Eru friðarverðlaunin verðskulduð? Þorsteinn Pálsson skrifar 15. desember 2012 06:00 Friðarverðlaun Nobels hafa oft orðið kveikja að deilum. Ekki þurfti að koma á óvart að svo yrði einnig þegar tilkynnt var að Evrópusambandið hefði hlotið þau í ár. Hér heima hefur þessi ákvörðun gefið andstæðingum hugsanlegrar Evrópusambandsaðildar efni í örlítið hnútukast. Þetta vekur tvær spurningar. Sú fyrri er: Verðskuldar Evrópusambandið þessa sæmd? Sú síðari er: Hefur Ísland hag af því að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem stuðlar að friði? Óumdeilt er að friðarhugsjónin er rótin að stofnun Evrópusambandsins. Það voru hugsjónamenn sem trúðu því að frjáls viðskipti og jöfn samkeppnisstaða ríkja væri ein af forsendum sátta og samlyndis. Þetta var hins vegar ekki unnt að sanna fyrir fram með útreikningum. Eftir á sýnir reynslan lengsta friðartíma í Evrópu. Þá segja gagnrýnendurnir að friðurinn sé Atlantshafsbandalaginu að þakka. Sannarlega má ekki vanmeta mikilvægt hlutverk þess. Og viðurkenna verður að herstyrkur Bandaríkjanna hefur ráðið meir um árangur bandalagsins en varnarviðbúnaður Evrópuríkjanna sjálfra. En það breytir ekki hinu að sameiginlegar leikreglur um sameiginlega viðskiptahagsmuni hafa átt sinn ríka þátt í að varðveita friðinn; og þær vega þyngra nú en í byrjun. Stundum er því haldið fram að friðarhugsjón Evrópusamvinnunnar skipti ekki máli lengur með því að sú tíð sé liðin að menn hafi áhyggjur af stríði. Víst er að sá ótti ristir ekki jafn djúpt og fyrrum. En eftir sem áður þarf að beita þeim ráðum sem menn kunna best til þess að sá ótti haldi áfram að fjarlægjast. Góð reynsla af meðulunum gerir þau einfaldlega ekki óþörf.Íslenskir hagsmunir Það er kunn þverstæða að Ísland naut efnahagslegs ávinnings af síðari heimsstyrjöldinni meðan aðrar þjóðir sátu eftir í sárum. Það hafði þó engin áhrif á afstöðu flokkanna þriggja sem sameiginlega mótuðu utanríkisstefnu landsins í kjölfar ófriðarins. Þrátt fyrir hagnað af síðustu styrjöld hefur ríkt góð eining um að friður í Evrópu sé íslenskt hagsmunamál. Þeir hagsmunir eru annars vegar fólgnir í varnar- og öryggisráðstöfunum og hins vegar hlutdeild í ávöxtum frjálsra viðskipta. Mikill meirihluti þjóðarinnar hefur í áratugi viðurkennt að hún getur ekki vænst þess að búa við öryggi með bakhjarli í hervaldi nema með virkri þátttöku í Atlantshafsbandalaginu. Í þeirri gagnrýni á friðarverðlaunin sem helgast af andstöðu við aðild að Evrópusambandinu endurspeglast hins vegar sú hugsun að Ísland eigi að njóta alls ávinnings af viðskiptafrelsi og sameiginlegum leikreglum á því sviði án fullrar aðildar. Þegar til þess er horft að sameiginlegar leikreglur um viðskiptafrelsi eru jafn mikilvægar fyrir frið og öryggi eins og sameiginlegar hervarnir virkar þessi tvískipta afstaða eins og tvískinnungur í hugsun. Auðvitað geta mikilvægir hagsmunir eins og krafan um full ráð yfir fiskimiðunum verið hindrun á leið að markmiðinu um fulla aðild. Þá er að beygja sig fyrir því. En verði unnt að ryðja þeirri hindrun úr vegi ættu fordómar ekki að útiloka samkvæmni í hugsun um slík grundvallaratriði utanríkisstefnunnar. Svar sumra við því er að segjast vilja efla samstarf við allar aðrar þjóðir en þær sem við eigum mest samskipti við. Það er ekki sannfærandi málflutningur.Ástæðulaus ólund Ýmsir hafa gagnrýnt friðarverðlaunin í ljósi þeirra miklu erfiðleika sem nú steðja að á fjármálamörkuðum í Evrópu. Á það er bent að fjöldamótmæli eru nú daglegur viðburður í þeim ríkjum álfunnar sem lengst hafa þurft að ganga í aðhaldsaðgerðum vegna gálausrar efnahagsstjórnunar á liðnum árum. Þetta eru sjónarmið sem vel má skoða. Spyrja má hvort ekki hefði verið rétt að bíða með verðlaunin þar til Evrópusambandið hefði sýnt fram á að það næði tökum á þeim vanda sem glímt er við. En slíkt álitamál breytir þó ekki þeirri sögulegu staðreynd að Evrópuhugsjónin hefur í reynd átt snaran þátt í lengsta friðartímabili í álfunni. Verðlaunin eru viðurkenning fyrir liðna tíð en á þau má einnig líta sem hvatningu til forystumanna Evrópuþjóðanna til að bregðast ekki hugsjóninni þegar á reynir. Það er á sama veg í þágu friðar og hagsældar og lýtur að framtíðarhagsmunum Íslands eins og annara Evrópuþjóða. Þegar öllu er á botninn hvolft er skírskotunin til fjármálakreppunnar ekki þung röksemd gegn þessari ákvörðun þó að hún sé skiljanleg. Ísland hefur notið ávaxta af samstarfi Evrópuþjóðanna bæði á sviði öryggis- og efnahagsmála. Því er ástæðulaust að sýna ólund eða súrt skap vegna þessara verðlauna; jafnvel ástæða til að samgleðjast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Friðarverðlaun Nobels hafa oft orðið kveikja að deilum. Ekki þurfti að koma á óvart að svo yrði einnig þegar tilkynnt var að Evrópusambandið hefði hlotið þau í ár. Hér heima hefur þessi ákvörðun gefið andstæðingum hugsanlegrar Evrópusambandsaðildar efni í örlítið hnútukast. Þetta vekur tvær spurningar. Sú fyrri er: Verðskuldar Evrópusambandið þessa sæmd? Sú síðari er: Hefur Ísland hag af því að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem stuðlar að friði? Óumdeilt er að friðarhugsjónin er rótin að stofnun Evrópusambandsins. Það voru hugsjónamenn sem trúðu því að frjáls viðskipti og jöfn samkeppnisstaða ríkja væri ein af forsendum sátta og samlyndis. Þetta var hins vegar ekki unnt að sanna fyrir fram með útreikningum. Eftir á sýnir reynslan lengsta friðartíma í Evrópu. Þá segja gagnrýnendurnir að friðurinn sé Atlantshafsbandalaginu að þakka. Sannarlega má ekki vanmeta mikilvægt hlutverk þess. Og viðurkenna verður að herstyrkur Bandaríkjanna hefur ráðið meir um árangur bandalagsins en varnarviðbúnaður Evrópuríkjanna sjálfra. En það breytir ekki hinu að sameiginlegar leikreglur um sameiginlega viðskiptahagsmuni hafa átt sinn ríka þátt í að varðveita friðinn; og þær vega þyngra nú en í byrjun. Stundum er því haldið fram að friðarhugsjón Evrópusamvinnunnar skipti ekki máli lengur með því að sú tíð sé liðin að menn hafi áhyggjur af stríði. Víst er að sá ótti ristir ekki jafn djúpt og fyrrum. En eftir sem áður þarf að beita þeim ráðum sem menn kunna best til þess að sá ótti haldi áfram að fjarlægjast. Góð reynsla af meðulunum gerir þau einfaldlega ekki óþörf.Íslenskir hagsmunir Það er kunn þverstæða að Ísland naut efnahagslegs ávinnings af síðari heimsstyrjöldinni meðan aðrar þjóðir sátu eftir í sárum. Það hafði þó engin áhrif á afstöðu flokkanna þriggja sem sameiginlega mótuðu utanríkisstefnu landsins í kjölfar ófriðarins. Þrátt fyrir hagnað af síðustu styrjöld hefur ríkt góð eining um að friður í Evrópu sé íslenskt hagsmunamál. Þeir hagsmunir eru annars vegar fólgnir í varnar- og öryggisráðstöfunum og hins vegar hlutdeild í ávöxtum frjálsra viðskipta. Mikill meirihluti þjóðarinnar hefur í áratugi viðurkennt að hún getur ekki vænst þess að búa við öryggi með bakhjarli í hervaldi nema með virkri þátttöku í Atlantshafsbandalaginu. Í þeirri gagnrýni á friðarverðlaunin sem helgast af andstöðu við aðild að Evrópusambandinu endurspeglast hins vegar sú hugsun að Ísland eigi að njóta alls ávinnings af viðskiptafrelsi og sameiginlegum leikreglum á því sviði án fullrar aðildar. Þegar til þess er horft að sameiginlegar leikreglur um viðskiptafrelsi eru jafn mikilvægar fyrir frið og öryggi eins og sameiginlegar hervarnir virkar þessi tvískipta afstaða eins og tvískinnungur í hugsun. Auðvitað geta mikilvægir hagsmunir eins og krafan um full ráð yfir fiskimiðunum verið hindrun á leið að markmiðinu um fulla aðild. Þá er að beygja sig fyrir því. En verði unnt að ryðja þeirri hindrun úr vegi ættu fordómar ekki að útiloka samkvæmni í hugsun um slík grundvallaratriði utanríkisstefnunnar. Svar sumra við því er að segjast vilja efla samstarf við allar aðrar þjóðir en þær sem við eigum mest samskipti við. Það er ekki sannfærandi málflutningur.Ástæðulaus ólund Ýmsir hafa gagnrýnt friðarverðlaunin í ljósi þeirra miklu erfiðleika sem nú steðja að á fjármálamörkuðum í Evrópu. Á það er bent að fjöldamótmæli eru nú daglegur viðburður í þeim ríkjum álfunnar sem lengst hafa þurft að ganga í aðhaldsaðgerðum vegna gálausrar efnahagsstjórnunar á liðnum árum. Þetta eru sjónarmið sem vel má skoða. Spyrja má hvort ekki hefði verið rétt að bíða með verðlaunin þar til Evrópusambandið hefði sýnt fram á að það næði tökum á þeim vanda sem glímt er við. En slíkt álitamál breytir þó ekki þeirri sögulegu staðreynd að Evrópuhugsjónin hefur í reynd átt snaran þátt í lengsta friðartímabili í álfunni. Verðlaunin eru viðurkenning fyrir liðna tíð en á þau má einnig líta sem hvatningu til forystumanna Evrópuþjóðanna til að bregðast ekki hugsjóninni þegar á reynir. Það er á sama veg í þágu friðar og hagsældar og lýtur að framtíðarhagsmunum Íslands eins og annara Evrópuþjóða. Þegar öllu er á botninn hvolft er skírskotunin til fjármálakreppunnar ekki þung röksemd gegn þessari ákvörðun þó að hún sé skiljanleg. Ísland hefur notið ávaxta af samstarfi Evrópuþjóðanna bæði á sviði öryggis- og efnahagsmála. Því er ástæðulaust að sýna ólund eða súrt skap vegna þessara verðlauna; jafnvel ástæða til að samgleðjast.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun