Manndómsþraut 16. júlí 2004 00:01 Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Loðvík fjórtándi var glæsilegastur Frakkakónga og sá þeirra sem ríkti lengst. Hann erfði krúnuna fimm ára gamall, tók við völdum átján ára og hélt þeim þar til hann dó 77 ára, margsaddur lífdaga. Loðvík var sigursæll í stríði og vann ný lönd undir konungdæmi sín. Hann var umbótamaður í stjórnsýslu og byggði upp skilvirkt og viðbragðsfljótt ríkisvald. Hann var höfðingi mikill og blés í brjóst landa sinna stolti og sjálfstrausti. Í hans tíð voru Frakkar forystuþjóð í Evrópu -- ekki aðeins á einu sviði heldur flestum. Enn í dag sækja Frakkar aftur til þessa tíma hugmyndir um eigið ágæti og þörf annarra þjóða fyrir leiðsögn þeirra. En þótt ferill Loðvíks hafi verið glæstur endaði hann ekki vel. Hann hélt áfram ófriði á hendur nágrönnum sínum eftir að hafa tapað hernaðarlegum yfirburðum svo á endanum skilaði hann af sér minna Frakklandi en hann hafði fengið að erfðum. Hann stöðvaði ekki sívaxandi aukningu útgjalda vegna hernaðarbrölts og annarra umsvifa ríkisins þrátt fyrir að afl atvinnulífsins minnkaði. Hann dó því frá galtómum ríkiskassa og skuldugu þjóðarbúi. Sökum íhaldsemi elliáranna og getuleysi til að leita nýrra lausna við breyttum aðstæðum skildi Loðvík við Frakkland sem suðupott. Honum tókst ekki að slá á vaxandi misrétti innan samfélagsins eða dreifa völdum og missti í raun af breytingum i pólitísku landslagi. Það má segja að franska stjórnarbyltingin hafi verið óhjákvæmileg afleiðing af þessu getuleysi Loðvíks. Jafnvel sú tíska sem hafði vaxið í skjóli hans var orðin púkó þegar hann dó; fötin sem hann gekk í hlægileg, tónlistin sem hann hlustaði á væmin og dansinn sem hann sté tilgerðarlegur. Vandi Loðvíks var ekki sá að hann hafi tekið upp breytta og verri siði. Vandinn var að hann hélt sínu striki þrátt fyrir að samfélagið breyttist og staða hans önnur. Hann stjórnaði í krafti þess sem hann hafði verið -- eða þess sem hann minnti að hefði verið -- en ekki í anda þess sem hann var. Saga Loðvíks er lík sögu margra annarra áhrifamanna í sögunni og í raun lík sögu allra sem hafa náð markmiðum sínum. Það er eins og mönnum komi það alltaf á óvart að lífið líður áfram þótt þeir séu sjálfir komnir í höfn. Það er ákaflega fátítt að mönnum takist að endurnýja viðhorf sín og aðlaga þau örum breytingum í samfélaginu þegar þeir hafa dvalið lengi á leiðarenda -- svo fátítt að það er ekki hægt að heimta það af mönnum að þeim takist það. Hitt er bæði mannlegt og eðlilegt -- í raun svo sjálfsagður hlutur að aðeins bláeygðustu bjartsýnismenn geta búist við öðru. Auðvitað rifja ég þetta upp vegna þeirrar stöðu sem Davíð Oddsson er í. Hann er formaður Sjálfstæðisflokksins af því að forveri hans hafði glutrað niður ríkisstjórn. Davíð tókst að skapa hér stjórnarfarslegan stöðugleika og úrskurðaði hverju sinni hvaða flokkur eða foringi var stjórntækur. Nú logar samfélagið í ófriði sem magnast við hverja tilraun Davíðs til að stilla hann. Samstarfsmenn Davíðs í ríkisstjórn eru komnir á fremsta hlunn með skilgreina hann óstjórntækan. Það er engu líkara en að jafnt sé á komið með honum og Loðvík; ævistarfið allt verði að engu gert á undraskömmum tíma. Munurinn er hins vegar sá að Loðvík dó frá öllu saman. Davíð er hins vegar enn í fullu fjöri og getur enn ráðið nokkru um hvernig mál þróast. Hann getur gert eins og Loðvík og bruggað gömul ráð eða hann getur reynt hið sjaldséða og eftirsóknarverða; að aðlagast breyttum aðstæðum. Við sjáum til hvað gerist. Hvora leiðina Davíð velur breytir minnstu fyrir okkur hin. Líf okkar mun líða áfram þótt það þurfi að skoppa yfir stjórnarslit og pólitískt þref. Við fylgjumst með Davíð af mannlegri forvitni til að vita hvort honum takist að gera gott úr vondri stöðu eða geri illt verra. Og það er í anda þessa máls sem fyrst og síðast er saga af stjórnkænsku Davíðs og glappaskotum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Verður pláss fyrir börnin? Hörður Svavarsson Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Mín skoðun - Gunnar Smári Egilsson Loðvík fjórtándi var glæsilegastur Frakkakónga og sá þeirra sem ríkti lengst. Hann erfði krúnuna fimm ára gamall, tók við völdum átján ára og hélt þeim þar til hann dó 77 ára, margsaddur lífdaga. Loðvík var sigursæll í stríði og vann ný lönd undir konungdæmi sín. Hann var umbótamaður í stjórnsýslu og byggði upp skilvirkt og viðbragðsfljótt ríkisvald. Hann var höfðingi mikill og blés í brjóst landa sinna stolti og sjálfstrausti. Í hans tíð voru Frakkar forystuþjóð í Evrópu -- ekki aðeins á einu sviði heldur flestum. Enn í dag sækja Frakkar aftur til þessa tíma hugmyndir um eigið ágæti og þörf annarra þjóða fyrir leiðsögn þeirra. En þótt ferill Loðvíks hafi verið glæstur endaði hann ekki vel. Hann hélt áfram ófriði á hendur nágrönnum sínum eftir að hafa tapað hernaðarlegum yfirburðum svo á endanum skilaði hann af sér minna Frakklandi en hann hafði fengið að erfðum. Hann stöðvaði ekki sívaxandi aukningu útgjalda vegna hernaðarbrölts og annarra umsvifa ríkisins þrátt fyrir að afl atvinnulífsins minnkaði. Hann dó því frá galtómum ríkiskassa og skuldugu þjóðarbúi. Sökum íhaldsemi elliáranna og getuleysi til að leita nýrra lausna við breyttum aðstæðum skildi Loðvík við Frakkland sem suðupott. Honum tókst ekki að slá á vaxandi misrétti innan samfélagsins eða dreifa völdum og missti í raun af breytingum i pólitísku landslagi. Það má segja að franska stjórnarbyltingin hafi verið óhjákvæmileg afleiðing af þessu getuleysi Loðvíks. Jafnvel sú tíska sem hafði vaxið í skjóli hans var orðin púkó þegar hann dó; fötin sem hann gekk í hlægileg, tónlistin sem hann hlustaði á væmin og dansinn sem hann sté tilgerðarlegur. Vandi Loðvíks var ekki sá að hann hafi tekið upp breytta og verri siði. Vandinn var að hann hélt sínu striki þrátt fyrir að samfélagið breyttist og staða hans önnur. Hann stjórnaði í krafti þess sem hann hafði verið -- eða þess sem hann minnti að hefði verið -- en ekki í anda þess sem hann var. Saga Loðvíks er lík sögu margra annarra áhrifamanna í sögunni og í raun lík sögu allra sem hafa náð markmiðum sínum. Það er eins og mönnum komi það alltaf á óvart að lífið líður áfram þótt þeir séu sjálfir komnir í höfn. Það er ákaflega fátítt að mönnum takist að endurnýja viðhorf sín og aðlaga þau örum breytingum í samfélaginu þegar þeir hafa dvalið lengi á leiðarenda -- svo fátítt að það er ekki hægt að heimta það af mönnum að þeim takist það. Hitt er bæði mannlegt og eðlilegt -- í raun svo sjálfsagður hlutur að aðeins bláeygðustu bjartsýnismenn geta búist við öðru. Auðvitað rifja ég þetta upp vegna þeirrar stöðu sem Davíð Oddsson er í. Hann er formaður Sjálfstæðisflokksins af því að forveri hans hafði glutrað niður ríkisstjórn. Davíð tókst að skapa hér stjórnarfarslegan stöðugleika og úrskurðaði hverju sinni hvaða flokkur eða foringi var stjórntækur. Nú logar samfélagið í ófriði sem magnast við hverja tilraun Davíðs til að stilla hann. Samstarfsmenn Davíðs í ríkisstjórn eru komnir á fremsta hlunn með skilgreina hann óstjórntækan. Það er engu líkara en að jafnt sé á komið með honum og Loðvík; ævistarfið allt verði að engu gert á undraskömmum tíma. Munurinn er hins vegar sá að Loðvík dó frá öllu saman. Davíð er hins vegar enn í fullu fjöri og getur enn ráðið nokkru um hvernig mál þróast. Hann getur gert eins og Loðvík og bruggað gömul ráð eða hann getur reynt hið sjaldséða og eftirsóknarverða; að aðlagast breyttum aðstæðum. Við sjáum til hvað gerist. Hvora leiðina Davíð velur breytir minnstu fyrir okkur hin. Líf okkar mun líða áfram þótt það þurfi að skoppa yfir stjórnarslit og pólitískt þref. Við fylgjumst með Davíð af mannlegri forvitni til að vita hvort honum takist að gera gott úr vondri stöðu eða geri illt verra. Og það er í anda þessa máls sem fyrst og síðast er saga af stjórnkænsku Davíðs og glappaskotum.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun