Tugmilljarða hags­munir í húfi

Í nýrri greiningu SI segir að blikur séu á lofti í alþjóðaviðskiptum með breyttum áherslum Bandaríkjanna í tollamálum. Hækkun á tollum á innflutning vara frá Mexíkó, Kanada og Kína til Bandaríkjanna eigi að taka gildi á næstu vikum og búist sé við áformum um tollahækkanir á vörur frá Evrópu. 

„Óljóst er með útfærslu á þessu stigi. Ísland hefur ríka hagsmuni af utanríkisviðskiptum en góð lífskjör hér á landi byggja á sterkum og fjölbreyttum útflutningi og greiðum aðgangi að erlendum mörkuðum.“

Utanríkisráðherra sammála

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir utanríkisráðherra sagði í kvöldfréttum Stöðvar 2 um helgina að sagan sýndi að tollastríð væru aldrei af hinu góða og gögnuðust engum, sérstaklega ekki útflutningsdrifinni þjóð eins og Íslendingum. 

Hún sagði gott samband Íslendinga við Bandaríkin hafi verið þjóðinni gríðarlega dýrmætt og mikilvægt væri að samskipti þar á milli væru góð. Ekkert benti enn til þess að Ísland myndi lenda í tollaálögum Trumps.

Munu bregðast við

Í greiningu SI segir að forseti Bandaríkjanna hafi þann 2. febrúar 2025 undirritað tilskipun sem leggur 25 prósenta tolla á innflutning frá Kanada og Mexíkó og 10 prósenta viðbótartolla á innflutning frá Kína. Þetta sé talsverð hækkun frá því sem nú er. Stjórnvöld í Kanada ætli að svara með því að leggja 25 prósenta tolla á bandarískar vörur og stjórnvöld í Mexíkó hyggist einnig leggja á 25 prósenta tolla á bandarískar vörur ásamt því að beita öðrum viðskiptatakmörkunum. 

Viðræður standa nú yfir á milli ríkjanna, samkvæmt nýlegum fréttum og gildistöku hafi verið frestað um mánuð í tilfelli Mexíkó og Kanada. Kínversk stjórnvöld hafi leitað til Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, WTO, og lýst því yfir að þau muni grípa til nauðsynlegra gagnaðgerða til að verja sína hagsmuni.

Forseti Bandaríkjanna hefur varað við því að hann muni innan tíðar hækka tolla á innflutningsvörum frá löndum Evrópusambandsins (ESB) og Bretlandi. Fulltrúar ESB hafa lýst því yfir að brugðist verði við með hækkun tolla á innflutning bandarískra vara.

Evrópa með 91 prósent

Í greiningunni segir að frá Íslandi hafi verið fluttar út iðnaðarvörur til ESB og Bandaríkjanna fyrir um 422 milljarða króna árið 2023 samkvæmt upplýsingum frá Íslandsstofu og Hagstofu Íslands. Þar af hafi vöruútflutningur til ESB numið 382 milljörðum króna eða rétt um 91 prósenti. 

Helstu vörur sem fluttar eru út til ESB séu ál og álvörur ásamt öðrum vörum orkusækins iðnaðar. Einnig séu fluttar þangað lækningavörur og -tæki, jarðefni og vörur til endurvinnslu.

Verðmæti iðnaðarvara sem fluttar hafi verið til Bandaríkjanna hafi numið fjörutíu milljörðum króna árið 2023. Um sé að ræða lækningavörur og -tæki, matvæli, drykkjar- og landbúnaðarvörur, kísiljárn og aðrar iðnaðarvörur.

Útflutningstekjur iðnaðar hafi numið 698 milljörðum króna árið 2023, en ál sé þar í meirihluta. Árið 2018 hafi Trump sett tíu prósenta toll á ál og kísiljárn frá Íslandi, sem hafi haft neikvæð áhrif á útflutning kísiljárns en lítið sem ekkert ál sé flutt beint út til Bandaríkjanna.

Útflutningur iðnaðar til ESB hafi numið 256 milljörðum króna árið 2023 og lækkað nokkuð milli ára en hann hafi numið 458 milljörðum króna árið 2022. Lækkunin sé vegna þróunar álverðs en langstærsti hluti álframleiðslu Íslands fari til ESB.