Þór Jónsson, upplýsingafulltrúi Lýsingar, ritar sérkennilega grein í Fréttablaðið þann 15. apríl sl. þar sem hann fjallar um blaðagrein sem ég ritaði í sama blað þann 4. sama mánaðar. Í grein minni var þeirri áskorun beint til alþingismanna að samþykkja sem lög frá Alþingi frumvarp sem nú liggur fyrir þinginu og felur í sér að fyrningarfrestur uppgjörskrafna vegna ólögmætrar gengistryggingar, sem að óbreyttu rennur út 16. júní nk., framlengist til 16. júní 2018.
„Fyrirmyndarfyrirtækið“ Lýsing
Sú mynd sem fulltrúi upplýsingamála Lýsingar dregur upp í grein sinni af fyrirtækinu sem hann þiggur laun hjá er fjarri öllum sanni. Af lýsingu hans að dæma mætti ætla að vinnuveitandi hans væri fyrirmyndarfyrirtæki sem ávallt hefði komið fram við viðskiptavini sína af sanngirni og sáttfýsi. Hið rétta er hins vegar, eins og viðsemjendur félagsins og raunar allir þeir sem fylgst hafa með þjóðmálaumræðu síðustu ára vita, að Lýsing bauð þúsundum viðskiptavina sinna upp á samninga sem ekki stóðust lög þegar á reyndi, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar í máli nr. 153/2010. Þrátt fyrir þetta hefur Lýsing beitt mikilli hörku í innheimtuaðgerðum gegn viðsemjendum sínum á þessum sömu lánum. Fyrirsögn greinar upplýsingafulltrúans „Lýsing byggir á lögum“ eru því ein mestu öfugmæli sem birst hafa á prenti hér á landi á síðustu árum.
Óvenjulega mikill áhugi á Lýsingu
Í grein upplýsingafulltrúans fullyrðir hann að ég hafi „um árabil haft óvenjulega mikinn áhuga á Lýsingu“. Ekki veit ég hvaða viðmið Þór leggur til grundvallar þegar hann segir að áhuginn sé óvenjulegur en ég get upplýst hann um að „áhugi“ minn á Lýsingu er alfarið þannig tilkominn að til mín hafa leitað, á síðustu árum, mörg hundruð viðsemjenda félagsins sem telja sig hafa verið órétti beitta í viðskiptum sínum við fyrirtækið. Þetta er í samræmi við það sem fram kemur í nýlegu minnisblaði umboðsmanns skuldara til ráðherra þar sem fram kemur að lántakar hafi í mörgum tilvikum verið fórnarlömb fjármálafyrirtækjanna og hafi þurft að leita sér aðstoðar í baráttunni við þau. Umboðsmaður telur ástæðu til að nefna Lýsingu sérstaklega í þessu sambandi og segir orðrétt að „Lýsing [hafi] komið fram við lántakendur í þessum málum með þeim hætti að ekki verður við unað“.
Útreikningsaðferð Lýsingar röng
Í fyrri blaðagrein minni benti ég á að uppgjörsaðferð Lýsingar væri í andstöðu við dómafordæmi Hæstaréttar. Í grein upplýsingafulltrúans er þetta dregið í efa og vísað til tilgreindra dóma Hæstaréttar því til stuðnings. Hér er Þór á villigötum og rangtúlkar dóma Hæstaréttar, sem eru skýrir um hvaða aðferð ber að beita við uppgjör gengislána. Þannig kemur skýrt fram í dómi Hæstaréttar 18. október 2012 í máli nr. 464/2012 (Borgarbyggð) hvaða aðferð skuli leggja til grundvallar. Síðari dómar réttarins t.d. í málum nr. 430/2013 og 544/2013 staðfesta þann skilning.
Það er ljóst að ef útreikningsaðferð Lýsingar væri í samræmi við dómafordæmi Hæstaréttar, líkt og upplýsingafulltrúinn heldur fram, fæli það í sér að önnur fjármálafyrirtæki á Íslandi, með öllum þeim fjölda sérfræðinga sem þar starfa, hefðu lesið dóma Hæstaréttar skakkt og reiknað tugþúsundir lána út frá rangri aðferðafræði. Hið sama ætti þá við um umboðsmann skuldara, sem falið hefur verið eftirlitshlutverk með endurútreikningum. Þetta er fjarstæðukennt og stenst ekki nánari skoðun.
Þrátt fyrir skýr dómafordæmi Hæstaréttar þráast Lýsing við og beitir aðferð sem leiðir til lakari niðurstöðu fyrir lántaka. Þetta er grafalvarlegt í ljósi þeirra hagsmuna sem í húfi eru. Viðsemjendur Lýsingar eru því í annarri og verri stöðu en viðsemjendur annarra fjármálafyrirtækja, enda liggur fyrir að hin síðarnefndu fallast á að beita þeirri aðferð sem leiðir af Borgarbyggðarmálinu. Afstaða Lýsingar hefur þannig í för með sér að viðsemjendur Lýsingar eru nauðbeygðir til að sækja rétt sinn fyrir dómstólum.
Frumvarp um lengingu fyrningarfrests
Ég hef kosið að taka afstöðu með viðsemjendum Lýsingar í baráttu sinni fyrir því að eignaleigufyrirtækið fari að lögum. Ég get því fullvissað upplýsingafulltrúann um að ég mun eftir sem áður fylgjast með „óvenjulega“ miklum áhuga með vinnuveitanda hans. Dæmin sanna að ekki er vanþörf á. Til þess að réttindi lántaka glatist ekki er nauðsynlegt að frumvarpið um lengingu fyrningarfrestsins verði samþykkt sem lög frá Alþingi áður en vorþingið rennur sitt skeið. Ég ítreka því fyrri áskorun mína til alþingismanna enda er að öðrum kosti stórslys í uppsiglingu.
