Manndómsþraut 16. júlí 2004 00:01 Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Loðvík fjórtándi var glæsilegastur Frakkakónga og sá þeirra sem ríkti lengst. Hann erfði krúnuna fimm ára gamall, tók við völdum átján ára og hélt þeim þar til hann dó 77 ára, margsaddur lífdaga. Loðvík var sigursæll í stríði og vann ný lönd undir konungdæmi sín. Hann var umbótamaður í stjórnsýslu og byggði upp skilvirkt og viðbragðsfljótt ríkisvald. Hann var höfðingi mikill og blés í brjóst landa sinna stolti og sjálfstrausti. Í hans tíð voru Frakkar forystuþjóð í Evrópu -- ekki aðeins á einu sviði heldur flestum. Enn í dag sækja Frakkar aftur til þessa tíma hugmyndir um eigið ágæti og þörf annarra þjóða fyrir leiðsögn þeirra. En þótt ferill Loðvíks hafi verið glæstur endaði hann ekki vel. Hann hélt áfram ófriði á hendur nágrönnum sínum eftir að hafa tapað hernaðarlegum yfirburðum svo á endanum skilaði hann af sér minna Frakklandi en hann hafði fengið að erfðum. Hann stöðvaði ekki sívaxandi aukningu útgjalda vegna hernaðarbrölts og annarra umsvifa ríkisins þrátt fyrir að afl atvinnulífsins minnkaði. Hann dó því frá galtómum ríkiskassa og skuldugu þjóðarbúi. Sökum íhaldsemi elliáranna og getuleysi til að leita nýrra lausna við breyttum aðstæðum skildi Loðvík við Frakkland sem suðupott. Honum tókst ekki að slá á vaxandi misrétti innan samfélagsins eða dreifa völdum og missti í raun af breytingum i pólitísku landslagi. Það má segja að franska stjórnarbyltingin hafi verið óhjákvæmileg afleiðing af þessu getuleysi Loðvíks. Jafnvel sú tíska sem hafði vaxið í skjóli hans var orðin púkó þegar hann dó; fötin sem hann gekk í hlægileg, tónlistin sem hann hlustaði á væmin og dansinn sem hann sté tilgerðarlegur. Vandi Loðvíks var ekki sá að hann hafi tekið upp breytta og verri siði. Vandinn var að hann hélt sínu striki þrátt fyrir að samfélagið breyttist og staða hans önnur. Hann stjórnaði í krafti þess sem hann hafði verið -- eða þess sem hann minnti að hefði verið -- en ekki í anda þess sem hann var. Saga Loðvíks er lík sögu margra annarra áhrifamanna í sögunni og í raun lík sögu allra sem hafa náð markmiðum sínum. Það er eins og mönnum komi það alltaf á óvart að lífið líður áfram þótt þeir séu sjálfir komnir í höfn. Það er ákaflega fátítt að mönnum takist að endurnýja viðhorf sín og aðlaga þau örum breytingum í samfélaginu þegar þeir hafa dvalið lengi á leiðarenda -- svo fátítt að það er ekki hægt að heimta það af mönnum að þeim takist það. Hitt er bæði mannlegt og eðlilegt -- í raun svo sjálfsagður hlutur að aðeins bláeygðustu bjartsýnismenn geta búist við öðru. Auðvitað rifja ég þetta upp vegna þeirrar stöðu sem Davíð Oddsson er í. Hann er formaður Sjálfstæðisflokksins af því að forveri hans hafði glutrað niður ríkisstjórn. Davíð tókst að skapa hér stjórnarfarslegan stöðugleika og úrskurðaði hverju sinni hvaða flokkur eða foringi var stjórntækur. Nú logar samfélagið í ófriði sem magnast við hverja tilraun Davíðs til að stilla hann. Samstarfsmenn Davíðs í ríkisstjórn eru komnir á fremsta hlunn með skilgreina hann óstjórntækan. Það er engu líkara en að jafnt sé á komið með honum og Loðvík; ævistarfið allt verði að engu gert á undraskömmum tíma. Munurinn er hins vegar sá að Loðvík dó frá öllu saman. Davíð er hins vegar enn í fullu fjöri og getur enn ráðið nokkru um hvernig mál þróast. Hann getur gert eins og Loðvík og bruggað gömul ráð eða hann getur reynt hið sjaldséða og eftirsóknarverða; að aðlagast breyttum aðstæðum. Við sjáum til hvað gerist. Hvora leiðina Davíð velur breytir minnstu fyrir okkur hin. Líf okkar mun líða áfram þótt það þurfi að skoppa yfir stjórnarslit og pólitískt þref. Við fylgjumst með Davíð af mannlegri forvitni til að vita hvort honum takist að gera gott úr vondri stöðu eða geri illt verra. Og það er í anda þessa máls sem fyrst og síðast er saga af stjórnkænsku Davíðs og glappaskotum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Loðvík fjórtándi var glæsilegastur Frakkakónga og sá þeirra sem ríkti lengst. Hann erfði krúnuna fimm ára gamall, tók við völdum átján ára og hélt þeim þar til hann dó 77 ára, margsaddur lífdaga. Loðvík var sigursæll í stríði og vann ný lönd undir konungdæmi sín. Hann var umbótamaður í stjórnsýslu og byggði upp skilvirkt og viðbragðsfljótt ríkisvald. Hann var höfðingi mikill og blés í brjóst landa sinna stolti og sjálfstrausti. Í hans tíð voru Frakkar forystuþjóð í Evrópu -- ekki aðeins á einu sviði heldur flestum. Enn í dag sækja Frakkar aftur til þessa tíma hugmyndir um eigið ágæti og þörf annarra þjóða fyrir leiðsögn þeirra. En þótt ferill Loðvíks hafi verið glæstur endaði hann ekki vel. Hann hélt áfram ófriði á hendur nágrönnum sínum eftir að hafa tapað hernaðarlegum yfirburðum svo á endanum skilaði hann af sér minna Frakklandi en hann hafði fengið að erfðum. Hann stöðvaði ekki sívaxandi aukningu útgjalda vegna hernaðarbrölts og annarra umsvifa ríkisins þrátt fyrir að afl atvinnulífsins minnkaði. Hann dó því frá galtómum ríkiskassa og skuldugu þjóðarbúi. Sökum íhaldsemi elliáranna og getuleysi til að leita nýrra lausna við breyttum aðstæðum skildi Loðvík við Frakkland sem suðupott. Honum tókst ekki að slá á vaxandi misrétti innan samfélagsins eða dreifa völdum og missti í raun af breytingum i pólitísku landslagi. Það má segja að franska stjórnarbyltingin hafi verið óhjákvæmileg afleiðing af þessu getuleysi Loðvíks. Jafnvel sú tíska sem hafði vaxið í skjóli hans var orðin púkó þegar hann dó; fötin sem hann gekk í hlægileg, tónlistin sem hann hlustaði á væmin og dansinn sem hann sté tilgerðarlegur. Vandi Loðvíks var ekki sá að hann hafi tekið upp breytta og verri siði. Vandinn var að hann hélt sínu striki þrátt fyrir að samfélagið breyttist og staða hans önnur. Hann stjórnaði í krafti þess sem hann hafði verið -- eða þess sem hann minnti að hefði verið -- en ekki í anda þess sem hann var. Saga Loðvíks er lík sögu margra annarra áhrifamanna í sögunni og í raun lík sögu allra sem hafa náð markmiðum sínum. Það er eins og mönnum komi það alltaf á óvart að lífið líður áfram þótt þeir séu sjálfir komnir í höfn. Það er ákaflega fátítt að mönnum takist að endurnýja viðhorf sín og aðlaga þau örum breytingum í samfélaginu þegar þeir hafa dvalið lengi á leiðarenda -- svo fátítt að það er ekki hægt að heimta það af mönnum að þeim takist það. Hitt er bæði mannlegt og eðlilegt -- í raun svo sjálfsagður hlutur að aðeins bláeygðustu bjartsýnismenn geta búist við öðru. Auðvitað rifja ég þetta upp vegna þeirrar stöðu sem Davíð Oddsson er í. Hann er formaður Sjálfstæðisflokksins af því að forveri hans hafði glutrað niður ríkisstjórn. Davíð tókst að skapa hér stjórnarfarslegan stöðugleika og úrskurðaði hverju sinni hvaða flokkur eða foringi var stjórntækur. Nú logar samfélagið í ófriði sem magnast við hverja tilraun Davíðs til að stilla hann. Samstarfsmenn Davíðs í ríkisstjórn eru komnir á fremsta hlunn með skilgreina hann óstjórntækan. Það er engu líkara en að jafnt sé á komið með honum og Loðvík; ævistarfið allt verði að engu gert á undraskömmum tíma. Munurinn er hins vegar sá að Loðvík dó frá öllu saman. Davíð er hins vegar enn í fullu fjöri og getur enn ráðið nokkru um hvernig mál þróast. Hann getur gert eins og Loðvík og bruggað gömul ráð eða hann getur reynt hið sjaldséða og eftirsóknarverða; að aðlagast breyttum aðstæðum. Við sjáum til hvað gerist. Hvora leiðina Davíð velur breytir minnstu fyrir okkur hin. Líf okkar mun líða áfram þótt það þurfi að skoppa yfir stjórnarslit og pólitískt þref. Við fylgjumst með Davíð af mannlegri forvitni til að vita hvort honum takist að gera gott úr vondri stöðu eða geri illt verra. Og það er í anda þessa máls sem fyrst og síðast er saga af stjórnkænsku Davíðs og glappaskotum.
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar