Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar 14. júní 2024 12:30 Þegar ég var ung tók móðir mín okkur systkinin í ævintýraferðalög út í hraunið út frá Holtinu. Við fórum í sólbað i hraunbollum /gjótum, skoðuðum burkna og lynggróður, ræddum um álfabústaði, týndum ber og nutum okkar í heilnæmu umhverfi. Álverið í Straumsvík hóf framleiðslu áls árið 1969 þegar ég var 10 ára. Eftir að álverið fór í gang fór enginn í berjamó nálægt Straumsvík, sögur af starfsmönnum sem fengu steinlunga, lauf varð svart á trjám á Álftanesi og tannskemmdir og vanhöld í dýrum vegna flúormengunar í nágrenni álversins. Árið 2006 og 2007 voru umræður í gangi um stækkun álversins og kusu íbúar Hafnarfjarðar í atkvæðagreiðslu um hvort samþykkja ætti deiliskipulagið sem heimilaði stækkun álversins, 76,6% kusu og niðurstaðan var að stækkun var hafnað. Bæjarbúar vildu ekki meiri stóriðju í bænum. Rétturinn til heilnæms umhverfis er viðurkenndur í yfir 150 ríkjum í stjórnarskrá eða löggjöf þó það sé ekki gert hér á landi. Árið 2019 var lagt fram frumvarp til stjórnskipunarlaga um breytingu á stjórnarskrá þar sem m.a. sagði: „ Náttúra Íslands er undirstaða lífs í landinu. Ábyrgð á vernd náttúru og umhverfis hvílir sameiginlega á öllum og skal verndin grundvallast á varúðar- og langtímasjónarmiðum með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Stuðlað skal að því að fjölbreytni náttúrunnar sé viðhaldið og vöxtur lífríkis og viðgangur tryggður. Allir skulu njóta heilnæms umhverfis.“ Eins og allir vita hefur ekki náðst samkomulag um þetta atriði á þingi. Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði virðast ekki enn telja að vernd náttúru og umhverfis hvíli á sér né viðhefur varúðar og langtímasjónarmið þegar kemur að þóknun við Coda Terminal verkefnið. Umhverfismatsskýrslur fyrir stækkun hafnar og Coda verkefnið er nú í Skipulagsgátt. Það er enginn sjáanlegur hagur af því fyrir bæjarbúa að fara í verkefnið. Þvert á móti, það hefur í för með sér áhættufjárfestingu við hafnargerð og margskonar röskun á náttúru, 67.000 ferðir vörubíla frá Rauðamelsnámu að hafnarsvæðinu með tilheyrandi röskun á því svæði, sóun náttúruauðlinda eins og vatns (um 2.500 l/s sem nemur þrisvar sinnum því sem Reykvíkingar nota), álag á innviði eins og hitaveitu og rafmagn, hugsanlegir jarðskjálftar í a.m.k. 2 km frá niðurdælingarstað. (Það gætu verið 700m frá borteig í íbúðabyggð á Völlunum). Grunnvatnið spillist, það hitnar væntanlega af því að hafa kraumandi koltvísýringspott undir niðurdælingarstöðum og Hafnarfjarðarbæ, (reyndar nær áhrifasvæðið undir Garðabæ og langt suður undir Kleifarvatn). Uppdælingin í þessu magni úr grunnvatnsgeyminum dregur inn saltblandað vatn innar í landið og líkanareikningar benda til þess að það taki seltu meira en 100 ár að breytist í átt að náttúrulegu ástandi eftir líftíma verkefnisins sem er 30 ár. Áhrif á Straumsvíkurtjarnirnar sem eru friðaðar og lífríki þeirra eru metin talsverð neikvæð. Einhverra hluta vegna eru möguleg áhrif af koltvísýringi í jarðlögum og grunnvatni tekin út úr umfjöllun Vatnaskila og byggir á mælingum Carbfix í umhverfismatsskýrslunni. Þar kemur þó fram að einhverjar líkur eru á að mengun berist í vatnsborholur Ríó Tintó sem eru 8 með 320 l/s og staðsettar rétt sunnan við Reykjanesbraut. Þær borholur gætu e.t.v. farið að skila volgu, söltu sódavatni en salt og sýra er e.t.v ekki það besta til að kæla vélar og nýverið óskaði Ríó Tintó eftir leyfi til að bora nýjar holur fyrir þessar sem hafa nýst vel í áratugi. Skv. umhverfismatsskýrslunni mun yfirborð grunnvatns lækka þar sem uppdælt (hefur áhrif á tjarnir í Straumsvík) en hækka yfirborð grunnvatns jafnvel um 40 cm, til austurs af svæðinu þar sem niðurdælt, og e.t.v. þar með getað haft áhrif á grunna í eldri húsum og á gegnumstreymi í vötnum eins og Hvaleyrarvatni, Ástjörn og Urriðavatni. Svo er það hættan við að vinna við koltvísýringinn. Þeir sem vinna við verkefnið þurfa að hafa gasmæla. Gasmælar út um allt. Þarna verða 11 km langar lagnir sem um renna milljón tonn af koltvísýringi á ári og lagnir geta lekið, svæðið með borteigum nær nú upp í skógrækt, það verða 30.000 rúmmetra tankar fyrir koltvísýring í fljótandi formi á hafnarsvæðinu, og þeir geta einnig lekið og fleiri hættur með það eins og snögg kæling umhverfis. Koltvísýringur er þyngri en andrúmsloft. Þrátt fyrir að gryfja verði kringum tanka eru raunverulegar hættur út um allt á svæðinu í kringum lagnir og við niðurdælingar og fer eftir hvort logn eða vindur. Ef leki í logni sígur koltvísýringurinn niður í kjallara og í lautir í landslagi. Hvern langar í lautarferð í Kapelluhraun? Frelsi frá umhverfislegum skaða og rétturinn til heilnæms umhverfis á að vera í forgangi fyrir íbúa í Hafnarfirði en er það ekki. Kolefnisbókhald við innflutning á koltvísýringi Þau milljónir tonna sem eru fönguð erlendis koma kolefnisbókhaldi hér ekki við. Mínusinn verður til í því landi sem koltvísýringurinn er fangaður í. Strangt til tekið kemur koltvísýringurinn hingað til lands sem plús við annað hér á landi uns hann er bundinn. Samkvæmt umhverfismatsskýrslunni er varlega gert ráð fyrir 1% koltvísýringsleka sem nemi 0,7milljónum tonna á 30 ára tímabili verkefnisins, sjóflutningar valdi losun sem nemur um 3,2 milljónum tonna, og þó það kolefnisspor tilheyri sjóflutningum bitnar það á Íslandi eins og öðrum löndum, auk þess sem kjarnastarfsemin losar 0,16 milljón tonn skv. umhverfismatsskýrslunni sem er í skipulagsgátt. Ekki var gerð vistferilsgreining um losun vegna föngunar koltvísýringsins erlendis en það er sagt orkukrefjandi ferli. Fyrir „Ísland“ eykst losun um nærri 1 milljón tonn af koltvísýringi á tímabilinu vegna verkefnisins og auk þess aukast sjóflutningar um 3,2 milljón tonn. Þetta er andstætt því „að draga úr losun hér á landi“, sem Ísland hefur skuldbundið sig til að gera. Það er skaðlegt náttúru að fjarlægja koltvísýring úr andrúmsloftinu með eyðileggjandi, grófum, og orkufrekum aðgerðum. Drögum fremur úr losun eins og markmið eru um. Og eins og margbent á, 3 milljónir tonna eru minna en 0,01% af þeirri losun sem verður til árlega í heiminum. Vill Ísland vera grænþvottastöð fyrir umhverfissóða? Höfundur er íbúi í Hafnarfirði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hafnarfjörður Umhverfismál Mest lesið Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun Alvöru aðgerðir í húsnæðismálum – x við V Svandís Svavarsdóttir Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Baráttan um Ísland og sjálfstæði þjóðar Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Foreldrar, ömmur og afar þessa lands - áskorun til ykkar! Ragnheiður Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Evrópudagur sjúkraliða Sandra B. Franks skrifar Skoðun Baráttan um Ísland og sjálfstæði þjóðar Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Alvöru aðgerðir í húsnæðismálum – x við V Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kýs ég Samfylkinguna? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Uppeldi, færni til framtíðar - fór í skúffu stjórnvalda! Una María Óskarsdóttir skrifar Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar Skoðun Hvar eru málefni barna og ungs fólks? Gunnar E. Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Þetta með verðgildin Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar Skoðun Ég á ‘etta, ég má ‘etta Jón Ármann Steinsson skrifar Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Viljum við sósíalisma? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Rjúfum kyrrstöðu í vegaframkvæmdum um allt land G.Svana Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bænda Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Glasið er hálffullt Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skilvirkari og einfaldari stjórnsýsla í þágu almennings Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Gervilíf Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun Málsvari hinsegin samfélagsins og mannréttinda Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Framtíð til sölu Júlíus Kristjánsson skrifar Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir Evrópu í orkumálum stangast á við okkar hagsmuni Magnús Gehringer skrifar Skoðun Eitt lag enn með Lilju Hópur óperusöngvara skrifar Sjá meira
Þegar ég var ung tók móðir mín okkur systkinin í ævintýraferðalög út í hraunið út frá Holtinu. Við fórum í sólbað i hraunbollum /gjótum, skoðuðum burkna og lynggróður, ræddum um álfabústaði, týndum ber og nutum okkar í heilnæmu umhverfi. Álverið í Straumsvík hóf framleiðslu áls árið 1969 þegar ég var 10 ára. Eftir að álverið fór í gang fór enginn í berjamó nálægt Straumsvík, sögur af starfsmönnum sem fengu steinlunga, lauf varð svart á trjám á Álftanesi og tannskemmdir og vanhöld í dýrum vegna flúormengunar í nágrenni álversins. Árið 2006 og 2007 voru umræður í gangi um stækkun álversins og kusu íbúar Hafnarfjarðar í atkvæðagreiðslu um hvort samþykkja ætti deiliskipulagið sem heimilaði stækkun álversins, 76,6% kusu og niðurstaðan var að stækkun var hafnað. Bæjarbúar vildu ekki meiri stóriðju í bænum. Rétturinn til heilnæms umhverfis er viðurkenndur í yfir 150 ríkjum í stjórnarskrá eða löggjöf þó það sé ekki gert hér á landi. Árið 2019 var lagt fram frumvarp til stjórnskipunarlaga um breytingu á stjórnarskrá þar sem m.a. sagði: „ Náttúra Íslands er undirstaða lífs í landinu. Ábyrgð á vernd náttúru og umhverfis hvílir sameiginlega á öllum og skal verndin grundvallast á varúðar- og langtímasjónarmiðum með sjálfbæra þróun að leiðarljósi. Stuðlað skal að því að fjölbreytni náttúrunnar sé viðhaldið og vöxtur lífríkis og viðgangur tryggður. Allir skulu njóta heilnæms umhverfis.“ Eins og allir vita hefur ekki náðst samkomulag um þetta atriði á þingi. Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði virðast ekki enn telja að vernd náttúru og umhverfis hvíli á sér né viðhefur varúðar og langtímasjónarmið þegar kemur að þóknun við Coda Terminal verkefnið. Umhverfismatsskýrslur fyrir stækkun hafnar og Coda verkefnið er nú í Skipulagsgátt. Það er enginn sjáanlegur hagur af því fyrir bæjarbúa að fara í verkefnið. Þvert á móti, það hefur í för með sér áhættufjárfestingu við hafnargerð og margskonar röskun á náttúru, 67.000 ferðir vörubíla frá Rauðamelsnámu að hafnarsvæðinu með tilheyrandi röskun á því svæði, sóun náttúruauðlinda eins og vatns (um 2.500 l/s sem nemur þrisvar sinnum því sem Reykvíkingar nota), álag á innviði eins og hitaveitu og rafmagn, hugsanlegir jarðskjálftar í a.m.k. 2 km frá niðurdælingarstað. (Það gætu verið 700m frá borteig í íbúðabyggð á Völlunum). Grunnvatnið spillist, það hitnar væntanlega af því að hafa kraumandi koltvísýringspott undir niðurdælingarstöðum og Hafnarfjarðarbæ, (reyndar nær áhrifasvæðið undir Garðabæ og langt suður undir Kleifarvatn). Uppdælingin í þessu magni úr grunnvatnsgeyminum dregur inn saltblandað vatn innar í landið og líkanareikningar benda til þess að það taki seltu meira en 100 ár að breytist í átt að náttúrulegu ástandi eftir líftíma verkefnisins sem er 30 ár. Áhrif á Straumsvíkurtjarnirnar sem eru friðaðar og lífríki þeirra eru metin talsverð neikvæð. Einhverra hluta vegna eru möguleg áhrif af koltvísýringi í jarðlögum og grunnvatni tekin út úr umfjöllun Vatnaskila og byggir á mælingum Carbfix í umhverfismatsskýrslunni. Þar kemur þó fram að einhverjar líkur eru á að mengun berist í vatnsborholur Ríó Tintó sem eru 8 með 320 l/s og staðsettar rétt sunnan við Reykjanesbraut. Þær borholur gætu e.t.v. farið að skila volgu, söltu sódavatni en salt og sýra er e.t.v ekki það besta til að kæla vélar og nýverið óskaði Ríó Tintó eftir leyfi til að bora nýjar holur fyrir þessar sem hafa nýst vel í áratugi. Skv. umhverfismatsskýrslunni mun yfirborð grunnvatns lækka þar sem uppdælt (hefur áhrif á tjarnir í Straumsvík) en hækka yfirborð grunnvatns jafnvel um 40 cm, til austurs af svæðinu þar sem niðurdælt, og e.t.v. þar með getað haft áhrif á grunna í eldri húsum og á gegnumstreymi í vötnum eins og Hvaleyrarvatni, Ástjörn og Urriðavatni. Svo er það hættan við að vinna við koltvísýringinn. Þeir sem vinna við verkefnið þurfa að hafa gasmæla. Gasmælar út um allt. Þarna verða 11 km langar lagnir sem um renna milljón tonn af koltvísýringi á ári og lagnir geta lekið, svæðið með borteigum nær nú upp í skógrækt, það verða 30.000 rúmmetra tankar fyrir koltvísýring í fljótandi formi á hafnarsvæðinu, og þeir geta einnig lekið og fleiri hættur með það eins og snögg kæling umhverfis. Koltvísýringur er þyngri en andrúmsloft. Þrátt fyrir að gryfja verði kringum tanka eru raunverulegar hættur út um allt á svæðinu í kringum lagnir og við niðurdælingar og fer eftir hvort logn eða vindur. Ef leki í logni sígur koltvísýringurinn niður í kjallara og í lautir í landslagi. Hvern langar í lautarferð í Kapelluhraun? Frelsi frá umhverfislegum skaða og rétturinn til heilnæms umhverfis á að vera í forgangi fyrir íbúa í Hafnarfirði en er það ekki. Kolefnisbókhald við innflutning á koltvísýringi Þau milljónir tonna sem eru fönguð erlendis koma kolefnisbókhaldi hér ekki við. Mínusinn verður til í því landi sem koltvísýringurinn er fangaður í. Strangt til tekið kemur koltvísýringurinn hingað til lands sem plús við annað hér á landi uns hann er bundinn. Samkvæmt umhverfismatsskýrslunni er varlega gert ráð fyrir 1% koltvísýringsleka sem nemi 0,7milljónum tonna á 30 ára tímabili verkefnisins, sjóflutningar valdi losun sem nemur um 3,2 milljónum tonna, og þó það kolefnisspor tilheyri sjóflutningum bitnar það á Íslandi eins og öðrum löndum, auk þess sem kjarnastarfsemin losar 0,16 milljón tonn skv. umhverfismatsskýrslunni sem er í skipulagsgátt. Ekki var gerð vistferilsgreining um losun vegna föngunar koltvísýringsins erlendis en það er sagt orkukrefjandi ferli. Fyrir „Ísland“ eykst losun um nærri 1 milljón tonn af koltvísýringi á tímabilinu vegna verkefnisins og auk þess aukast sjóflutningar um 3,2 milljón tonn. Þetta er andstætt því „að draga úr losun hér á landi“, sem Ísland hefur skuldbundið sig til að gera. Það er skaðlegt náttúru að fjarlægja koltvísýring úr andrúmsloftinu með eyðileggjandi, grófum, og orkufrekum aðgerðum. Drögum fremur úr losun eins og markmið eru um. Og eins og margbent á, 3 milljónir tonna eru minna en 0,01% af þeirri losun sem verður til árlega í heiminum. Vill Ísland vera grænþvottastöð fyrir umhverfissóða? Höfundur er íbúi í Hafnarfirði.
Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun
Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar
Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar
Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar
Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar
Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar
Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir Skoðun
Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun