Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar 6. ágúst 2025 08:30 Ég hef alltaf þráð að geta talað af virðingu og einlægni, án þess að hækka röddina eða fela mig. En, þegar ég reyni að tala í hópi titrar röddin, og stundum koma tár. Hjartað tekur við þegar orðin koma ekki. Samfélagið okkar er ekki alltaf tilbúið að taka á móti tilfinningum sem brjótast fram á óhefðbundinn hátt. En, ég er ekki að leita eftir vorkunn. Ég er að reyna að vera heill, tala ekki yfir neinn, heldur tjá mig af stillingu, með röddinni sem mér var gefið. Ég ólst ekki upp við skólaumhverfi þar sem rödd mín fékk pláss. Þögnin varð skjól. Og enn í dag, þegar ég tala í hópi, kviknar þetta forna varnarviðbragð og ég finn mig berskjaldaðan. Þessi þrá er ekki aðeins persónuleg. Hún er líka fagleg. Hún mótar hvernig ég vil mæta börnum og af hverju ég trúi því að menntun sé meira en fræðsla. Hún er samfélagsleg lækning. Hún er möguleiki til að rjúfa mynstur, til að gefa nýjum röddum rými og hún bjargar mannslífum. Ég hugsa oft um það hvernig von fæðist hjá barni. Hún er ekki alltaf stór eða hávær. Hún kviknar stundum í smáu augnabliki, þegar einhver mætir þér með augum, ekki orðum, enginn þrýstingur aðeins ró sem segir, „þú mátt tala þegar þú ert tilbúin“. Kannski er það sex ára barn í fyrsta bekk sem lyftir hönd, hikandi, í fyrsta sinn. Röddin er veikari en barnið átti von á, en kennarinn bregst ekki við með háværum hrósi, heldur með augnsambandi og rólegri röddu „Takk, viltu segja okkur meira?“. Ég sé fyrir mér að þarna kvikni vonin. Vonin um, að það skipti máli, rödd þess skipti máli. Að það sé í lagi að tala án þess að vera hávær, án þess að þurfa að vera fyndinn, án þess að fela hver maður er. Þetta er augnablik sem mótar barnshjarta. Ég man eftir fyrsta skiptinu sem ég upplifði djúpan vanmátt sem kennari. Ég stóð fyrir framan bekkinn minn og það var allt á hvolfi. Þetta var mánudagur. Sá alræmdi dagur sem margir kennarar kvíða. Mánudagar eru dagar þar sem börnin koma saman aftur eftir helgar sem hafa oft litast af skjátíma, óreglu, og í sumum tilfellum óöryggi eða ógleði sem þau bera stundum með sér frá brotnum heimilum. Þennan mánudag var bekkurinn stjórnlaus. Ég reyndi að halda ró, en innra með mér fann ég mig smám saman brotna. Ég fann fyrir vanmætti, ekki vegna þess að ég kunni ekki að kenna, heldur vegna þess að það var svo margt í lífi þessara barna sem ég gat ekki stjórnað. Þennan dag var börnunum falið að búa til kynningu um fjölskylduna sína. Það virtist einfalt verkefni en svo komu spurningarnar. "En ég á tvær fjölskyldur. Á ég að setja báðar inn? Stjúppabbi er ömurlegur" Þessar spurningar lentu þungt á mér. Ekki vegna þess að ég vissi ekki hvað ég ætti að segja, heldur vegna þess að ég þekkti þessa flækju of vel. Ég er sjálfur skilnaðarbarn, þó ég hafi ekki átt tvö heimili. Ég eignaðist stjúppabba og lærði snemma að fjölskylda getur litið mismunandi út og að tengsl eru ekki alltaf bundin við blóð eða lögformlegar skilgreiningar. Ég sagði þeim, "Þið megið ráða því sjálf" Þarna einmitt, í miðjum hamaganginum, ákvað ég að fara úr peysunni, hitinn í stofunni var orðinn ansi mikill. Það sem ég áttaði mig ekki á var að í leiðinni dró ég bolinn sem var undir upp með peysunni og þar stóð ég, eins konar kennslustofulíkan í hlutverki óvart berbrjósta þjóðfélagsþegns. Nemendur létu þetta ekki fram hjá sér fara, „Hvar er sixpakkinn?“ spurði einn. „Verður maður svona loðinn þegar maður verður stór?“ bætti annar við og börnin skríktu af hlátri. Það fyndna eða kannski sorglega var að þessi óvænta berun sigraði allar gerðir af tjáningu, líka hóflega tjáningu. Ég hefði aldrei náð slíkri athygli með vel ígrunduðaðri hugleiðingu um fjölskylduhugtakið eða stöðu litla bróður í annarri fjölskyldu. Það er einfaldlega ekki hægt að keppa við skyndilega berun miðaldra kennara. Þau fóru að velta fyrir sér hlutverki allra í fjölskyldunni, "Hvað gerir litli bróðir í hinni fjölskyldunni?" "Er nýi maðurinn hennar mömmu þá stjúppabbi?" Þarna, í miðjum vanmætti, kviknaði von. Ekki í fullkominni stjórn eða friðsælu andrúmslofti, heldur í samtali. Í því að börnin fengu að tjá sig eins og þau eru, með sinni sögu, með sinni rödd. Og þegar þau fengu að segja sína flóknu sögu í einlægni, þá fór eitthvað að mýkjast, ekki bara í þeim, heldur líka í mér. Þegar menntun er manneskjuleg, verður hún að jarðvegi þar sem von vex. Ekki í gegnum próf eða mælikvarða, heldur í samskiptum þar sem barn finnur að það má vera til, segja eitthvað, hafa áhrif jafnvel þótt röddin titri. Þegar barn veit að rödd þess er örugg, líka þegar röddin öskrar eða grætur. Það má tala eins og það er. Það er erfitt að tala af mýkt í heimi sem verðlaunar hávaða. En við þurfum meira en nokkru sinni að kenna börnum að þau megi vera til, jafnvel þótt rödd þeirra sé hlédræg, hikandi eða klökk. Þessi lærdómur byrjar ekki í námsbókum, heldur í augnabliki, í augnsambandi, í hlustun og í nærveru. Ég skrifa þetta ekki sem manneskja sem hefur svör við öllu, heldur sá sem enn er að læra að tala og að hlusta. Sá sem stundum tárast í miðju orði, en heldur áfram. Af því að vonin lifir enn. Og stundum byrjar hún með einni spurningu, sagt af kennara við barn sem lyftir hikandi hendi, „Viltu segja okkur meira?“ Höfundur er mannvinur og kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Halldór 27.03.2024 Halldór Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Ég hef alltaf þráð að geta talað af virðingu og einlægni, án þess að hækka röddina eða fela mig. En, þegar ég reyni að tala í hópi titrar röddin, og stundum koma tár. Hjartað tekur við þegar orðin koma ekki. Samfélagið okkar er ekki alltaf tilbúið að taka á móti tilfinningum sem brjótast fram á óhefðbundinn hátt. En, ég er ekki að leita eftir vorkunn. Ég er að reyna að vera heill, tala ekki yfir neinn, heldur tjá mig af stillingu, með röddinni sem mér var gefið. Ég ólst ekki upp við skólaumhverfi þar sem rödd mín fékk pláss. Þögnin varð skjól. Og enn í dag, þegar ég tala í hópi, kviknar þetta forna varnarviðbragð og ég finn mig berskjaldaðan. Þessi þrá er ekki aðeins persónuleg. Hún er líka fagleg. Hún mótar hvernig ég vil mæta börnum og af hverju ég trúi því að menntun sé meira en fræðsla. Hún er samfélagsleg lækning. Hún er möguleiki til að rjúfa mynstur, til að gefa nýjum röddum rými og hún bjargar mannslífum. Ég hugsa oft um það hvernig von fæðist hjá barni. Hún er ekki alltaf stór eða hávær. Hún kviknar stundum í smáu augnabliki, þegar einhver mætir þér með augum, ekki orðum, enginn þrýstingur aðeins ró sem segir, „þú mátt tala þegar þú ert tilbúin“. Kannski er það sex ára barn í fyrsta bekk sem lyftir hönd, hikandi, í fyrsta sinn. Röddin er veikari en barnið átti von á, en kennarinn bregst ekki við með háværum hrósi, heldur með augnsambandi og rólegri röddu „Takk, viltu segja okkur meira?“. Ég sé fyrir mér að þarna kvikni vonin. Vonin um, að það skipti máli, rödd þess skipti máli. Að það sé í lagi að tala án þess að vera hávær, án þess að þurfa að vera fyndinn, án þess að fela hver maður er. Þetta er augnablik sem mótar barnshjarta. Ég man eftir fyrsta skiptinu sem ég upplifði djúpan vanmátt sem kennari. Ég stóð fyrir framan bekkinn minn og það var allt á hvolfi. Þetta var mánudagur. Sá alræmdi dagur sem margir kennarar kvíða. Mánudagar eru dagar þar sem börnin koma saman aftur eftir helgar sem hafa oft litast af skjátíma, óreglu, og í sumum tilfellum óöryggi eða ógleði sem þau bera stundum með sér frá brotnum heimilum. Þennan mánudag var bekkurinn stjórnlaus. Ég reyndi að halda ró, en innra með mér fann ég mig smám saman brotna. Ég fann fyrir vanmætti, ekki vegna þess að ég kunni ekki að kenna, heldur vegna þess að það var svo margt í lífi þessara barna sem ég gat ekki stjórnað. Þennan dag var börnunum falið að búa til kynningu um fjölskylduna sína. Það virtist einfalt verkefni en svo komu spurningarnar. "En ég á tvær fjölskyldur. Á ég að setja báðar inn? Stjúppabbi er ömurlegur" Þessar spurningar lentu þungt á mér. Ekki vegna þess að ég vissi ekki hvað ég ætti að segja, heldur vegna þess að ég þekkti þessa flækju of vel. Ég er sjálfur skilnaðarbarn, þó ég hafi ekki átt tvö heimili. Ég eignaðist stjúppabba og lærði snemma að fjölskylda getur litið mismunandi út og að tengsl eru ekki alltaf bundin við blóð eða lögformlegar skilgreiningar. Ég sagði þeim, "Þið megið ráða því sjálf" Þarna einmitt, í miðjum hamaganginum, ákvað ég að fara úr peysunni, hitinn í stofunni var orðinn ansi mikill. Það sem ég áttaði mig ekki á var að í leiðinni dró ég bolinn sem var undir upp með peysunni og þar stóð ég, eins konar kennslustofulíkan í hlutverki óvart berbrjósta þjóðfélagsþegns. Nemendur létu þetta ekki fram hjá sér fara, „Hvar er sixpakkinn?“ spurði einn. „Verður maður svona loðinn þegar maður verður stór?“ bætti annar við og börnin skríktu af hlátri. Það fyndna eða kannski sorglega var að þessi óvænta berun sigraði allar gerðir af tjáningu, líka hóflega tjáningu. Ég hefði aldrei náð slíkri athygli með vel ígrunduðaðri hugleiðingu um fjölskylduhugtakið eða stöðu litla bróður í annarri fjölskyldu. Það er einfaldlega ekki hægt að keppa við skyndilega berun miðaldra kennara. Þau fóru að velta fyrir sér hlutverki allra í fjölskyldunni, "Hvað gerir litli bróðir í hinni fjölskyldunni?" "Er nýi maðurinn hennar mömmu þá stjúppabbi?" Þarna, í miðjum vanmætti, kviknaði von. Ekki í fullkominni stjórn eða friðsælu andrúmslofti, heldur í samtali. Í því að börnin fengu að tjá sig eins og þau eru, með sinni sögu, með sinni rödd. Og þegar þau fengu að segja sína flóknu sögu í einlægni, þá fór eitthvað að mýkjast, ekki bara í þeim, heldur líka í mér. Þegar menntun er manneskjuleg, verður hún að jarðvegi þar sem von vex. Ekki í gegnum próf eða mælikvarða, heldur í samskiptum þar sem barn finnur að það má vera til, segja eitthvað, hafa áhrif jafnvel þótt röddin titri. Þegar barn veit að rödd þess er örugg, líka þegar röddin öskrar eða grætur. Það má tala eins og það er. Það er erfitt að tala af mýkt í heimi sem verðlaunar hávaða. En við þurfum meira en nokkru sinni að kenna börnum að þau megi vera til, jafnvel þótt rödd þeirra sé hlédræg, hikandi eða klökk. Þessi lærdómur byrjar ekki í námsbókum, heldur í augnabliki, í augnsambandi, í hlustun og í nærveru. Ég skrifa þetta ekki sem manneskja sem hefur svör við öllu, heldur sá sem enn er að læra að tala og að hlusta. Sá sem stundum tárast í miðju orði, en heldur áfram. Af því að vonin lifir enn. Og stundum byrjar hún með einni spurningu, sagt af kennara við barn sem lyftir hikandi hendi, „Viltu segja okkur meira?“ Höfundur er mannvinur og kennari.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun