Upplýsingatækni í heilbrigðisþjónustunni Ingimar Einarsson og félags- og stjórnmálafræðingur skrifa 19. janúar 2013 06:00 Á Íslandi hefur verið unnið að uppbyggingu rafrænnar sjúkraskrár á öllum stigum heilbrigðisþjónustunnar síðustu fjóra áratugina. Frá því á tíunda áratug síðustu aldar hefur sjúkraskrárkerfið SAGA verið ráðandi á markaðnum og uppfyllir nú orðið helstu kröfur sem gerðar eru til slíkra kerfa. Ýmsir stjórnendur telja samt að sjúkraskrárkerfinu SÖGU og ýmsum öðrum klínískum kerfum eigi að skipta út fyrir kerfi sem hafa sannað sig í öðrum löndum. Vissulega þurfi að kosta miklu til en fullyrt er að fjárfesting í nýjum kerfum muni borga sig á stuttum tíma. Tölur um kostnað við kaup og endurnýjun á upplýsingatæknibúnaði fyrir Landspítala eru mjög á reiki og hafa verið nefndar upphæðir á bilinu frá 1-2, 6-8 og 10-12 milljarðar króna. Allt færi þetta að sjálfsögðu eftir því hversu stór hluti tæknilausna og tækjabúnaðar myndi víkja fyrir nýjum kerfum. Eitt skal þó haft í huga að ef tölvubúnaður og netþjónar eru ekki nægjanlega öflugir þá skiptir reyndar engu máli hvaða kerfi eru notuð.Alþjóðleg þróun Víða um heim hefur lengi verið kallað eftir betri rafrænum sjúkraskrárkerfum og öðrum upplýsingakerfum fyrir heilbrigðisþjónustuna. Enn sem komið er hafa samt ekki komið fram rafræn sjúkraskrárkerfi sem eru ráðandi á heimsmarkaði og skera sig úr í tæknilegum efnum og atriðum sem varða viðmót, öryggi og gæði. Risarnir á upplýsingatæknisviðinu, eins og IBM, hafa annað hvort dregið sig út af markaðnum eða telja enn sem komið er ekki vænlegt að leita inn á þann vettvang. Þróun og uppbygging rafrænnar sjúkraskrár hefur því fyrst og fremst verið viðfangsefni minni fyrirtækja. Ekki þarf því að koma á óvart að fjöldi sjúkraskrárkerfa skipti tugum í flestum löndum í okkar heimsálfu.Heilbrigðisnet Frá því um síðustu aldamót hafa Norðurlöndin komið sér upp rafrænum heilbrigðisnetum sem farvegi rafrænna sendinga og upplýsinga innan heilbrigðiskerfis hvers lands. Í Danmörku nefnist netið Det danske sundhedsdatanet MedCom, Norsk Helsenett í Noregi og Sjunät í Svíþjóð. Öll þessi samskiptanet tengja saman umdæmi, sjúkrahús, heilsugæslu, sjálfstætt starfandi lækna, apótek, rannsóknarstofur, sjúkratryggingar og fleiri aðila innan heilbrigðiskerfisins. Á Íslandi gegnir heilbrigðisnetið HEKLA sambærilegu hlutverki. Í gegnum HEKLU fara nú þegar rafrænir lyfseðlar, upplýsingar um bólusetningar, sóttvarnagögn, læknabréf, hjúkrunarbréf, fæðingartilkynningar, rafrænir reikningar o.fl.Persónuleg rafræn sjúkraskrá Efst á dagskrá í löndunum í kringum okkur er uppbygging og frekari þróun stafrænnar persónulegrar sjúkrakrár fyrir íbúana. Þess konar eigin sjúkraskrá fyrir hvern og einn inniheldur valdar upplýsingar um heilsufar og samskipti einstaklinga við heilbrigðisþjónustu. Danir eru leiðandi á þessu sviði og hafa fengið alþjóðleg verðlaun fyrir heimsins bestu heilsugátt (www.sundhed.dk.). Svíar hafa komið á fót miðstöð undir heitinu Center för Hälsa sem á að samræma rafræna heilbrigðisþjónustu, tæknimál, regluverk og stöðlun (www.cehis.se). Í lok nóvember 2012 lagði norska ríkisstjórnin fram tillögu á Stórþinginu um að sérhver borgari fengi sína eigin stafrænu sjúkraskrá. Á Íslandi hafa einstaklingar þegar aðgang að ýmsum upplýsingum gegnum Island.is og unnið er að því að opna fyrir aðgang almennings að persónulegu yfirliti um lyfjanotkun, komur í heilbrigðisþjónustu og sjúkrahúslegur.Kastað út með baðvatninu ? Öfugt við það sem gerðist í nágrannalöndunum hefur sem fyrr segir aðeins eitt sjúkraskrárkerfi náð útbreiðslu hér á landi. Við þannig aðstæður ætti að vera auðveldara að hafa stjórn á þróun rafrænnar heilbrigðisþjónustu. En síðustu árin hefur þó vantað talsvert upp á að allt þróunarstarf kringum sjúkraskrárkerfið SÖGU væri nægjanlega markvisst. Með tilkomu sérstakrar einingar um rafræna sjúkraskrá innan Embættis landlæknis er þess vænst að úr rætist í þeim efnum. Rafræn sjúkraskrá á spítölum nær einnig með réttu yfir öll kerfi sem snúa að klínískri starfsemi sjúkrahúsanna. Víst er að mörgum af þessum sérkerfum sjúkrahúsanna verður ekki auðveldlega skipt út þar sem þau uppfylla þegar viðurkenndar gæðakröfur og hafa fest sig í sessi. Má þar nefna gagnreynd lyfjakerfi, rannsóknarstofukerfi, skurðstofukerfi, legukerfi og myndgreiningarkerfi. Með þessum tæknilausnum hafa þegar náðst fagleg markmið og fjárhagslegur ávinningur sem ekki verður auðveldlega endurtekinn eða bættur með nýjum lausnum. Mikilvægt er því að ákvarðanir um breytt fyrirkomulag upplýsingatæknimála heilbrigðisþjónustunnar verði ekki teknar nema að vel athuguðu máli og á grundvelli faglegrar og fjárhagslegar úttektar á öllum valkostum. Annars er hætta á því að barninu verði kastað út með baðvatninu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingimar Einarsson Mest lesið Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Stjórnmálin verða að virka Bjarni Benediktsson Skoðun Skoðun Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Sjá meira
Á Íslandi hefur verið unnið að uppbyggingu rafrænnar sjúkraskrár á öllum stigum heilbrigðisþjónustunnar síðustu fjóra áratugina. Frá því á tíunda áratug síðustu aldar hefur sjúkraskrárkerfið SAGA verið ráðandi á markaðnum og uppfyllir nú orðið helstu kröfur sem gerðar eru til slíkra kerfa. Ýmsir stjórnendur telja samt að sjúkraskrárkerfinu SÖGU og ýmsum öðrum klínískum kerfum eigi að skipta út fyrir kerfi sem hafa sannað sig í öðrum löndum. Vissulega þurfi að kosta miklu til en fullyrt er að fjárfesting í nýjum kerfum muni borga sig á stuttum tíma. Tölur um kostnað við kaup og endurnýjun á upplýsingatæknibúnaði fyrir Landspítala eru mjög á reiki og hafa verið nefndar upphæðir á bilinu frá 1-2, 6-8 og 10-12 milljarðar króna. Allt færi þetta að sjálfsögðu eftir því hversu stór hluti tæknilausna og tækjabúnaðar myndi víkja fyrir nýjum kerfum. Eitt skal þó haft í huga að ef tölvubúnaður og netþjónar eru ekki nægjanlega öflugir þá skiptir reyndar engu máli hvaða kerfi eru notuð.Alþjóðleg þróun Víða um heim hefur lengi verið kallað eftir betri rafrænum sjúkraskrárkerfum og öðrum upplýsingakerfum fyrir heilbrigðisþjónustuna. Enn sem komið er hafa samt ekki komið fram rafræn sjúkraskrárkerfi sem eru ráðandi á heimsmarkaði og skera sig úr í tæknilegum efnum og atriðum sem varða viðmót, öryggi og gæði. Risarnir á upplýsingatæknisviðinu, eins og IBM, hafa annað hvort dregið sig út af markaðnum eða telja enn sem komið er ekki vænlegt að leita inn á þann vettvang. Þróun og uppbygging rafrænnar sjúkraskrár hefur því fyrst og fremst verið viðfangsefni minni fyrirtækja. Ekki þarf því að koma á óvart að fjöldi sjúkraskrárkerfa skipti tugum í flestum löndum í okkar heimsálfu.Heilbrigðisnet Frá því um síðustu aldamót hafa Norðurlöndin komið sér upp rafrænum heilbrigðisnetum sem farvegi rafrænna sendinga og upplýsinga innan heilbrigðiskerfis hvers lands. Í Danmörku nefnist netið Det danske sundhedsdatanet MedCom, Norsk Helsenett í Noregi og Sjunät í Svíþjóð. Öll þessi samskiptanet tengja saman umdæmi, sjúkrahús, heilsugæslu, sjálfstætt starfandi lækna, apótek, rannsóknarstofur, sjúkratryggingar og fleiri aðila innan heilbrigðiskerfisins. Á Íslandi gegnir heilbrigðisnetið HEKLA sambærilegu hlutverki. Í gegnum HEKLU fara nú þegar rafrænir lyfseðlar, upplýsingar um bólusetningar, sóttvarnagögn, læknabréf, hjúkrunarbréf, fæðingartilkynningar, rafrænir reikningar o.fl.Persónuleg rafræn sjúkraskrá Efst á dagskrá í löndunum í kringum okkur er uppbygging og frekari þróun stafrænnar persónulegrar sjúkrakrár fyrir íbúana. Þess konar eigin sjúkraskrá fyrir hvern og einn inniheldur valdar upplýsingar um heilsufar og samskipti einstaklinga við heilbrigðisþjónustu. Danir eru leiðandi á þessu sviði og hafa fengið alþjóðleg verðlaun fyrir heimsins bestu heilsugátt (www.sundhed.dk.). Svíar hafa komið á fót miðstöð undir heitinu Center för Hälsa sem á að samræma rafræna heilbrigðisþjónustu, tæknimál, regluverk og stöðlun (www.cehis.se). Í lok nóvember 2012 lagði norska ríkisstjórnin fram tillögu á Stórþinginu um að sérhver borgari fengi sína eigin stafrænu sjúkraskrá. Á Íslandi hafa einstaklingar þegar aðgang að ýmsum upplýsingum gegnum Island.is og unnið er að því að opna fyrir aðgang almennings að persónulegu yfirliti um lyfjanotkun, komur í heilbrigðisþjónustu og sjúkrahúslegur.Kastað út með baðvatninu ? Öfugt við það sem gerðist í nágrannalöndunum hefur sem fyrr segir aðeins eitt sjúkraskrárkerfi náð útbreiðslu hér á landi. Við þannig aðstæður ætti að vera auðveldara að hafa stjórn á þróun rafrænnar heilbrigðisþjónustu. En síðustu árin hefur þó vantað talsvert upp á að allt þróunarstarf kringum sjúkraskrárkerfið SÖGU væri nægjanlega markvisst. Með tilkomu sérstakrar einingar um rafræna sjúkraskrá innan Embættis landlæknis er þess vænst að úr rætist í þeim efnum. Rafræn sjúkraskrá á spítölum nær einnig með réttu yfir öll kerfi sem snúa að klínískri starfsemi sjúkrahúsanna. Víst er að mörgum af þessum sérkerfum sjúkrahúsanna verður ekki auðveldlega skipt út þar sem þau uppfylla þegar viðurkenndar gæðakröfur og hafa fest sig í sessi. Má þar nefna gagnreynd lyfjakerfi, rannsóknarstofukerfi, skurðstofukerfi, legukerfi og myndgreiningarkerfi. Með þessum tæknilausnum hafa þegar náðst fagleg markmið og fjárhagslegur ávinningur sem ekki verður auðveldlega endurtekinn eða bættur með nýjum lausnum. Mikilvægt er því að ákvarðanir um breytt fyrirkomulag upplýsingatæknimála heilbrigðisþjónustunnar verði ekki teknar nema að vel athuguðu máli og á grundvelli faglegrar og fjárhagslegar úttektar á öllum valkostum. Annars er hætta á því að barninu verði kastað út með baðvatninu.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun