í fullan rekstur árið 2031. Tilgangur og markmið Carbfix er að hafa raunveruleg jákvæð áhrif á loftslag með öruggum og sönnuðum aðferðum við að binda CO2 í stein með því að útvíkka tæknina á heimsvísu. Hægt er að nýta tækni Carbfix víða; auk verkefna hér á landi stendur fyrirtækið að þróun verkefna erlendis, m.a. í Bandaríkjunum, Kanada, Ítalíu, Indlandi og Kenía. Föngun CO2 úr andrúmslofti Loftslagsmarkmiðum verður ekki náð án tæknilausna sem fela í sér bindingu á CO2 í jarðlögum. Auk föngunar CO2 úr útblæstri frá iðnaði þarf jafnframt að styðja við tækniþróun fyrir föngun úr andrúmslofti. Náist loftslagsmarkmið um kolefnishlutleysi árið 2050 munu loftslagslausnir frá 2050 fyrst og fremst að miða að því að fanga CO2 sem þegar hefur verið losað út í andrúmsloftið, bæði með náttúrulegum lausnum líkt og skógrækt og tæknilausnum á borð við þá lofthreinsitækni sem fyrirtækið Climeworks hefur beitt í verkefnum á Hellisheiði frá 2017. Það hve mikið CO2 þarf að fjarlægja úr lofthjúpnum stjórnast hins vegar að miklu leyti af því hve hratt okkur tekst að draga úr losun á næstu árum, en jafnvel bjartsýnustu spár um samdrátt í losun kalla á föngun á milljörðum tonna af CO2 úr andrúmsloftinu fyrir lok þessarar aldar til að ná að halda hlýnun jarðar innan 1.5°C [2]. Lausnir við loftslagsvandanum Eins og fyrr segir þarf að grípa til gríðarlega yfirgripsmikilla aðgerða ef loftslagsmarkmið eiga að nást. Föngun og binding CO2, hvort sem er úr útblæstri eða beint úr andrúmslofti, er ekki heildarlausn sem ein og sér bjargar okkur frá loftslagsvandanum eða gefur tilefni til að minnka umfang annarra loftslagsaðgerða, heldur tækni sem þarf að beita á stórum skala samhliða umfangsmiklum umskiptum í orku- og iðngeirum, og breytinga á lífsháttum og neyslumynstri. Ábyrgð okkar allra er mikil gagnvart þessari stærstu ógn samtímans. Stjórnvöld þurfa að fylgja markmiðum um árangur eftir með aðgerðum, fjármagni og hvötum. Ólíkir geirar atvinnulífsins þurfa að nálgast samdrátt í eigin losun af ábyrgð og þar dugir ekki að slaka á eigin viðleitni í skjóli aðkeyptra eininga. Fjölmiðlar þurfa að sinna ábyrgri umfjöllun um loftslagsmál og varast að stuðla að frekari upplýsingaóreiðu og ýta undir aðgerðarleysi. Það er svo á ábyrgð okkar allra að veita aðhald og gera kröfur um metnaðarfullar aðgerðir á öllum sviðum samfélagsins. Heimildir [1] IPCC, 2022: Summary for Policymakers [P.R. Shukla et al. (eds.)]. In: Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [P.R. Shukla et al. (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA. [2] IPCC, 2018. Global Warming of 1.5°C, chapt. 2, IPCC special report. Intergovernmental Panel on Climate Change, Geneva, Switzerland OP. Edda Sif er framkvæmdastýra Carbfix. Sandra Ósk er yfirvísindakona hjá Carbfix.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar