Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 28. október 2024 09:16 Um fimmta hver manneskja, sem býr á Íslandi rekur uppruna sinn út fyrir landsteinanaum áttatíu þúsundum manns. Öðruvísi mér áður brá, kynni einhver að segja og rétt er það að fjölgun innflytjenda hefur verið mjög hröð. Á innan við þrjátíu árum hefur íslenska lýðveldið breyst úr einu einsleitasta þjóðríki sem um getur yfir í samfélag menningarlegrar margsleitni. Er þetta eitthvað til að óttast? Já, það er ákveðnir þættir sem vekja upp áleitnar spurningar en ekki endilega þeir, sem pólitískir leiðtogar og leikmenn nota sem beitu við atkvæðaveiðar til að kynda undir útlendingótta/andúð, líkt og borið hefur á undanfarið. Hvaða þættir eru þetta? Áður en því er svarað er rétt að fara yfir staðreyndir. Hvaða fólk er þetta og af hverju er það að sækja hingað? Að frádregnu flóttafólki, sem fengið hefur vernd – ríflega ellefu þúsund frá 2008 – kemur yfirgnæfandi meirihluti innflytjenda til landsins í atvinnuleit og þar af yfir 70% frá löndum innan hins sameiginlega vinnumarkaðar Evrópusambandsins, sem Ísland er aðili að. Fjölgun innflytjenda er því beintengd við efnahagsþenslur og hin margumtöluðu ‚hjól atvinnulífsins‘ sem hafa nánast alfarið stýrt henni til að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘. Opinberar tölur sýna að atvinnuþáttaka innflytjenda er um 87%, - hún er 82% meðal innfæddra. Þorri innflytjenda er á vinnualdri – frá 20-5o ára og greiðir því skatta og skyldur. Enn sem komið eru gamalt fólk og börn hlutfallslega fá, sem þýðir m.a. minna álag á heilbrigðisþjónustu. Ef innflytjendur færu í verkfall myndi íslenskt samfélag fara á hliðina. Þúsundir vinna í byggingavinnu og gatnagerð. Í ferðaþjónustu og skyldum greinum vinna þúsundir - atvinnugreininni sem færir þjóðarbúinu mestar gjaldeyristekjur - 448 milljarðar árið 2022. Ferðaþjónustan væri ekki svipur hjá sjón ef innflytjenda nyti ekki við. Þrif á opinberum stofnunum og fyrirtækjum, umönnun á spítölum, leikskólum, hjúkrunarheimilum væri ógerleg án innflytjendanna sem þar vinna og svo mætti lengi telja. Innflytjendur vinnuafl eða manneskjur sem vinna? Sú staðreynd að fjölgun innflytjenda hefur fyrst og fremst miðað að því að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘ er í sjálfu sér ámælisvert vegna þess að stjórnvöld gerðu í fæstum tilvikum viðhlýtandi ráðstafanir fyrir fólkið sem ráðið var í störfin, enda hraðinn svo mikill að mönnum sást ekki fyrir. Sú staðreynd að innflytjendur eru fyrst og fremst manneskjur varð undir í ofuráherslunni á ‚vinnuafl‘. Stefna yfirvalda í einkenndist af því að mæta ‚vinnuaflsþörf‘ vinnumarkaðarins. Minna fór fyrir að fólkið þyrfti húsnæði, hvað þá mannsæmandi. Minna fór fyrir skilningi á nauðsyn þess að veita þyrfti fjármagni í ýmis konar þjónustu, sem tillit tæki til sérþarfa þeirra og barnanna. Fjármagni, sem auðveldlega væri hægt að taka af þeim skattpeningum sem innflytjendur greiða. Vanvirðing við innflytjendur hefur því miður líka birst í því að meirihluti þeirra, sem verða fyrir launaþjófnaði og jafnvel mansali á vinnumarkaði koma úr þeirra röðum. Þetta eru lögbrot, sem yfirvöld hafa mestan part hunsað og leitt hjá sér. Af hverju skyldi það vera? Hvar er mannvirðingin? Stórslys í undirbúningi? Ein afleiðing vanrækslu gagnvart innflytjendum bitnar á börnum þeirra, sem ekki hafa fengið næga íslenskukennslu og talþjálfun í grunnskóla og eru því ekki nægjanlega undirbúin undir framhaldsskóla og því líkleg til að detta úr skóla. Tölur sýna að brottfall þeirra er umtalsvert hærra en innfæddra. Haldi sú þróun áfram stefnir í óefni og getur í versta falli flokkast, sem stórslys í undirbúningi vegna þess að þau sitja föst í láglaunastörfum og/eða lenda neðst í hinum félags- og efnahagslega valdastiga samfélagsins af engu öðru en því að þau eru innflytjendur. Erum við landsmenn tilbúnir að takast á við afleiðingar þess að hafa jaðarsett heilan hóp ungs fólks vegna uppruna þess? Eða erum við tilbúnir til að fjárfesta í fólkinu, veita því þann stuðning sem fleytir því áfram þannig að hæfileikar þess fái sem best notið sín? Er ríkisvaldið tilbúið að veita fjármagni inn í grunnskólana svo koma megi í veg fyrir félagslegt stórslys? Eða á virða þennan mannauð að vettugi? Skortur á færni innflytjendabarna í íslensku tengist líka annarri staðreynd, sem kom fram í fyrrgreindri skýrslu OECD um innflytjendur á Íslandi. Þrátt fyrir áhuga á að læra íslensku, kemur fram að „hlutfall þeirra sem segjast hafa góða kunnáttu í málinu sé raunar lægst hér á landi á meðal svarenda í OECD-ríkjum eða 18% samanborið við 60% að meðaltali innan OECD. Útgjöld til kennslu í íslensku fyrir fullorðna séu sömuleiðis talsvert lægri en í samanburðarríkjum.“ Þetta er athyglisvert því ótal rannsóknir sýna að kunnátta og færni í tungumáli gestalandsins - íslensku - er lykilatriði í samþættingu/því að fá aðgang inn í málsamfélagið, líkt og kemur fram í skýrslunni. Þetta er sannarlega umhugsunarvert og þarf að breyta ekki seinna en í gær. Enska opinbert tungumál á Íslandi? Innfæddir kvarta yfir því að fólk, sem ekki talar íslensku, sé í framlínu í þjónustu – t.d. matvöruverslunum og að enska sér þar samskiptamál. Það eru í sjálfu sér ekki óeðlileg viðbrögð, enda aldrei farið fram alvöru umræða um að gera ensku að opinberu tungumáli í landinu. Er við starfsfólkið sjálft að sakast eða þá sem ráða þá í vinnu? Eru gerðar einhverjar kröfur um íslenskukunnáttu? Ef ekki, er þessu starfsfólki boðið upp á gjaldfrjálsa íslenskukennslu á vinnutíma? Eru einhverjir hvatar, sem örva fólk til að læra málið? Það væru mikil gustuk ef atvinnurekendur gerðu það og sýndu bæði kúnnum sínum og starfsfólki þá virðingu að þjónusta það á hinu löglega opinbera tungumáli, sem ríkir í landinu. Það væru líka mikil gustuk að ríkið legði sitt af mörkum til að auðvelda aðgang að íslenskunámi. Og ekki síður þarf allt íslenskumælandi fólk að leggja sig fram við að hlusta á íslensku með hreim og gefa innflytjendum tækifæri til að tala íslensku. Hættan er sú að án kunnáttu og færni í íslensku, standi innflytjendur utangátta. Er það vilji okkar landsmanna? Yfirvöld, atvinnurekendur og almenningur þurfa öll að gera sitt í að opna dyr svo þekking og hæfileikar fólksins fái notið sín þeim og samfélaginu til góða. Það er beinlínis heimskulegt að loka á fólk vegna þess að það hefur skrítið nafn eða aðhyllist önnur trúarbrögð en fjöldinn. Fjölbreytileikinn elur af sér út fyrir boxið hugsun og er ávísun á grósku. Inngilding – nýtt hugtak sem notað er í tengslum við margmenningu – felur í sér að meta fólk eftir mannkostum, en ekki útiloka það vegna uppruna, kyns, kynáttunar, trúarafstöðu eða annarra þátta. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra sem í landinu búa að hlú að framgangi innflytjenda í íslensku samfélagi. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að virkja innflytjendur til félagslegrar þátttöku með öllum tiltækum ráðum. Það er eina leiðin að farsælum samskiptum í margmenningarlegu samfélagi. Höfundur er mannfræðingur og sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Um fimmta hver manneskja, sem býr á Íslandi rekur uppruna sinn út fyrir landsteinanaum áttatíu þúsundum manns. Öðruvísi mér áður brá, kynni einhver að segja og rétt er það að fjölgun innflytjenda hefur verið mjög hröð. Á innan við þrjátíu árum hefur íslenska lýðveldið breyst úr einu einsleitasta þjóðríki sem um getur yfir í samfélag menningarlegrar margsleitni. Er þetta eitthvað til að óttast? Já, það er ákveðnir þættir sem vekja upp áleitnar spurningar en ekki endilega þeir, sem pólitískir leiðtogar og leikmenn nota sem beitu við atkvæðaveiðar til að kynda undir útlendingótta/andúð, líkt og borið hefur á undanfarið. Hvaða þættir eru þetta? Áður en því er svarað er rétt að fara yfir staðreyndir. Hvaða fólk er þetta og af hverju er það að sækja hingað? Að frádregnu flóttafólki, sem fengið hefur vernd – ríflega ellefu þúsund frá 2008 – kemur yfirgnæfandi meirihluti innflytjenda til landsins í atvinnuleit og þar af yfir 70% frá löndum innan hins sameiginlega vinnumarkaðar Evrópusambandsins, sem Ísland er aðili að. Fjölgun innflytjenda er því beintengd við efnahagsþenslur og hin margumtöluðu ‚hjól atvinnulífsins‘ sem hafa nánast alfarið stýrt henni til að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘. Opinberar tölur sýna að atvinnuþáttaka innflytjenda er um 87%, - hún er 82% meðal innfæddra. Þorri innflytjenda er á vinnualdri – frá 20-5o ára og greiðir því skatta og skyldur. Enn sem komið eru gamalt fólk og börn hlutfallslega fá, sem þýðir m.a. minna álag á heilbrigðisþjónustu. Ef innflytjendur færu í verkfall myndi íslenskt samfélag fara á hliðina. Þúsundir vinna í byggingavinnu og gatnagerð. Í ferðaþjónustu og skyldum greinum vinna þúsundir - atvinnugreininni sem færir þjóðarbúinu mestar gjaldeyristekjur - 448 milljarðar árið 2022. Ferðaþjónustan væri ekki svipur hjá sjón ef innflytjenda nyti ekki við. Þrif á opinberum stofnunum og fyrirtækjum, umönnun á spítölum, leikskólum, hjúkrunarheimilum væri ógerleg án innflytjendanna sem þar vinna og svo mætti lengi telja. Innflytjendur vinnuafl eða manneskjur sem vinna? Sú staðreynd að fjölgun innflytjenda hefur fyrst og fremst miðað að því að mæta miklum ‚vinnuaflsskorti‘ er í sjálfu sér ámælisvert vegna þess að stjórnvöld gerðu í fæstum tilvikum viðhlýtandi ráðstafanir fyrir fólkið sem ráðið var í störfin, enda hraðinn svo mikill að mönnum sást ekki fyrir. Sú staðreynd að innflytjendur eru fyrst og fremst manneskjur varð undir í ofuráherslunni á ‚vinnuafl‘. Stefna yfirvalda í einkenndist af því að mæta ‚vinnuaflsþörf‘ vinnumarkaðarins. Minna fór fyrir að fólkið þyrfti húsnæði, hvað þá mannsæmandi. Minna fór fyrir skilningi á nauðsyn þess að veita þyrfti fjármagni í ýmis konar þjónustu, sem tillit tæki til sérþarfa þeirra og barnanna. Fjármagni, sem auðveldlega væri hægt að taka af þeim skattpeningum sem innflytjendur greiða. Vanvirðing við innflytjendur hefur því miður líka birst í því að meirihluti þeirra, sem verða fyrir launaþjófnaði og jafnvel mansali á vinnumarkaði koma úr þeirra röðum. Þetta eru lögbrot, sem yfirvöld hafa mestan part hunsað og leitt hjá sér. Af hverju skyldi það vera? Hvar er mannvirðingin? Stórslys í undirbúningi? Ein afleiðing vanrækslu gagnvart innflytjendum bitnar á börnum þeirra, sem ekki hafa fengið næga íslenskukennslu og talþjálfun í grunnskóla og eru því ekki nægjanlega undirbúin undir framhaldsskóla og því líkleg til að detta úr skóla. Tölur sýna að brottfall þeirra er umtalsvert hærra en innfæddra. Haldi sú þróun áfram stefnir í óefni og getur í versta falli flokkast, sem stórslys í undirbúningi vegna þess að þau sitja föst í láglaunastörfum og/eða lenda neðst í hinum félags- og efnahagslega valdastiga samfélagsins af engu öðru en því að þau eru innflytjendur. Erum við landsmenn tilbúnir að takast á við afleiðingar þess að hafa jaðarsett heilan hóp ungs fólks vegna uppruna þess? Eða erum við tilbúnir til að fjárfesta í fólkinu, veita því þann stuðning sem fleytir því áfram þannig að hæfileikar þess fái sem best notið sín? Er ríkisvaldið tilbúið að veita fjármagni inn í grunnskólana svo koma megi í veg fyrir félagslegt stórslys? Eða á virða þennan mannauð að vettugi? Skortur á færni innflytjendabarna í íslensku tengist líka annarri staðreynd, sem kom fram í fyrrgreindri skýrslu OECD um innflytjendur á Íslandi. Þrátt fyrir áhuga á að læra íslensku, kemur fram að „hlutfall þeirra sem segjast hafa góða kunnáttu í málinu sé raunar lægst hér á landi á meðal svarenda í OECD-ríkjum eða 18% samanborið við 60% að meðaltali innan OECD. Útgjöld til kennslu í íslensku fyrir fullorðna séu sömuleiðis talsvert lægri en í samanburðarríkjum.“ Þetta er athyglisvert því ótal rannsóknir sýna að kunnátta og færni í tungumáli gestalandsins - íslensku - er lykilatriði í samþættingu/því að fá aðgang inn í málsamfélagið, líkt og kemur fram í skýrslunni. Þetta er sannarlega umhugsunarvert og þarf að breyta ekki seinna en í gær. Enska opinbert tungumál á Íslandi? Innfæddir kvarta yfir því að fólk, sem ekki talar íslensku, sé í framlínu í þjónustu – t.d. matvöruverslunum og að enska sér þar samskiptamál. Það eru í sjálfu sér ekki óeðlileg viðbrögð, enda aldrei farið fram alvöru umræða um að gera ensku að opinberu tungumáli í landinu. Er við starfsfólkið sjálft að sakast eða þá sem ráða þá í vinnu? Eru gerðar einhverjar kröfur um íslenskukunnáttu? Ef ekki, er þessu starfsfólki boðið upp á gjaldfrjálsa íslenskukennslu á vinnutíma? Eru einhverjir hvatar, sem örva fólk til að læra málið? Það væru mikil gustuk ef atvinnurekendur gerðu það og sýndu bæði kúnnum sínum og starfsfólki þá virðingu að þjónusta það á hinu löglega opinbera tungumáli, sem ríkir í landinu. Það væru líka mikil gustuk að ríkið legði sitt af mörkum til að auðvelda aðgang að íslenskunámi. Og ekki síður þarf allt íslenskumælandi fólk að leggja sig fram við að hlusta á íslensku með hreim og gefa innflytjendum tækifæri til að tala íslensku. Hættan er sú að án kunnáttu og færni í íslensku, standi innflytjendur utangátta. Er það vilji okkar landsmanna? Yfirvöld, atvinnurekendur og almenningur þurfa öll að gera sitt í að opna dyr svo þekking og hæfileikar fólksins fái notið sín þeim og samfélaginu til góða. Það er beinlínis heimskulegt að loka á fólk vegna þess að það hefur skrítið nafn eða aðhyllist önnur trúarbrögð en fjöldinn. Fjölbreytileikinn elur af sér út fyrir boxið hugsun og er ávísun á grósku. Inngilding – nýtt hugtak sem notað er í tengslum við margmenningu – felur í sér að meta fólk eftir mannkostum, en ekki útiloka það vegna uppruna, kyns, kynáttunar, trúarafstöðu eða annarra þátta. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra sem í landinu búa að hlú að framgangi innflytjenda í íslensku samfélagi. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að virkja innflytjendur til félagslegrar þátttöku með öllum tiltækum ráðum. Það er eina leiðin að farsælum samskiptum í margmenningarlegu samfélagi. Höfundur er mannfræðingur og sósíalisti.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun