Heilbrigt byggðajafnvægi Sigmundur Ernir Rúnarsson skrifar 11. nóvember 2010 06:00 Kynjajafnrétti hefur tekið drjúgan tíma umræðunnar á Íslandi á undanförnum árum – og er það vel. Árangurinn hefur skilað sér í samstöðu; landsmenn vilja tryggja stúlkum og drengjum sömu tækifæri til mennta, starfa og launa - og almennt gera báðum kynjum jafn hátt undir höfði í leit þeirra að lífsgæðum. Um þetta er ekki lengur deilt. Hér verður skrifað um byggðajafnrétti – og kallað eftir þjóðarsátt um jafnan aðgang allra landsmanna að heilbrigðisþjónustu. Hinn kosturinn er vissulega sá að neita dreifðum byggðum um viðunandi þjónustu á þessu sviði og skipta landsmönnum þannig í efri og neðri deild opinberrar þjónustu. En viljum við það? Ég segi afdráttarlaust nei. Enda þótt heldur kreppi að í efnahag þjóðarinnar nú um stundir hefur hún ennþá efni á að lækna sjúka. Hún hefur ennþá rík efni á þessari mikilvægustu grunnþjónustu samfélagsins sem er rétturinn til heilsu. Hún verður seint eða aldrei svo blönk að hún geti ekki þjónustað verðandi mæður, aldraða, langveika og breiðan hóp fólks í endurhæfingu. En þá er komið að lykilspurningu: Hvar á að veita þessa þjónustu? Svar mitt er skýrt; mestur hluti heilbrigðisþjónustu er í eðli sínu nærþjónusta. Í fámennu landi getur vel verið að ekki séu efni til að reka mörg sérhæfð og tæknilega burðug bráðasjúkrahús, en hitt er jafn ljóst að þjóðarbúið græðir á því að sinna endurhæfingu og umönnun heima í héraði. Hér ber að hafa þetta í huga: Sérhæfðustu sjúkrahúsin eiga einkum og sér í lagi að sinna bráðatilfellum. Þau eiga ekki að safna legudögum. Til þess eru þau of dýr. Eftirmeðferð á að fara fram sem næst heimilum fólks, ekki síst út af heilsu-, félags- og mannúðarsjónarmiðum, en einnig til að nýta fjárfestingu í húsakosti og tækjum hringinn í kringum landið. Eða viljum við hitt? Viljum við búa í landi sem gerir verðandi mæðrum að aka mörg hundruð kílómetra yfir allt að fjóra fjallvegi í vetrarbyljum til að ala barn sitt? Ætlum við aldraðri konu að verja síðustu æviárunum á hjúkrunarheimili í 150 kílómetra fjarlægð frá áttræðum bónda sínum sem getur ekki selt húsið? Og viljum við hreinlega draga úr lífslíkum? Hér í þessari blaðagrein er kallað eftir þjóðarsátt um aðgang landsmanna að heilbrigðisþjónustu. Hér er kallað eftir vinnu fagmanna, ekki síst heimamanna á hverjum stað, við að skilgreina þjónustusvæði á þessu sviði. Þar þarf vissulega að taka tillit til fólksfjölda, en jafnvel enn meira til vegalengda, veðurlags og samgönguöryggis á öllum tímum ársins. Vissulega má víða hagræða í opinberri þjónustu, en sú hagræðing verður alltaf að taka tillit til aðstæðna á hverjum stað. Af þessum sökum er undarlegt að horfa til nýrra tillagna í fjárlagafrumvarpi fyrir 2011 um að skera helst niður í heilbrigðisþjónustu þar sem vegalengdir eru mestar og samgönguöryggið er minnst. Þar hefur ekki verið reiknað til enda. Auðveldast og réttast er að koma við hagræðingu í heilbrigðisþjónustu þar sem samgöngur eru greiðastar og vegalengdir stystar. Tvöföldun Reykjanesbrautar, göng undir Hvalfjörð og bráðum tvöföldun Suður- og Vesturlandsvegar hlýtur að fela í sér mestu mögulegu hagræðinguna í heilbrigðisþjónustu á landinu. Þar eru rekin sex sjúkrahús innan 50 kílómetra radíuss. Heilbrigðisþjónustan úti á landi getur hagrætt að sömu skilyrðum uppfylltum; með stórbættum samgöngum. Öruggari vegir munu þó aldrei stytta vegalengdir í slíkum mæli að íbúar landsbyggðar hafi sama greiða aðganginn að læknum og hjúkrunarfólki og íbúar höfuðborgarsvæðisins njóta. Öll hugsanleg göng og vegastyttingar breyta ekki landakortinu að mun. Þessvegna þarf þjóðarsátt um viðunandi fjarlægð landsmanna frá læknis-, hjúkrunar- og umönnunarþjónustu. Hún getur verið 100 kílómetrar, svo nefnd sé til sögunnar helmingi styttri vegalengd en gildir á höfuðborgarsvæði, en vel að merkja; vegalengdin ein og sér er ekki fullnaðarsvar. Einn fjallvegur í 500 til 700 metra hæð getur hér brenglað töluna. Ríkisvaldið ætlast til þess að landsmenn allir, óháð búsetu, greiði svipað hlutfall af launum sínum í skatta og skyldur. Að sama skapi hljóta landsmenn allir, hvar á landi sem þeir búa, að ætlast til svipaðrar þjónustu af hálfu ríkisins – og gildir það ekki síst um veigamikla grunnþjónustu; örugga vegi, menntun og tryggan aðgang að lækningu, hjúkrun og umönnun. Heilladrýgra er að skapa þjóðarsátt um aðgang allra landsmanna að lækningu og hjúkrun heldur en að skipta þeim í fyrsta og annan flokk skattgreiðenda, allt eftir því hvað ríkisvaldinu finnst duga á hverjum stað. Og heilladrýgra er einnig að ná fram sátt á þessu sviði með samtali við heimamenn, fremur en að læða reykvísku reiknilíkani bakdyramegin inn í fjárlög. Mest um vert er þó mannúðarsjónarmiðið; gamla fólkið okkar, sem kynntist langtum krappari kjörum en landsmenn kvarta nú yfir, á ekki að þurfa að skilja hvert við annað af því dvalarheimili í sjávarþorpi er óhagkvæm eining að mati ráðuneytismanna einnar ríkustu þjóðar heims. Þjónusta heilbrigðisstarfsfólks á að lúta íslenskum lögmálum, ekki aðeins reykvískum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigmundur Ernir Rúnarsson Mest lesið Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Skoðun Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Kynjajafnrétti hefur tekið drjúgan tíma umræðunnar á Íslandi á undanförnum árum – og er það vel. Árangurinn hefur skilað sér í samstöðu; landsmenn vilja tryggja stúlkum og drengjum sömu tækifæri til mennta, starfa og launa - og almennt gera báðum kynjum jafn hátt undir höfði í leit þeirra að lífsgæðum. Um þetta er ekki lengur deilt. Hér verður skrifað um byggðajafnrétti – og kallað eftir þjóðarsátt um jafnan aðgang allra landsmanna að heilbrigðisþjónustu. Hinn kosturinn er vissulega sá að neita dreifðum byggðum um viðunandi þjónustu á þessu sviði og skipta landsmönnum þannig í efri og neðri deild opinberrar þjónustu. En viljum við það? Ég segi afdráttarlaust nei. Enda þótt heldur kreppi að í efnahag þjóðarinnar nú um stundir hefur hún ennþá efni á að lækna sjúka. Hún hefur ennþá rík efni á þessari mikilvægustu grunnþjónustu samfélagsins sem er rétturinn til heilsu. Hún verður seint eða aldrei svo blönk að hún geti ekki þjónustað verðandi mæður, aldraða, langveika og breiðan hóp fólks í endurhæfingu. En þá er komið að lykilspurningu: Hvar á að veita þessa þjónustu? Svar mitt er skýrt; mestur hluti heilbrigðisþjónustu er í eðli sínu nærþjónusta. Í fámennu landi getur vel verið að ekki séu efni til að reka mörg sérhæfð og tæknilega burðug bráðasjúkrahús, en hitt er jafn ljóst að þjóðarbúið græðir á því að sinna endurhæfingu og umönnun heima í héraði. Hér ber að hafa þetta í huga: Sérhæfðustu sjúkrahúsin eiga einkum og sér í lagi að sinna bráðatilfellum. Þau eiga ekki að safna legudögum. Til þess eru þau of dýr. Eftirmeðferð á að fara fram sem næst heimilum fólks, ekki síst út af heilsu-, félags- og mannúðarsjónarmiðum, en einnig til að nýta fjárfestingu í húsakosti og tækjum hringinn í kringum landið. Eða viljum við hitt? Viljum við búa í landi sem gerir verðandi mæðrum að aka mörg hundruð kílómetra yfir allt að fjóra fjallvegi í vetrarbyljum til að ala barn sitt? Ætlum við aldraðri konu að verja síðustu æviárunum á hjúkrunarheimili í 150 kílómetra fjarlægð frá áttræðum bónda sínum sem getur ekki selt húsið? Og viljum við hreinlega draga úr lífslíkum? Hér í þessari blaðagrein er kallað eftir þjóðarsátt um aðgang landsmanna að heilbrigðisþjónustu. Hér er kallað eftir vinnu fagmanna, ekki síst heimamanna á hverjum stað, við að skilgreina þjónustusvæði á þessu sviði. Þar þarf vissulega að taka tillit til fólksfjölda, en jafnvel enn meira til vegalengda, veðurlags og samgönguöryggis á öllum tímum ársins. Vissulega má víða hagræða í opinberri þjónustu, en sú hagræðing verður alltaf að taka tillit til aðstæðna á hverjum stað. Af þessum sökum er undarlegt að horfa til nýrra tillagna í fjárlagafrumvarpi fyrir 2011 um að skera helst niður í heilbrigðisþjónustu þar sem vegalengdir eru mestar og samgönguöryggið er minnst. Þar hefur ekki verið reiknað til enda. Auðveldast og réttast er að koma við hagræðingu í heilbrigðisþjónustu þar sem samgöngur eru greiðastar og vegalengdir stystar. Tvöföldun Reykjanesbrautar, göng undir Hvalfjörð og bráðum tvöföldun Suður- og Vesturlandsvegar hlýtur að fela í sér mestu mögulegu hagræðinguna í heilbrigðisþjónustu á landinu. Þar eru rekin sex sjúkrahús innan 50 kílómetra radíuss. Heilbrigðisþjónustan úti á landi getur hagrætt að sömu skilyrðum uppfylltum; með stórbættum samgöngum. Öruggari vegir munu þó aldrei stytta vegalengdir í slíkum mæli að íbúar landsbyggðar hafi sama greiða aðganginn að læknum og hjúkrunarfólki og íbúar höfuðborgarsvæðisins njóta. Öll hugsanleg göng og vegastyttingar breyta ekki landakortinu að mun. Þessvegna þarf þjóðarsátt um viðunandi fjarlægð landsmanna frá læknis-, hjúkrunar- og umönnunarþjónustu. Hún getur verið 100 kílómetrar, svo nefnd sé til sögunnar helmingi styttri vegalengd en gildir á höfuðborgarsvæði, en vel að merkja; vegalengdin ein og sér er ekki fullnaðarsvar. Einn fjallvegur í 500 til 700 metra hæð getur hér brenglað töluna. Ríkisvaldið ætlast til þess að landsmenn allir, óháð búsetu, greiði svipað hlutfall af launum sínum í skatta og skyldur. Að sama skapi hljóta landsmenn allir, hvar á landi sem þeir búa, að ætlast til svipaðrar þjónustu af hálfu ríkisins – og gildir það ekki síst um veigamikla grunnþjónustu; örugga vegi, menntun og tryggan aðgang að lækningu, hjúkrun og umönnun. Heilladrýgra er að skapa þjóðarsátt um aðgang allra landsmanna að lækningu og hjúkrun heldur en að skipta þeim í fyrsta og annan flokk skattgreiðenda, allt eftir því hvað ríkisvaldinu finnst duga á hverjum stað. Og heilladrýgra er einnig að ná fram sátt á þessu sviði með samtali við heimamenn, fremur en að læða reykvísku reiknilíkani bakdyramegin inn í fjárlög. Mest um vert er þó mannúðarsjónarmiðið; gamla fólkið okkar, sem kynntist langtum krappari kjörum en landsmenn kvarta nú yfir, á ekki að þurfa að skilja hvert við annað af því dvalarheimili í sjávarþorpi er óhagkvæm eining að mati ráðuneytismanna einnar ríkustu þjóðar heims. Þjónusta heilbrigðisstarfsfólks á að lúta íslenskum lögmálum, ekki aðeins reykvískum.
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar