Ríkisstjórnin matreiðir málefnin Þórlindur Kjartansson skrifar 18. mars 2005 00:01 Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar