Samfélagslegur frumkvöðlakraftur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra Bergljót Borg skrifar 25. mars 2025 15:00 Lítið samfélag á eyju norður í hafi þarfnast seiglu og útsjónarsemi til að takast á við óvæntar áskoranir og komast af. Harðærið elur af sér hæfni til lausnaleitar, að hugsa út fyrir kassann með það fyrir augum að bæta smám saman líf og líðan fólks. Þannig er saga okkar vörðuð afrekum stórhuga fólks sem hefur komið viðamiklum breytingum til leiða og lagt grunninn að þeirri velferð sem við lifum við í dag. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra eru dæmi um slíka frumkvöðla sem létu sig málin varða, leituðu leiða til að bæta samfélagið og höfðu jafnframt drifkraft til að hrinda þeim í framkvæmd. Á þeim tíma sem félagasamtökin voru stofnuð geysaði skæð farsótt á Íslandi. Það var lömunarveikin sem lagðist af þungum krafti á fjölmörg börn og ungt fólk og hafði veruleg áhrif á hreyfifærni þess og starfsorku. Þarna í kringum 1950 var engin endurhæfing starfrækt á Íslandi, hjálpartæki voru af skornum skammti og samfélagið gerði að litlu leyti ráð fyrir fólki með hreyfihömlun eða aðrar skerðingar. Fötluð börn áttu erfitt með að komast í skóla og lítinn stuðning var að fá fyrir foreldra þeirra. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra vildu breyta þessu og hófust handa við að safna fé og fá til liðs við sig fagmenntað fólk bæði hér heima og frá Norðurlöndunum. Það varð til þess að Æfingastöðin hóf starfsemi í þrílyftu íbúðarhúsnæði árið 1956 með sérhæfðu endurhæfingarteymi þar sem störfuðu meðal annars læknar, sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfar. Í kjölfarið fór félagið einnig að bjóða fötluðum börnum uppá sumardvöl í Reykjadal í Mosfellsdal og starfrækti á tímabili bæði grunnskóla og leikskóla fyrir fötluð börn. Afl til jákvæðra breytinga Athafnasaga Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er orðin löng og farsæl. Stuðningur og þjónusta á vegum félagsins hefur í áranna rás haft bein áhrif á líf þeirra sem hafa nýtt sér þjónustuna en einnig á viðhorf í samfélaginu og ýtt undir breytingar á opinberri þjónustu. Frumkvöðlastarfsemi félagsins heldur sterk áfram inn í framtíðina og sífellt er unnið að nýjum verkefnum til að leysa nýjar áskoranir. Miðlun reynslu og þekkingar er einn af lykilþáttum félagsstarfsins ásamt því að standa fyrir fjölbreyttri endurhæfingarþjónustu á Æfingastöðinni sem nú er staðsett á Háaleitisbraut 13. Enn fremur að bjóða uppá tómstundatækifæri fyrir börn og ungt fólk með fjölbreyttar áskoranir eða stuðningsþarfir undir merki Reykjadals sem á sér sérstakan stað í hugum margra. Markmiðið með öllu starfi á vegum félagsins er að efla samfélagsþátttöku barna og ungmenna og sérstaklega að styðja við tækifæri fatlaðra barna og fjölskyldna þeirra til að eiga aðild að tómstundum og menningu og til að rækta sjálfsmynd sína, hæfileika og færni í daglegu lífi. Félagið leggur áherslu á að viðurkenna og fagna fjölbreytileika og halda á lofti með skýrum hætti réttindum barna, fjölskyldna og fatlaðs fólks. Tækifæri í stað takmarkana! Þessi markmið kunna að þykja mörgum sjálfsögð en staðreyndin er sú að þó margt hafi breyst til hins betra í samfélaginu á síðustu áratugum, er enn nokkuð langt í land þegar kemur að jöfnum mannréttindum, aðgengi að samfélaginu og tækifærum til þátttöku. Það eru enn ýmsir þröskuldar á vegi fatlaðs fólks, ekki einungis þessir efnislegu heldur einnig óáþreifanlegar hindranir sem leynast í okkar félagslega umhverfi og eru rótgrónar í menningunni, stjórnsýslunni og viðhorfi fólks. Með breyttum skilningi á fötlun er von til þess að útrýma þessum þröskuldum og misréttinu sem þeim fylgir. Skilningur þar sem athyglinni er beint að samspili margra ólíkra þátta einstaklingsins og umhverfisins sem hann býr við, í stað einhliða áherslu á læknisfræðilegan þátt fötlunar, endurspeglast til að mynda í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Slíkur skilningur kemur einnig fram í líkani Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um færni, fötlun og heilsu (ICF) og kallar óhjákvæmilega á nýja nálgun í þjónustu við fatlað fólk. Það þarf ekki endilega að „laga“ allt eða gera okkur öll „venjuleg“. Fólk má vera alls konar og gera hlutina á ólíkan hátt, en það er mikilvægt að hafa tækifæri til að eignast félaga, efla heilsuna og sjálfstæði sitt, þroska hæfileika sína og færni en umfram allt að nýta það sem í manni býr til að hafa gaman, njóta lífsins og leggja sitt af mörkum til samfélagsins. Í þessu felst einmitt leiðarljós Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, að skapa tækifæri í stað þess að einblína á takmarkanir. Ert þú með hugmynd að nýju nafni? Um nokkurt skeið hefur staðið til að aðlaga nafn Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra að breyttum hugmyndum um fötlun og útvíkkaðri starfsemi félagsins. Við erum ekki lengur að glíma við mænuveikina en það eru ýmsar aðrar heilsutengdar áskoranir sem börn og ungt fólk tekst á við sem getur valdið skertri líkamlegri, vitrænni eða félagslegri færni og orðið til þess að þau mæta mismunun og félagslegum hindrunum. Tilgangur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er að styðja við þátttöku þessara barna og fjölskyldna þeirra. Félagið leitar nú að nýju nafni sem er einkennandi fyrir hlutverk þess en fangar um leið þann frumkvöðlakraft sem býr í kjarna félagsins. Sem rótgróin félagasamtök í þágu almannheilla og farsældar barna, er það félaginu mikilvægt að leita til fólksins í landinu sem hefur staðið þétt við bakið á því og sýnt starfsemi þess ómælda velvild í gegnum tíðina. Við sem störfum hjá Styrktarfélagi lamaðra og fatlaðra höfum því opnað hugmyndabanka á vefsíðu félagsins www.slf.is og biðjum þig að leggja okkur lið í leitinni að nýju nafni. Höfundur er framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagasamtök Málefni fatlaðs fólks Mest lesið Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Sjá meira
Lítið samfélag á eyju norður í hafi þarfnast seiglu og útsjónarsemi til að takast á við óvæntar áskoranir og komast af. Harðærið elur af sér hæfni til lausnaleitar, að hugsa út fyrir kassann með það fyrir augum að bæta smám saman líf og líðan fólks. Þannig er saga okkar vörðuð afrekum stórhuga fólks sem hefur komið viðamiklum breytingum til leiða og lagt grunninn að þeirri velferð sem við lifum við í dag. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra eru dæmi um slíka frumkvöðla sem létu sig málin varða, leituðu leiða til að bæta samfélagið og höfðu jafnframt drifkraft til að hrinda þeim í framkvæmd. Á þeim tíma sem félagasamtökin voru stofnuð geysaði skæð farsótt á Íslandi. Það var lömunarveikin sem lagðist af þungum krafti á fjölmörg börn og ungt fólk og hafði veruleg áhrif á hreyfifærni þess og starfsorku. Þarna í kringum 1950 var engin endurhæfing starfrækt á Íslandi, hjálpartæki voru af skornum skammti og samfélagið gerði að litlu leyti ráð fyrir fólki með hreyfihömlun eða aðrar skerðingar. Fötluð börn áttu erfitt með að komast í skóla og lítinn stuðning var að fá fyrir foreldra þeirra. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra vildu breyta þessu og hófust handa við að safna fé og fá til liðs við sig fagmenntað fólk bæði hér heima og frá Norðurlöndunum. Það varð til þess að Æfingastöðin hóf starfsemi í þrílyftu íbúðarhúsnæði árið 1956 með sérhæfðu endurhæfingarteymi þar sem störfuðu meðal annars læknar, sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfar. Í kjölfarið fór félagið einnig að bjóða fötluðum börnum uppá sumardvöl í Reykjadal í Mosfellsdal og starfrækti á tímabili bæði grunnskóla og leikskóla fyrir fötluð börn. Afl til jákvæðra breytinga Athafnasaga Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er orðin löng og farsæl. Stuðningur og þjónusta á vegum félagsins hefur í áranna rás haft bein áhrif á líf þeirra sem hafa nýtt sér þjónustuna en einnig á viðhorf í samfélaginu og ýtt undir breytingar á opinberri þjónustu. Frumkvöðlastarfsemi félagsins heldur sterk áfram inn í framtíðina og sífellt er unnið að nýjum verkefnum til að leysa nýjar áskoranir. Miðlun reynslu og þekkingar er einn af lykilþáttum félagsstarfsins ásamt því að standa fyrir fjölbreyttri endurhæfingarþjónustu á Æfingastöðinni sem nú er staðsett á Háaleitisbraut 13. Enn fremur að bjóða uppá tómstundatækifæri fyrir börn og ungt fólk með fjölbreyttar áskoranir eða stuðningsþarfir undir merki Reykjadals sem á sér sérstakan stað í hugum margra. Markmiðið með öllu starfi á vegum félagsins er að efla samfélagsþátttöku barna og ungmenna og sérstaklega að styðja við tækifæri fatlaðra barna og fjölskyldna þeirra til að eiga aðild að tómstundum og menningu og til að rækta sjálfsmynd sína, hæfileika og færni í daglegu lífi. Félagið leggur áherslu á að viðurkenna og fagna fjölbreytileika og halda á lofti með skýrum hætti réttindum barna, fjölskyldna og fatlaðs fólks. Tækifæri í stað takmarkana! Þessi markmið kunna að þykja mörgum sjálfsögð en staðreyndin er sú að þó margt hafi breyst til hins betra í samfélaginu á síðustu áratugum, er enn nokkuð langt í land þegar kemur að jöfnum mannréttindum, aðgengi að samfélaginu og tækifærum til þátttöku. Það eru enn ýmsir þröskuldar á vegi fatlaðs fólks, ekki einungis þessir efnislegu heldur einnig óáþreifanlegar hindranir sem leynast í okkar félagslega umhverfi og eru rótgrónar í menningunni, stjórnsýslunni og viðhorfi fólks. Með breyttum skilningi á fötlun er von til þess að útrýma þessum þröskuldum og misréttinu sem þeim fylgir. Skilningur þar sem athyglinni er beint að samspili margra ólíkra þátta einstaklingsins og umhverfisins sem hann býr við, í stað einhliða áherslu á læknisfræðilegan þátt fötlunar, endurspeglast til að mynda í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Slíkur skilningur kemur einnig fram í líkani Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um færni, fötlun og heilsu (ICF) og kallar óhjákvæmilega á nýja nálgun í þjónustu við fatlað fólk. Það þarf ekki endilega að „laga“ allt eða gera okkur öll „venjuleg“. Fólk má vera alls konar og gera hlutina á ólíkan hátt, en það er mikilvægt að hafa tækifæri til að eignast félaga, efla heilsuna og sjálfstæði sitt, þroska hæfileika sína og færni en umfram allt að nýta það sem í manni býr til að hafa gaman, njóta lífsins og leggja sitt af mörkum til samfélagsins. Í þessu felst einmitt leiðarljós Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, að skapa tækifæri í stað þess að einblína á takmarkanir. Ert þú með hugmynd að nýju nafni? Um nokkurt skeið hefur staðið til að aðlaga nafn Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra að breyttum hugmyndum um fötlun og útvíkkaðri starfsemi félagsins. Við erum ekki lengur að glíma við mænuveikina en það eru ýmsar aðrar heilsutengdar áskoranir sem börn og ungt fólk tekst á við sem getur valdið skertri líkamlegri, vitrænni eða félagslegri færni og orðið til þess að þau mæta mismunun og félagslegum hindrunum. Tilgangur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er að styðja við þátttöku þessara barna og fjölskyldna þeirra. Félagið leitar nú að nýju nafni sem er einkennandi fyrir hlutverk þess en fangar um leið þann frumkvöðlakraft sem býr í kjarna félagsins. Sem rótgróin félagasamtök í þágu almannheilla og farsældar barna, er það félaginu mikilvægt að leita til fólksins í landinu sem hefur staðið þétt við bakið á því og sýnt starfsemi þess ómælda velvild í gegnum tíðina. Við sem störfum hjá Styrktarfélagi lamaðra og fatlaðra höfum því opnað hugmyndabanka á vefsíðu félagsins www.slf.is og biðjum þig að leggja okkur lið í leitinni að nýju nafni. Höfundur er framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun