Hvenær á að skattleggja lífeyrissjóðsgreiðslur? Ögmundur Jónasson skrifar 10. nóvember 2024 13:00 Lengi hafa verið deildar meiningar um skattlagningu lífeyris. Ekki hvort eigi að skattleggja lífeyri heldur hvenær, við greiðslur í sjóðinn eða þegar greitt er úr honum. Þegar ég gegndi formennsku í BSRB á árum áður vildum við þar á bæ að lífeyrisiðgjöldin yrðu skattlögð eins og aðrar tekjur okkar áður en þau rynnu inn í lífeyrissjóðinn. Fyrir bragðið yrðu greiðslurnar úr sjóðunum skattlausar svo og «ávöxtunin» sem gæti legið í plús en einnig í mínus eins og gerist með lífeyrissjóði og olíusjóði og aðra sjóði sem háðir eru sveiflum kapítalismans.Alþýðusambandið var á öndverðum meiði við okkur í BSRB og vildi láta skattleggja greiðslurnar þegar þær kæmu úr lífeyrissjóðnum en iðgjöldin undanþegin skatti. Deildar meiningar Í kjölfar hrunsins blossaði þessi ágreiningur upp á nýjan leik. Við vildum sum hver breyta skattlagningunni að þessu leyti - það er skattleggja iðgjöldin - og vorum auk þess fylgjandi því að fólk hefði sem mestan aðgang að séreignasparnaði sínum til húsnæðiskaupa. Því fékkst framgengt og hefur séreignasparnaðurinn verið aðgengilegur og skattlaus ef hann er nýttur í þessu skyni. Vel að merkja - og þetta er ekkert aukaatriði - séreignasparnaðurinn skyldi alla tíð vera mjög takmarkaður, að mínu mati og skoðanasystkina minna, og takmarkaðri en síðar var samið um á almennum launamarkaði. Forsendur mismunandi sjónarmiða Annars vegar var sagt að sparnaði almennings væri best fyrir komið hjá lífeyrissjóðum. Þeir byðu upp á árangursríkustu leiðina til þess að láta sparnað ávaxta sig; þeir leituðu uppi þá fjárfestingarkosti sem gæfu mest í aðra hönd jafnframt því að vera traustir. Þess vegna ætti að láta þá fá eins mikið til ráðstöfunar og kostur væri. Og einmitt þess vegna mætti ekki skattleggja iðgjöldin og rýra þar með þá fjárhæð sem lífeyrissjóðirnir fengju í hendur til ráðstöfunar.Á hinn bóginn var bent á, réttilega að mínu mati, að hagur okkar í samfélaginu væri ekki aðeins kominn undir gengi lífeyrissjóða heldur einnig ríkissjóðs og þangað ætti lífeyrissparnaður að renna í einhverjum mæli. Fyrr á tíð hefðu lífeyrissjóðir ávaxtað sitt pund á hóflegum kjörum með lánveitingum til nota í velferðarkerfinu, ekki síst húsnæðiskerfinu. Svo runnu upp nýir tímar og varð þá viðkvæðið hjá mörgum að lífeyrissjóðirnir ættu að hætta öllu daðri við ríkissjóð og ættu þess í stað að sækjast eftir sem hæstri ávöxtun fjármagnsins hvar sem hana væri að finna. Sparnaður landsmanna fór nú að streyma í auknum mæli til fjárfestingarbraskara en ekki inn í húsnæðiskerfið og til styrkingar innviðum samfélagsins. Þegar lífeyrissjóðirnir verða eyðileggjandi afl Fyrir um áratug orðaði ég þá hugsun að lífeyrissjóðirnir væru orðnir of fyrirferðarmiklir í hagkerfinu og ættum við að endurskoða fjárstreymi lífeyris, beina hluta sparnaðarins inn í samneysluna (sem ávaxtaði hana á félagslega gefandi hátt) en draga úr sjóðsmynduninni. Kerfið yrði þannig að hluta til gegnumstreymiskerfi eins og það upphaflega var. Sú hætta sem ég þóttist greina að væri að ágerast hér landi sem annars staðar var sú að allt það mikla fjármagn sem hlæðist upp í lífeyrissjóðunum kæmi í bakið á launafólkinu sem ætti sparnaðinn þegar allt kæmi til alls. Það gerðist þegar allt þetta fé á húsi skorti bithaga. Þá yrðu þeir hagar. Hagar fundnir Nema nú vildu lífeyrissjóðirnir ekki lengur lána til uppbyggingar þessara innviða. Nú vildu þeir eiga þá og hagnast á þeim. Nýjasta skrefið er útrás Kviku banka í Bretlandi þar sem fjárfest er í elliheimilum með ávöxtun „umfram væntingar“ að sögn Heimildarinnar 17.-23. maí sl.Umfjöllun blaðsins bar fyrirsögnina Íslenska útrásin í bresku elliheimilin. Þar segir m.a. að fjárfestingarhópur á vegum þessara útrásarbraskara (Kviku og þar með íslenskra lífeyrissjóða) sé kominn hingað til lands til að „mæla fyrir aukinni einkavæðingu í velferðarþjónustu á Íslandi.“Með öðrum orðum, fyrirsjáanlegt er að gamla fólkið muni fá heldur þynnri súpu þegar fram líða stundir. Síðustu fréttir af lífeyrissjóðum Síðustu fréttir eru svo þær að lífeyrissjóðirnir sem eiga Haga sem aftur eiga Haugkaup ætla sér að taka yfir dreifingu áfengis sem er milljarðabisniss sem hingað til hefur runnið í ríkissjóð sem fjármagnar heilbrigðiskerfið þar á meðal afleiðingar áfengisneyslu. Ábyrgir lífeyrissjóðir? Varla. En í samræmi við margt annað í kortunum sem stjórnmálamenn og samfélagið allt þarf að horfa til þegar lífeyrissjóðir eru annars vegar.Yfir lífeyrissjóðina hefur rignt kröfum um að sýna ábyrgð varðandi Haga, Hagkaup og áfengið. En ekkert hefur gerst. Forstjóri Hagkaups segir vera rífandi bisniss í brennivínssölunni sem allir vita þó að er ólögleg. Rök færð fyrir nauðsyn breytinga Hvað varðar framtíð lífeyrissjóðanna reyndi ég að færa rök fyrir nauðsyn breytinga í nokkrum greinum sem ég skrifaði á hrunárunum og í kjölfar þeirra.Eftirfarandi eru slóðir sem vísa á nokkrar þeirra. Ég rek augun í tilvísun í svokallaðan þjóðarsjóð sem margir vildu stofna á þessum árum og var talsvert rætt um hvernig hann skyldi nýttur. Þessi hugmynd þróaðist síðan og var áður en langt um leið farið að tala um Auðlindasjóð. Þeirri hugmynd hafa einkavæðingarsinnar ákaft veifað sem tálbeitu fyrir þjóðina svo hún rísi ekki upp á afturfæturna þegar Landsvirkjun og Gvendarbrunnarnir varða seldir. Þá fari hluti af arði nýrra eigenda -fjárfestanna – í þennan sjóð. Þetta er hugmynd og á hana líst mér illa. https://www.ogmundur.is/is/greinar/framtid-lifeyriskerfisins https://www.ogmundur.is/is/greinar/lifeyriskerfid-tharf-ad-endurmeta https://www.ogmundur.is/is/greinar/hvernig-a-ad-lydraedisvaeda-lifeyrissjodina https://www.ogmundur.is/is/greinar/lifeyrissjodir-a-villigotum Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Lífeyrissjóðir Mest lesið Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Sjá meira
Lengi hafa verið deildar meiningar um skattlagningu lífeyris. Ekki hvort eigi að skattleggja lífeyri heldur hvenær, við greiðslur í sjóðinn eða þegar greitt er úr honum. Þegar ég gegndi formennsku í BSRB á árum áður vildum við þar á bæ að lífeyrisiðgjöldin yrðu skattlögð eins og aðrar tekjur okkar áður en þau rynnu inn í lífeyrissjóðinn. Fyrir bragðið yrðu greiðslurnar úr sjóðunum skattlausar svo og «ávöxtunin» sem gæti legið í plús en einnig í mínus eins og gerist með lífeyrissjóði og olíusjóði og aðra sjóði sem háðir eru sveiflum kapítalismans.Alþýðusambandið var á öndverðum meiði við okkur í BSRB og vildi láta skattleggja greiðslurnar þegar þær kæmu úr lífeyrissjóðnum en iðgjöldin undanþegin skatti. Deildar meiningar Í kjölfar hrunsins blossaði þessi ágreiningur upp á nýjan leik. Við vildum sum hver breyta skattlagningunni að þessu leyti - það er skattleggja iðgjöldin - og vorum auk þess fylgjandi því að fólk hefði sem mestan aðgang að séreignasparnaði sínum til húsnæðiskaupa. Því fékkst framgengt og hefur séreignasparnaðurinn verið aðgengilegur og skattlaus ef hann er nýttur í þessu skyni. Vel að merkja - og þetta er ekkert aukaatriði - séreignasparnaðurinn skyldi alla tíð vera mjög takmarkaður, að mínu mati og skoðanasystkina minna, og takmarkaðri en síðar var samið um á almennum launamarkaði. Forsendur mismunandi sjónarmiða Annars vegar var sagt að sparnaði almennings væri best fyrir komið hjá lífeyrissjóðum. Þeir byðu upp á árangursríkustu leiðina til þess að láta sparnað ávaxta sig; þeir leituðu uppi þá fjárfestingarkosti sem gæfu mest í aðra hönd jafnframt því að vera traustir. Þess vegna ætti að láta þá fá eins mikið til ráðstöfunar og kostur væri. Og einmitt þess vegna mætti ekki skattleggja iðgjöldin og rýra þar með þá fjárhæð sem lífeyrissjóðirnir fengju í hendur til ráðstöfunar.Á hinn bóginn var bent á, réttilega að mínu mati, að hagur okkar í samfélaginu væri ekki aðeins kominn undir gengi lífeyrissjóða heldur einnig ríkissjóðs og þangað ætti lífeyrissparnaður að renna í einhverjum mæli. Fyrr á tíð hefðu lífeyrissjóðir ávaxtað sitt pund á hóflegum kjörum með lánveitingum til nota í velferðarkerfinu, ekki síst húsnæðiskerfinu. Svo runnu upp nýir tímar og varð þá viðkvæðið hjá mörgum að lífeyrissjóðirnir ættu að hætta öllu daðri við ríkissjóð og ættu þess í stað að sækjast eftir sem hæstri ávöxtun fjármagnsins hvar sem hana væri að finna. Sparnaður landsmanna fór nú að streyma í auknum mæli til fjárfestingarbraskara en ekki inn í húsnæðiskerfið og til styrkingar innviðum samfélagsins. Þegar lífeyrissjóðirnir verða eyðileggjandi afl Fyrir um áratug orðaði ég þá hugsun að lífeyrissjóðirnir væru orðnir of fyrirferðarmiklir í hagkerfinu og ættum við að endurskoða fjárstreymi lífeyris, beina hluta sparnaðarins inn í samneysluna (sem ávaxtaði hana á félagslega gefandi hátt) en draga úr sjóðsmynduninni. Kerfið yrði þannig að hluta til gegnumstreymiskerfi eins og það upphaflega var. Sú hætta sem ég þóttist greina að væri að ágerast hér landi sem annars staðar var sú að allt það mikla fjármagn sem hlæðist upp í lífeyrissjóðunum kæmi í bakið á launafólkinu sem ætti sparnaðinn þegar allt kæmi til alls. Það gerðist þegar allt þetta fé á húsi skorti bithaga. Þá yrðu þeir hagar. Hagar fundnir Nema nú vildu lífeyrissjóðirnir ekki lengur lána til uppbyggingar þessara innviða. Nú vildu þeir eiga þá og hagnast á þeim. Nýjasta skrefið er útrás Kviku banka í Bretlandi þar sem fjárfest er í elliheimilum með ávöxtun „umfram væntingar“ að sögn Heimildarinnar 17.-23. maí sl.Umfjöllun blaðsins bar fyrirsögnina Íslenska útrásin í bresku elliheimilin. Þar segir m.a. að fjárfestingarhópur á vegum þessara útrásarbraskara (Kviku og þar með íslenskra lífeyrissjóða) sé kominn hingað til lands til að „mæla fyrir aukinni einkavæðingu í velferðarþjónustu á Íslandi.“Með öðrum orðum, fyrirsjáanlegt er að gamla fólkið muni fá heldur þynnri súpu þegar fram líða stundir. Síðustu fréttir af lífeyrissjóðum Síðustu fréttir eru svo þær að lífeyrissjóðirnir sem eiga Haga sem aftur eiga Haugkaup ætla sér að taka yfir dreifingu áfengis sem er milljarðabisniss sem hingað til hefur runnið í ríkissjóð sem fjármagnar heilbrigðiskerfið þar á meðal afleiðingar áfengisneyslu. Ábyrgir lífeyrissjóðir? Varla. En í samræmi við margt annað í kortunum sem stjórnmálamenn og samfélagið allt þarf að horfa til þegar lífeyrissjóðir eru annars vegar.Yfir lífeyrissjóðina hefur rignt kröfum um að sýna ábyrgð varðandi Haga, Hagkaup og áfengið. En ekkert hefur gerst. Forstjóri Hagkaups segir vera rífandi bisniss í brennivínssölunni sem allir vita þó að er ólögleg. Rök færð fyrir nauðsyn breytinga Hvað varðar framtíð lífeyrissjóðanna reyndi ég að færa rök fyrir nauðsyn breytinga í nokkrum greinum sem ég skrifaði á hrunárunum og í kjölfar þeirra.Eftirfarandi eru slóðir sem vísa á nokkrar þeirra. Ég rek augun í tilvísun í svokallaðan þjóðarsjóð sem margir vildu stofna á þessum árum og var talsvert rætt um hvernig hann skyldi nýttur. Þessi hugmynd þróaðist síðan og var áður en langt um leið farið að tala um Auðlindasjóð. Þeirri hugmynd hafa einkavæðingarsinnar ákaft veifað sem tálbeitu fyrir þjóðina svo hún rísi ekki upp á afturfæturna þegar Landsvirkjun og Gvendarbrunnarnir varða seldir. Þá fari hluti af arði nýrra eigenda -fjárfestanna – í þennan sjóð. Þetta er hugmynd og á hana líst mér illa. https://www.ogmundur.is/is/greinar/framtid-lifeyriskerfisins https://www.ogmundur.is/is/greinar/lifeyriskerfid-tharf-ad-endurmeta https://www.ogmundur.is/is/greinar/hvernig-a-ad-lydraedisvaeda-lifeyrissjodina https://www.ogmundur.is/is/greinar/lifeyrissjodir-a-villigotum
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun