Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar 10. maí 2025 07:01 Í liðinni viku var sett met. Þá gerðu stjórnarandstöðuflokkar landsins – Sjálfstæðisflokkur, Framsókn og Miðflokkur – sér lítið fyrir og fóru með fyrstu umræðu um frumvarp um leiðréttingu veiðigjalda í um 27 klukkustundir. Frá því að lög um þingsköp voru uppfærð fyrir meira en áratug hefur slík umræða aldrei staðið lengur. Vegna þessa er þingfundur í dag, á laugardegi, þar sem hún fær að tæma sig og bæta metið enn frekar. Þetta er stjórnarandstaðan að gera til að tefja fyrir að málið fari til nefndar til frekari umfjöllunar. Þetta er hún að gera vegna þess að hún vill ekki að veiðigjöld verði leiðrétt þannig að eigandi þjóðarauðlindarinnar fái réttláta hlutdeild í hagnaði af nýtingu hennar. Þetta er stjórnarandstaðan að gera að uppistöðu fyrir fjórar fjölskyldur og eitt kaupfélag sem eiga stóra hluti í átta af þeim tíu útgerðarfyrirtækjum sem munu greiða 67 prósent af veiðigjöldum eftir breytinguna. Fjórar fjölskyldur og eitt kaupfélag sem eiga saman auð upp á, að minnsta kosti, nálægt 500 milljörðum króna. Áskorun um að taka ekki ákvarðanir sem njóta stuðnings Umræðan sem boðið er upp á er um nákvæmlega ekkert. Tilgangur hennar er að engu leyti málefnaleg umræða heldur bara að standa í vegi fyrir eðlilegum framgangi lýðræðisins, þar sem vinsæl ríkisstjórn með myndarlegan stjórnarmeirihluta er að taka stefnumarkandi, hugaða, hápólítíska og löngu tímabærar ákvarðanir um kerfisbreytingu. Ég skal nefna dæmi. Einn stjórnarandstöðuþingmaðurinn ákvað að nota ræðutíma sinn til að tala um ÍL-sjóð, sem fyrir liggur að muni kosta íslenskan almenning hundruð milljarða króna, sem einhvers konar víti til varnaðar því að stjórnmálamenn taki ákvarðanir sem njóta stuðnings þjóðarinnar. Það var á honum að skilja að það tap væri vegna þess að vinsælt kosningaloforð um 90 prósent húsnæðislán hefði verið innleitt eftir kosningarnar 2003 og inntakið í ræðunni, held ég, átti að vera að það væri varhugavert að ráðast í vinsæl mál. Viðkomandi stjórnarandstöðuþingmaður gleymdi þó alveg að minnast á að það var ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins hans, og Framsóknar sem nú situr í minnihluta á þingi með honum, sem gerði umrædd 90 prósenta lán að veruleika. Hann minntist ekkert á að það er flokkur hans sem ber, ásamt sínum venjulega makker, alla ábyrgð á þeim myllusteini sem ÍL-sjóður er um háls íslenskrar þjóðar. Hann ætti samt að þekkja málið vel, enda hluti af þeim stjórnarmeirihluta sem kom málinu til leiðar. Því meira sem fólk veit, því meiri er stuðningurinn Annar stjórnarandstöðuþingmaður hélt því fram í ræðu síðdegis á fimmtudag að það skorti á allan skýrleika um hverjar spurningarnar væru í skoðanakönnunum sem væru að spyrja almenning út í afstöðu til leiðréttingar veiðigjalda. Það virtist sem hennar helsti áherslupunktur væri að fólk vissi ekki hversu mikið gjöldin myndu breytast þegar það væri að svara spurningunni og því væru niðurstöður skoðanakannanna ómarktækar. Það vildi þó þannig til að sama morgun hafði birst niðurstaða í könnun sem sagt var frá á öllum helstu miðlum þar sem spurt var hvort fólk væri hlynnt eða andvígt frumvarpi atvinnuvegaráðherra um breytingar á veiðigjöldum. Frumvarpi þar sem kemur mjög skýrt fram hvað stendur nákvæmlega til að gera og að áhrif þess verði að veiðigjöld muni hækka um 6,1 milljarð króna á næsta ári, í 17,3 milljarða króna. Alls sögðust 69 prósent svarenda að þeir væru hlynntir frumvarpinu en 18 prósent sögðust vera því andvíg. Í sömu könnun var spurt hversu vel fólk þekkti frumvarpið og sögðust 72 prósent annaðhvort þekkja það vel eða í meðallagi vel. Það er ekki síður merkilegt að umrædd könnun var framkvæmd frá lokum apríl og fram á síðasta þriðjudag, sem var annar dagur umræðu um veiðigjöld í þinginu. Þá var liðinn næstum einn og hálfur mánuður síðan að drög að frumvarpinu birtust í samráðsgátt, mikil og breið umræða hafði verið í gangi um það í samfélaginu alla tíð síðan, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) voru búin að birta alls kyns auglýsingar með sennilega á annað hundrað milljóna króna kostnaði til að reyna að hræða þjóðina til hlýðni (í sömu könnun kom fram að tveir af hverjum þremur landsmönnum finnist auglýsingarnar slæmar og einungis 18 prósent þeirra voru jákvæðir gagnvart þeim), búið var að mæla fyrir málinu á þingi og ræða það þar í marga klukkutíma. Sorg gömlu valdaflokkanna yfir því að tími þeirra sé liðinn Það er að mörgu leyti gott að stjórnarandstaðan velji þetta mál til að opinbera sig, þótt ég óski engum að sitja í gegnum endalausar ræður og leikþætti þeirra um minna en ekkert. Þá sér þjóðin hana fyrir það sem hún er. Hóp fólks sem gengur erinda fárra og stendur gegn hagsmunum fjöldans. Hóp fólks sem telur að almenningur í landinu sé of vitlaust til að skilja að hann þurfi í raun ekkert stærri hlutdeild í arðinum af nýtingu þjóðarauðlindarinnar. Eina fólkið sem skilji hvernig hlutirnir eigi að vera séu stjórnmálaflokkarnir sem kjósendur höfnuðu í síðustu kosningum, SFS og skjólstæðingar þeirra. Þjóðin sem segist skilja fyrirliggjandi frumvarp vel, styður það í unnvörpum og telur nær öll að útgerðir geti borgað miklu meira fyrir að fá að nýta auðlindina okkar viti ekkert hvað hún sé að tala um. Það þurfi gömlu valdaflokkana, og litla fáveldishópinn sem þeir hafa alltaf fyrst og fremst unnið fyrir, til að hafa vit fyrir henni. Fyrst hélt ég að yfirþyrmandi óþol minnihlutans á þingi fyrir gangvirkni lýðræðisins, þar sem flokkar með skýrt umboð úr kosningum velja að framfylgja þjóðarvilja í einu stærsta þrætumáli Íslandssögunnar, væri einhvers konar tilgerð. Leikrit. Hægt og rólega er þó að koma í ljós að það stafar af því að þeim finnst einfaldlega ekki forsvaranlegt að aðrir geti farið með vald en Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur. Þeir sætta sig ekki við að tímarnir eru breyttir og tími þeirra er liðinn. Að það er ekki náttúrulögmál að þeir haldi um stjórnartaumana. Í staðinn er komin ríkisstjórn samstíga flokka, fullum af harðduglegu og heiðarlegu fólki, sem unnu kosningar og eru nú að vinna að bættu samfélagi fyrir almenning þar sem réttlæti, sanngirni og jöfnuður eru í forgrunni. Á meðan gömlu valdaflokkarnir eru fastir í að syrgja gömlu valdatímana þá vinnur þjónandi ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur fyrir fólkið í landinu. Höfundur er framkvæmdastjóri þingflokks Samfylkingar og einn eigenda nytjastofna á Íslandsmiðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórður Snær Júlíusson Breytingar á veiðigjöldum Alþingi Sjávarútvegur Samfylkingin Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Trúin á samvinnupólitík Sara Dögg Svanhildardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku var sett met. Þá gerðu stjórnarandstöðuflokkar landsins – Sjálfstæðisflokkur, Framsókn og Miðflokkur – sér lítið fyrir og fóru með fyrstu umræðu um frumvarp um leiðréttingu veiðigjalda í um 27 klukkustundir. Frá því að lög um þingsköp voru uppfærð fyrir meira en áratug hefur slík umræða aldrei staðið lengur. Vegna þessa er þingfundur í dag, á laugardegi, þar sem hún fær að tæma sig og bæta metið enn frekar. Þetta er stjórnarandstaðan að gera til að tefja fyrir að málið fari til nefndar til frekari umfjöllunar. Þetta er hún að gera vegna þess að hún vill ekki að veiðigjöld verði leiðrétt þannig að eigandi þjóðarauðlindarinnar fái réttláta hlutdeild í hagnaði af nýtingu hennar. Þetta er stjórnarandstaðan að gera að uppistöðu fyrir fjórar fjölskyldur og eitt kaupfélag sem eiga stóra hluti í átta af þeim tíu útgerðarfyrirtækjum sem munu greiða 67 prósent af veiðigjöldum eftir breytinguna. Fjórar fjölskyldur og eitt kaupfélag sem eiga saman auð upp á, að minnsta kosti, nálægt 500 milljörðum króna. Áskorun um að taka ekki ákvarðanir sem njóta stuðnings Umræðan sem boðið er upp á er um nákvæmlega ekkert. Tilgangur hennar er að engu leyti málefnaleg umræða heldur bara að standa í vegi fyrir eðlilegum framgangi lýðræðisins, þar sem vinsæl ríkisstjórn með myndarlegan stjórnarmeirihluta er að taka stefnumarkandi, hugaða, hápólítíska og löngu tímabærar ákvarðanir um kerfisbreytingu. Ég skal nefna dæmi. Einn stjórnarandstöðuþingmaðurinn ákvað að nota ræðutíma sinn til að tala um ÍL-sjóð, sem fyrir liggur að muni kosta íslenskan almenning hundruð milljarða króna, sem einhvers konar víti til varnaðar því að stjórnmálamenn taki ákvarðanir sem njóta stuðnings þjóðarinnar. Það var á honum að skilja að það tap væri vegna þess að vinsælt kosningaloforð um 90 prósent húsnæðislán hefði verið innleitt eftir kosningarnar 2003 og inntakið í ræðunni, held ég, átti að vera að það væri varhugavert að ráðast í vinsæl mál. Viðkomandi stjórnarandstöðuþingmaður gleymdi þó alveg að minnast á að það var ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins hans, og Framsóknar sem nú situr í minnihluta á þingi með honum, sem gerði umrædd 90 prósenta lán að veruleika. Hann minntist ekkert á að það er flokkur hans sem ber, ásamt sínum venjulega makker, alla ábyrgð á þeim myllusteini sem ÍL-sjóður er um háls íslenskrar þjóðar. Hann ætti samt að þekkja málið vel, enda hluti af þeim stjórnarmeirihluta sem kom málinu til leiðar. Því meira sem fólk veit, því meiri er stuðningurinn Annar stjórnarandstöðuþingmaður hélt því fram í ræðu síðdegis á fimmtudag að það skorti á allan skýrleika um hverjar spurningarnar væru í skoðanakönnunum sem væru að spyrja almenning út í afstöðu til leiðréttingar veiðigjalda. Það virtist sem hennar helsti áherslupunktur væri að fólk vissi ekki hversu mikið gjöldin myndu breytast þegar það væri að svara spurningunni og því væru niðurstöður skoðanakannanna ómarktækar. Það vildi þó þannig til að sama morgun hafði birst niðurstaða í könnun sem sagt var frá á öllum helstu miðlum þar sem spurt var hvort fólk væri hlynnt eða andvígt frumvarpi atvinnuvegaráðherra um breytingar á veiðigjöldum. Frumvarpi þar sem kemur mjög skýrt fram hvað stendur nákvæmlega til að gera og að áhrif þess verði að veiðigjöld muni hækka um 6,1 milljarð króna á næsta ári, í 17,3 milljarða króna. Alls sögðust 69 prósent svarenda að þeir væru hlynntir frumvarpinu en 18 prósent sögðust vera því andvíg. Í sömu könnun var spurt hversu vel fólk þekkti frumvarpið og sögðust 72 prósent annaðhvort þekkja það vel eða í meðallagi vel. Það er ekki síður merkilegt að umrædd könnun var framkvæmd frá lokum apríl og fram á síðasta þriðjudag, sem var annar dagur umræðu um veiðigjöld í þinginu. Þá var liðinn næstum einn og hálfur mánuður síðan að drög að frumvarpinu birtust í samráðsgátt, mikil og breið umræða hafði verið í gangi um það í samfélaginu alla tíð síðan, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) voru búin að birta alls kyns auglýsingar með sennilega á annað hundrað milljóna króna kostnaði til að reyna að hræða þjóðina til hlýðni (í sömu könnun kom fram að tveir af hverjum þremur landsmönnum finnist auglýsingarnar slæmar og einungis 18 prósent þeirra voru jákvæðir gagnvart þeim), búið var að mæla fyrir málinu á þingi og ræða það þar í marga klukkutíma. Sorg gömlu valdaflokkanna yfir því að tími þeirra sé liðinn Það er að mörgu leyti gott að stjórnarandstaðan velji þetta mál til að opinbera sig, þótt ég óski engum að sitja í gegnum endalausar ræður og leikþætti þeirra um minna en ekkert. Þá sér þjóðin hana fyrir það sem hún er. Hóp fólks sem gengur erinda fárra og stendur gegn hagsmunum fjöldans. Hóp fólks sem telur að almenningur í landinu sé of vitlaust til að skilja að hann þurfi í raun ekkert stærri hlutdeild í arðinum af nýtingu þjóðarauðlindarinnar. Eina fólkið sem skilji hvernig hlutirnir eigi að vera séu stjórnmálaflokkarnir sem kjósendur höfnuðu í síðustu kosningum, SFS og skjólstæðingar þeirra. Þjóðin sem segist skilja fyrirliggjandi frumvarp vel, styður það í unnvörpum og telur nær öll að útgerðir geti borgað miklu meira fyrir að fá að nýta auðlindina okkar viti ekkert hvað hún sé að tala um. Það þurfi gömlu valdaflokkana, og litla fáveldishópinn sem þeir hafa alltaf fyrst og fremst unnið fyrir, til að hafa vit fyrir henni. Fyrst hélt ég að yfirþyrmandi óþol minnihlutans á þingi fyrir gangvirkni lýðræðisins, þar sem flokkar með skýrt umboð úr kosningum velja að framfylgja þjóðarvilja í einu stærsta þrætumáli Íslandssögunnar, væri einhvers konar tilgerð. Leikrit. Hægt og rólega er þó að koma í ljós að það stafar af því að þeim finnst einfaldlega ekki forsvaranlegt að aðrir geti farið með vald en Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur. Þeir sætta sig ekki við að tímarnir eru breyttir og tími þeirra er liðinn. Að það er ekki náttúrulögmál að þeir haldi um stjórnartaumana. Í staðinn er komin ríkisstjórn samstíga flokka, fullum af harðduglegu og heiðarlegu fólki, sem unnu kosningar og eru nú að vinna að bættu samfélagi fyrir almenning þar sem réttlæti, sanngirni og jöfnuður eru í forgrunni. Á meðan gömlu valdaflokkarnir eru fastir í að syrgja gömlu valdatímana þá vinnur þjónandi ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur fyrir fólkið í landinu. Höfundur er framkvæmdastjóri þingflokks Samfylkingar og einn eigenda nytjastofna á Íslandsmiðum.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun