Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar 24. júlí 2025 15:01 Frá árinu 1987 hefur sjálfbær þróun samfélaga verið skilgreind með þeim hætti að verið sé að mæta þörfum samtímans án þess að draga úr möguleikum komandi kynslóða til þess að mæta þörfum sínum. Hætta er að stríðið á Gaza og viðbrögð Vesturlanda við því dragi úr möguleikum okkar til að mæta þörfum komandi kynslóða á Íslandi. Sú staðreynd að ráðandi öfl í hinum vestræna heimi hafi ekki látið meira til sín taka til að stöðva dráp, limlestingar og nú svelti barna á Gaza er ekki eingöngu hörmuleg og með öllu illskiljanleg. Hún grefur líka undan grundvallar gildum vestrænna samfélaga – gildum mannréttinda og ekki síst réttindum barna í þessum heimi. Þegar búið er að grafa undan þeim stoðum er erfitt að hrista það af sér og snúa sér að öðru. Hvernig stendur maður á sviði í Reykjavík, Berlín eða Róm og talar um mikilvægi réttlátra grænna umskipta fyrir alla og inngildingu fólks með hreyfihömlum á vinnustaði þegar verið er að sprengja fæturna af leikskólabörnum? Hvernig ræðir maður áskoranir orkuafhendingaröryggis og innviðauppbyggingu sem styður við fæðuöryggi á meðan við fylgjumst með skipulögðu svelti heillar þjóðar í beinni? Stríðsátök hafa margvíslegar afleiðingar. Fyrir utan hinar beinu afleiðingar sem fórnarlömbin verða fyrir þá eru afleiðingar einnig efnahagslegar, því auðvitað er bæði hægt að græða og tapa á stríði. Stjórnamálasamstarf verður líka fyrir miklum áhrifum þegar samherjar stíga dans til að reyna að meta hvaða afstöðu skuli taka dag frá degi. Ekki síst eru afleiðingar hugmyndafræðilegar. Þegar stjórnmála- og efnahagsleiðtogarheims veita þjóðarmorði blessun sína með þögninni einni saman þá er ekki einungis verið að dæma fólki á Gaza til þjáninga og dauða heldur er einnig verið að draga verulega úr tækifærum komandi kynslóða vestrænna ríkja, barna okkar og barnabarna, til að lifa í farsælum og öruggum heimi. Því ef við gefum upp á bátinn hugmyndafræði algildra mannréttinda, þá eru allir þeir sem vilja vinna að bættum heimi sviptir tækifærinu til að nota mennsku-spilið. Það er spilið sem útskýrir að þótt það sé sannarlega skynsamlegt að reka fyrirtæki á sjálfbæran hátt því það er góður bisniss, þá er það ekki síst gott fyrir mannkynið til langs tíma. Spilið sem bendir á að klárlega ætti að nota hringrásarhönnun því það eykur skilvirkni og þannig verður meira til skiptanna fyrir mannkynið. Þegar við spilum út spilinu skilja allir að auðgandi rekstur styður við lífræðilega fjölbreytni sem er undirstaða mannlegrar tilveru. Ekki síst bendir spilið á að ef við tryggum öllum grundvallar mannréttindi og gætum að inngildingu í samfélaginu þá virkjum við til fulls þann mikla mannauð sem mannkynið býr yfir, öllum til góða. Ef við tökum mennsku-spilið úr bunkanum þá verða ekkert eftir nema krónur og aurar og við missum læsi á uppsprettu hagnaðar. Við töpum greiningarhæfninni sem felst í því að mæla velsæld en ekki bara hagvöxt. Þess vegna snúast þjóðarmorðin á Gaza ekki eingöngu um það ástand sem við höfum fylgst með í fréttum og á samfélagsmiðlum mánuðum saman. Ef samfélög hafa ekki trú á að stjórnmála- og efnahagsleiðtogar þess muni bregast við til að varna slíkum hörmungum, hvernig eigum við þá að virkja samvisku fólks til að takast á við aðrar áskoranir samtímans? Árangur ríkja í að glíma við næstum hvaða verkefni sem er stendur og fellur með því hvort fólki og fyrirtækjum finnist verkefnin mikilvæg, áríðandi og séu tilbúin til að leggja sitt af mörkum. Það er sama hvort litið er til þess að ná landsmarkmiðum Íslands um samdrátt á losun gróðurhúsalofttegunda, að vernda 30% vistkerfa á hafi og landi fyrir 2030, að vinna að markmiðum um bætta geðheilsu ungmenna eða að tryggja fleiri tækifæri til atvinnu með stuðningi - ef við getum ekki höfðað til gilda okkar samborgara í þessum verkefnum, til mennsku og ábyrgðar okkar gagnvart komandi kynslóðum þá höfum við misst spilin úr höndunum. Þjóðarmorðin á Gaza, sem virðast fá að malla áfram að mestu óáreitt, snúast því ekki „bara“ um fórnarlömbin á staðnum heldur um þau gildi sem okkar samfélag byggir á og hreinlega reiðir sig á til að ná árangri. Gildi breytast ekki alltaf yfir nóttu og það getur verið erfitt að koma auga á hvenær það gerist, hvenær þau breytast. Við sjáum það ekki fyrr en andvaraleysi birtist á nýjum stöðum og samkenndin, sem okkar samfélagsgerð reiðir sig á, er allt í einu fjarri góðu gamni. Til að tryggja möguleika komandi kynslóða til að mæta þörfum sínum þurfum við að mæta þörfum samtímans fyrir algild mannréttindi og mannúð. Það er okkar verkefni í sameiningu að láta mennskuna ekki hverfa úr spilabunkanum. Höfundur er framkvæmdastjóri Festu - miðstöðvar um sjálfbærni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Halldór 06.09.2025 Halldór Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Línurnar skýrast Jóhanna Sigurðardóttir Fastir pennar Lesum í sporin! Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Meirihluti telur Ísland á réttri leið Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Sjá meira
Frá árinu 1987 hefur sjálfbær þróun samfélaga verið skilgreind með þeim hætti að verið sé að mæta þörfum samtímans án þess að draga úr möguleikum komandi kynslóða til þess að mæta þörfum sínum. Hætta er að stríðið á Gaza og viðbrögð Vesturlanda við því dragi úr möguleikum okkar til að mæta þörfum komandi kynslóða á Íslandi. Sú staðreynd að ráðandi öfl í hinum vestræna heimi hafi ekki látið meira til sín taka til að stöðva dráp, limlestingar og nú svelti barna á Gaza er ekki eingöngu hörmuleg og með öllu illskiljanleg. Hún grefur líka undan grundvallar gildum vestrænna samfélaga – gildum mannréttinda og ekki síst réttindum barna í þessum heimi. Þegar búið er að grafa undan þeim stoðum er erfitt að hrista það af sér og snúa sér að öðru. Hvernig stendur maður á sviði í Reykjavík, Berlín eða Róm og talar um mikilvægi réttlátra grænna umskipta fyrir alla og inngildingu fólks með hreyfihömlum á vinnustaði þegar verið er að sprengja fæturna af leikskólabörnum? Hvernig ræðir maður áskoranir orkuafhendingaröryggis og innviðauppbyggingu sem styður við fæðuöryggi á meðan við fylgjumst með skipulögðu svelti heillar þjóðar í beinni? Stríðsátök hafa margvíslegar afleiðingar. Fyrir utan hinar beinu afleiðingar sem fórnarlömbin verða fyrir þá eru afleiðingar einnig efnahagslegar, því auðvitað er bæði hægt að græða og tapa á stríði. Stjórnamálasamstarf verður líka fyrir miklum áhrifum þegar samherjar stíga dans til að reyna að meta hvaða afstöðu skuli taka dag frá degi. Ekki síst eru afleiðingar hugmyndafræðilegar. Þegar stjórnmála- og efnahagsleiðtogarheims veita þjóðarmorði blessun sína með þögninni einni saman þá er ekki einungis verið að dæma fólki á Gaza til þjáninga og dauða heldur er einnig verið að draga verulega úr tækifærum komandi kynslóða vestrænna ríkja, barna okkar og barnabarna, til að lifa í farsælum og öruggum heimi. Því ef við gefum upp á bátinn hugmyndafræði algildra mannréttinda, þá eru allir þeir sem vilja vinna að bættum heimi sviptir tækifærinu til að nota mennsku-spilið. Það er spilið sem útskýrir að þótt það sé sannarlega skynsamlegt að reka fyrirtæki á sjálfbæran hátt því það er góður bisniss, þá er það ekki síst gott fyrir mannkynið til langs tíma. Spilið sem bendir á að klárlega ætti að nota hringrásarhönnun því það eykur skilvirkni og þannig verður meira til skiptanna fyrir mannkynið. Þegar við spilum út spilinu skilja allir að auðgandi rekstur styður við lífræðilega fjölbreytni sem er undirstaða mannlegrar tilveru. Ekki síst bendir spilið á að ef við tryggum öllum grundvallar mannréttindi og gætum að inngildingu í samfélaginu þá virkjum við til fulls þann mikla mannauð sem mannkynið býr yfir, öllum til góða. Ef við tökum mennsku-spilið úr bunkanum þá verða ekkert eftir nema krónur og aurar og við missum læsi á uppsprettu hagnaðar. Við töpum greiningarhæfninni sem felst í því að mæla velsæld en ekki bara hagvöxt. Þess vegna snúast þjóðarmorðin á Gaza ekki eingöngu um það ástand sem við höfum fylgst með í fréttum og á samfélagsmiðlum mánuðum saman. Ef samfélög hafa ekki trú á að stjórnmála- og efnahagsleiðtogar þess muni bregast við til að varna slíkum hörmungum, hvernig eigum við þá að virkja samvisku fólks til að takast á við aðrar áskoranir samtímans? Árangur ríkja í að glíma við næstum hvaða verkefni sem er stendur og fellur með því hvort fólki og fyrirtækjum finnist verkefnin mikilvæg, áríðandi og séu tilbúin til að leggja sitt af mörkum. Það er sama hvort litið er til þess að ná landsmarkmiðum Íslands um samdrátt á losun gróðurhúsalofttegunda, að vernda 30% vistkerfa á hafi og landi fyrir 2030, að vinna að markmiðum um bætta geðheilsu ungmenna eða að tryggja fleiri tækifæri til atvinnu með stuðningi - ef við getum ekki höfðað til gilda okkar samborgara í þessum verkefnum, til mennsku og ábyrgðar okkar gagnvart komandi kynslóðum þá höfum við misst spilin úr höndunum. Þjóðarmorðin á Gaza, sem virðast fá að malla áfram að mestu óáreitt, snúast því ekki „bara“ um fórnarlömbin á staðnum heldur um þau gildi sem okkar samfélag byggir á og hreinlega reiðir sig á til að ná árangri. Gildi breytast ekki alltaf yfir nóttu og það getur verið erfitt að koma auga á hvenær það gerist, hvenær þau breytast. Við sjáum það ekki fyrr en andvaraleysi birtist á nýjum stöðum og samkenndin, sem okkar samfélagsgerð reiðir sig á, er allt í einu fjarri góðu gamni. Til að tryggja möguleika komandi kynslóða til að mæta þörfum sínum þurfum við að mæta þörfum samtímans fyrir algild mannréttindi og mannúð. Það er okkar verkefni í sameiningu að láta mennskuna ekki hverfa úr spilabunkanum. Höfundur er framkvæmdastjóri Festu - miðstöðvar um sjálfbærni.
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar