Hvers vegna við veljum ekki „Reykjavíkurmódelið“ Meyvant Þórólfsson skrifar 29. nóvember 2024 08:42 Fyrir tæpri öld síðan gerðu tveir íslenskir stjórnmálaflokkar, Íhaldsflokkurinn og Frjálslyndi flokkurinn, með sér samkomulag er olli hér straumhvörfum. Í því fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Auk þess skyldi unnið að víðsýnni og þjóðlegri umbótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis með hag allra stétta þjóðríkisins Íslands að leiðarljósi. Reykjavíkurmódelið Liðið hátt á aðra öld og enn komið að straumhvörfum, nú miður ánægjulegum. Áþreifanleg hætta steðjar nú að hugmyndunum að baki samkomulaginu frá vordögum árið 1929. Margt bendir til að viðsnúningur muni eiga sér stað; Ísland muni með öðrum orðum missa stjórn sinna mála til annarra ásamt gæðum landsins. Hættumerkin er æpandi, einkum sú þróun að Samfylking og Viðreisn muni brátt taka við stjórn þjóðmála, hugsanlega með pírötum. Er ekki kunnuglegt mynstur þar í uppsiglingu? Erum við ekki að fá yfir okkur svipað mynstur í landsmálum og ríkt hefur í höfuðborginni á undanförnum árum? Sú fjarstæðukennda staða er að teiknast upp, að tveimur fyrrverandi borgarstjórum verði teflt fram, borgarstjórum sem eiga sameiginlegt heimsmet í hallarekstri höfuðborgar. Óhjákvæmilega hljóta slík spor að hræða. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Regluverkið í Brussel Evrópusambandið virkar eins og segull gagnvart Reykjavíkurmódelinu og rétttrúnaðarvinstrinu. Sambandið er eitt stærsta og flóknasta stjórnsýslufyrirbæri heims. Skrifræði fer sífellt vaxandi og regluverkið verður að sama skapi flóknara og flóknara. Ákvarðanir eru teknar af her embættismanna, sem ekki voru kosnir og enginn veit deili á, og stefnumótun fer öll fram á bak við luktar dyr án þess að almenningur fái neitt um hana að segja. Ef mótmælatíst berst frá litla Íslandi, þegar regluverk Brussel fer að höggva í sjálfstæði þess, til dæmis í sjávarútvegs-, landbúnaðar- eða orkumálum, lætur embættismannaherinn það klárlega sem vind um eyrun þjóta. Eftir gildistöku Lissabon-sáttmálans hefur pólitík Evrópusambandsins færst í áttina að miðlægri forræðishyggju, þar sem fámennari sambandsríki hafa lítil sem engin áhrif. Á þessu hafa Írar fengið að kenna. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. EES-samningurinn og bókun 35 Veröldin hefur tekið breytingum þá þrjá áratugi sem liðnir eru frá undirritun EES-samningsins. Ísland getur hæglega sagt sig frá honum, ef sjálfstæði landsins er ógnað vegna óheppilegra túlkana á honum. Dyr standa eftir sem áður opnar fyrir viðskipti, menningarleg samskipti, menntun og störf. Krafan um bókun 35 er atlaga að fullveldi Íslands og mun brjóta í bága við stjórnarskrána. Þar er þess krafist að Evrópuréttur öðlist forgang fram yfir íslensk lög. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Þátttaka í stríðsrekstri Sú afdrifaríka stefnubreyting í utanríkismálum, að taka beinan þátt í stríðsrekstri ríkis utan NATO, er líkleg til að draga dilk á eftir sér. Veröld nútímans má líkja við eitt stórt jarðsprengjusvæði í þeim efnum, svo stíga þarf varlega til jarðar þegar kemur að því að fylgja NATO og Evrópusambandinu í afstöðu til stríðsátaka og stuðnins við vopnafarmleiðendur. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Hælisleitendakerfið Mál er að linni skollaleiknum um hælisleitendakerfið. Allt sem tengist því kerfi hefur verið eins konar tabú hjá þjóðarsálinni, upplýsingum er leynt og fáir voga sér að segja orð af hræðslu við að fá á sig stimpil rasisma, fasisma eða eitthvað þaðan af verra. Ef fjölgun erlendra brotamanna eða fylgdarlausra barna, sem oftast eru unglingsdrengir, án nokkurra bakgrunnsupplýsinga ber á góma er viðkvæðið: „Við þurfum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar“. Því er slegið fram án nánari rökstuðnings og án nokkurs tillits til djúpstæðra vandamála hér á sviðum heilbriðis- og menntamála. Þegar stjórnvöld hyggja á umbætur eins og eftirlit á landamærum fá þau umsvifalaust ávítur frá Solaris, RÚV og pírötum og hörfa eins og barðir hundar sem flaðra upp um „góða fólkið“. Sjá mátti dæmi um þetta í kappræðum formanna flokkanna 1. nóvember síðastliðinn, þegar formaður Framsóknar sýndi sitt óvænta Janusarandlit. Íslenska löggjafar- og framkvæmdavaldið má ekki láta slíkan þrælsótta ná á sér tökum. Solaris og RÚV mega ekki stjórna því hvernig framkvæmdavaldið hér hugsar og framkvæmir. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Auðlindir landsins Í tímamótasamkomulagi flokkanna tveggja frá 1929, sem nefnt var hér á undan, fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Illu heilli kveður nú við annan tón. Erlendir fjárfestar bjóða nú margfalt markaðsverð fyrir íslenskar jarðir af ásælni í orku- og vatnsauðlindir, en engin lög virðast geta girt fyrir þá þróun. Einhverjir muna ef til vill eftir óskiljanlegu uppþoti hér, þegar Beijing Zhongkun Investment Group var synjað leyfist til að kaupa Grímsstaði á Fjöllum fyrr á öldinni. Færri muna þó eflaust eftir viðbrögðum Samfylkingarþingmanns kjördæmisins: „Þetta eru hræðileg skilaboð til erlendra fjárfesta. Það er verið að girða fyrir landið og loka því". Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Sporin hræða Saga Reykjavíkurmódelsins og borgarstjóranna tveggja fyrrverandi er hörmungarsaga, saga skuldasöfnunar og saga óráðsíu. Hún er saga braggabygginga, höfundarréttarvarinna danskra stráa og pálmatrjáa í plasthólkum. Hún er saga baráttu gegn nauðsynlegum samgöngubótum á borð við lagningu Sundabrautar og saga markvissra tilrauna til að auka samgönguvanda miðborgarinnar. Saga Reykjavíkurmódelsins er saga fagurgala um „borgarlínu“ sem í draumum borgarstjóranna var ætlað sérrými á eins konar samgöngu- og þróunarásum í svokölluðu borgarrými nálægt svonefndum þéttingarreitum. Draumarnir um samgöngu- og þróunarása hafa vissulega ekki ræst. Miðað við lýsingar Vegagerðarinnar og verkfræðistofa sem þurfa að horfast í augu við téðan fagurgala eru óleyst vandamál óþrjótandi. Sæbrautarstokkur, Miklubrautarstokkur og aðrar framkvæmdir tengdar borgarlínu, ef af verður, munu valda feiknarlega miklu raski árum saman. Hvergi hafa sést svör við því hvernig flæði umferðar verður tryggt á meðan áralangar framkvæmdir þessa standa yfir. Kannski lýsti Reykjavíkurmódelið sjálfu sér best, eigin vitund og sjálfsmynd, með eftirfarandi orðum í samstarfssáttmálanum frá 2022: „Við ætlum að hafa viðburði og hátíðir allt árið um kring þannig að Reykvíkingar hafi alltaf eitthvað til að hlakka til.“ Jahá! Höfundur er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Við erum ekki valdalausar. Við erum óbrjótandi Noorina Khalikyar Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Allir geta hjálpað einhverjum Árni Sigurðsson Skoðun Halldór 06.09.2025 Halldór Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Lesum í sporin! Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Línurnar skýrast Jóhanna Sigurðardóttir Fastir pennar Skoðun Skoðun Allir geta hjálpað einhverjum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Við erum ekki valdalausar. Við erum óbrjótandi Noorina Khalikyar skrifar Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Fyrir tæpri öld síðan gerðu tveir íslenskir stjórnmálaflokkar, Íhaldsflokkurinn og Frjálslyndi flokkurinn, með sér samkomulag er olli hér straumhvörfum. Í því fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Auk þess skyldi unnið að víðsýnni og þjóðlegri umbótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis með hag allra stétta þjóðríkisins Íslands að leiðarljósi. Reykjavíkurmódelið Liðið hátt á aðra öld og enn komið að straumhvörfum, nú miður ánægjulegum. Áþreifanleg hætta steðjar nú að hugmyndunum að baki samkomulaginu frá vordögum árið 1929. Margt bendir til að viðsnúningur muni eiga sér stað; Ísland muni með öðrum orðum missa stjórn sinna mála til annarra ásamt gæðum landsins. Hættumerkin er æpandi, einkum sú þróun að Samfylking og Viðreisn muni brátt taka við stjórn þjóðmála, hugsanlega með pírötum. Er ekki kunnuglegt mynstur þar í uppsiglingu? Erum við ekki að fá yfir okkur svipað mynstur í landsmálum og ríkt hefur í höfuðborginni á undanförnum árum? Sú fjarstæðukennda staða er að teiknast upp, að tveimur fyrrverandi borgarstjórum verði teflt fram, borgarstjórum sem eiga sameiginlegt heimsmet í hallarekstri höfuðborgar. Óhjákvæmilega hljóta slík spor að hræða. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Regluverkið í Brussel Evrópusambandið virkar eins og segull gagnvart Reykjavíkurmódelinu og rétttrúnaðarvinstrinu. Sambandið er eitt stærsta og flóknasta stjórnsýslufyrirbæri heims. Skrifræði fer sífellt vaxandi og regluverkið verður að sama skapi flóknara og flóknara. Ákvarðanir eru teknar af her embættismanna, sem ekki voru kosnir og enginn veit deili á, og stefnumótun fer öll fram á bak við luktar dyr án þess að almenningur fái neitt um hana að segja. Ef mótmælatíst berst frá litla Íslandi, þegar regluverk Brussel fer að höggva í sjálfstæði þess, til dæmis í sjávarútvegs-, landbúnaðar- eða orkumálum, lætur embættismannaherinn það klárlega sem vind um eyrun þjóta. Eftir gildistöku Lissabon-sáttmálans hefur pólitík Evrópusambandsins færst í áttina að miðlægri forræðishyggju, þar sem fámennari sambandsríki hafa lítil sem engin áhrif. Á þessu hafa Írar fengið að kenna. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. EES-samningurinn og bókun 35 Veröldin hefur tekið breytingum þá þrjá áratugi sem liðnir eru frá undirritun EES-samningsins. Ísland getur hæglega sagt sig frá honum, ef sjálfstæði landsins er ógnað vegna óheppilegra túlkana á honum. Dyr standa eftir sem áður opnar fyrir viðskipti, menningarleg samskipti, menntun og störf. Krafan um bókun 35 er atlaga að fullveldi Íslands og mun brjóta í bága við stjórnarskrána. Þar er þess krafist að Evrópuréttur öðlist forgang fram yfir íslensk lög. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Þátttaka í stríðsrekstri Sú afdrifaríka stefnubreyting í utanríkismálum, að taka beinan þátt í stríðsrekstri ríkis utan NATO, er líkleg til að draga dilk á eftir sér. Veröld nútímans má líkja við eitt stórt jarðsprengjusvæði í þeim efnum, svo stíga þarf varlega til jarðar þegar kemur að því að fylgja NATO og Evrópusambandinu í afstöðu til stríðsátaka og stuðnins við vopnafarmleiðendur. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Hælisleitendakerfið Mál er að linni skollaleiknum um hælisleitendakerfið. Allt sem tengist því kerfi hefur verið eins konar tabú hjá þjóðarsálinni, upplýsingum er leynt og fáir voga sér að segja orð af hræðslu við að fá á sig stimpil rasisma, fasisma eða eitthvað þaðan af verra. Ef fjölgun erlendra brotamanna eða fylgdarlausra barna, sem oftast eru unglingsdrengir, án nokkurra bakgrunnsupplýsinga ber á góma er viðkvæðið: „Við þurfum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar“. Því er slegið fram án nánari rökstuðnings og án nokkurs tillits til djúpstæðra vandamála hér á sviðum heilbriðis- og menntamála. Þegar stjórnvöld hyggja á umbætur eins og eftirlit á landamærum fá þau umsvifalaust ávítur frá Solaris, RÚV og pírötum og hörfa eins og barðir hundar sem flaðra upp um „góða fólkið“. Sjá mátti dæmi um þetta í kappræðum formanna flokkanna 1. nóvember síðastliðinn, þegar formaður Framsóknar sýndi sitt óvænta Janusarandlit. Íslenska löggjafar- og framkvæmdavaldið má ekki láta slíkan þrælsótta ná á sér tökum. Solaris og RÚV mega ekki stjórna því hvernig framkvæmdavaldið hér hugsar og framkvæmir. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Auðlindir landsins Í tímamótasamkomulagi flokkanna tveggja frá 1929, sem nefnt var hér á undan, fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Illu heilli kveður nú við annan tón. Erlendir fjárfestar bjóða nú margfalt markaðsverð fyrir íslenskar jarðir af ásælni í orku- og vatnsauðlindir, en engin lög virðast geta girt fyrir þá þróun. Einhverjir muna ef til vill eftir óskiljanlegu uppþoti hér, þegar Beijing Zhongkun Investment Group var synjað leyfist til að kaupa Grímsstaði á Fjöllum fyrr á öldinni. Færri muna þó eflaust eftir viðbrögðum Samfylkingarþingmanns kjördæmisins: „Þetta eru hræðileg skilaboð til erlendra fjárfesta. Það er verið að girða fyrir landið og loka því". Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Sporin hræða Saga Reykjavíkurmódelsins og borgarstjóranna tveggja fyrrverandi er hörmungarsaga, saga skuldasöfnunar og saga óráðsíu. Hún er saga braggabygginga, höfundarréttarvarinna danskra stráa og pálmatrjáa í plasthólkum. Hún er saga baráttu gegn nauðsynlegum samgöngubótum á borð við lagningu Sundabrautar og saga markvissra tilrauna til að auka samgönguvanda miðborgarinnar. Saga Reykjavíkurmódelsins er saga fagurgala um „borgarlínu“ sem í draumum borgarstjóranna var ætlað sérrými á eins konar samgöngu- og þróunarásum í svokölluðu borgarrými nálægt svonefndum þéttingarreitum. Draumarnir um samgöngu- og þróunarása hafa vissulega ekki ræst. Miðað við lýsingar Vegagerðarinnar og verkfræðistofa sem þurfa að horfast í augu við téðan fagurgala eru óleyst vandamál óþrjótandi. Sæbrautarstokkur, Miklubrautarstokkur og aðrar framkvæmdir tengdar borgarlínu, ef af verður, munu valda feiknarlega miklu raski árum saman. Hvergi hafa sést svör við því hvernig flæði umferðar verður tryggt á meðan áralangar framkvæmdir þessa standa yfir. Kannski lýsti Reykjavíkurmódelið sjálfu sér best, eigin vitund og sjálfsmynd, með eftirfarandi orðum í samstarfssáttmálanum frá 2022: „Við ætlum að hafa viðburði og hátíðir allt árið um kring þannig að Reykvíkingar hafi alltaf eitthvað til að hlakka til.“ Jahá! Höfundur er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands.
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar