Myndin af Guði Bjarni Karlsson skrifar 18. júní 2025 07:32 Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Trúmál Þjóðkirkjan Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Sjá meira
Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun