Blíðvinafundir Þórlindur Kjartansson skrifar 3. ágúst 2018 06:00 Flestir eru sammála um að sönn vinátta sé meðal þess mikilvægasta sem manneskja getur eignast. Þegar við erum ung byrjum við að læra að eignast vini og þá fyrstu velur maður í raun ekki sjálfur. Fyrsta vináttan myndast iðulega alfarið vegna tilviljanakenndra aðstæðna. Fyrstu vinirnir eru kannski þeir sem leikskólakennarinn raðar við hliðina á manni í nestistímum leikskólans, einhver sem býr heppilega nálægt manni eða einhver sem labbar sömu leið og maður sjálfur í skólann eða á íþróttaæfingu. Börn læra smám saman hvernig vináttu er háttað. Góðir vinir geta spjallað saman um alla heima og geima og gleymt sér. Sjálfur átti ég svo góðan vin þegar ég var sex ára að við áttum það til að þramma yfir hálfa Heimaey djúpt sokknir í alls konar pælingar áður en við áttuðum okkur á því að við höfðum fyrir löngu átt að vera búnir að taka beygjuna heim. Þetta var auðvitað fyrir tíma snjallsíma og staðsetningartækja þannig að engin leið var að trufla þessar stefnulausu stundir okkar félaganna með eftirliti og eftirrekstri.Ungir vinir Börn átta sig fljótlega á því að eðli vináttunnar er allt annað og flóknara heldur en sambandsins við foreldra og systkini. Með vinum myndast smám saman trúnaður, sem byggist ekki bara á því að vinir geti talað um leyndarmál sín á milli heldur að þeir geti gengið út frá því sem vísu að þeir eigi hjá vinum sínum skilningsríkt og umburðarlynt skjól frá öllu öðru sem gengur á lífinu. Góðir vinir læra það líka að standa saman, en vera hver öðrum aðhald—segja sannleikann meira að segja þegar hann er óþægilegur og erfiður. Traust vinátta er svo djúpstæð að jafnvel áralangur aðskilnaður breytir engu um þær tilfinningar sem vinir bera hver til annars, eins og segir í Hávamálum að gagnvegir liggi til góðs vinar þótt hann sé firr farinn. Og það gildir gjarnan um bernskuvini, að jafnvel þótt ár og áratugir líði án þess að þeir hittist þá eru endurfundir við trausta bernskuvini áreynslulausir, þægilegir, gleðiríkir og fallegir. Gamlir vinir En hver er tilgangur vináttunnar? Á yfirborðinu gæti virst sem tilgangur vináttu sé fyrst og fremst að deila því gleðilega í lífinu. Góðir vinir skemmta sér saman, fara saman á íþróttaleiki, veiða saman og hittast í veislum. En þetta er auðvitað alls ekki tilgangur vináttunnar. Vinátta þjónar fyrst og fremst þeim tilgangi að geta gengið að stuðningi og skilningi vísum þegar eitthvað bjátar á í lífinu—að eiga bandamenn. Þess vegna eru vináttubönd barnæskunnar sterk, því jafnvel þótt vinir hittist til þess að leika sér saman og sinna sameiginlegum áhugamálum, þá eru það vinirnir sem fyrstir af öllum öðrum í heiminum eru tilbúnir til þess að hlusta á vangaveltur manns í lífinu án þess að þykjast endilega vita betur, taka þátt í að búa til nýja hluti í sameiningu, sigrast á verkefnum eða óvinum saman og almennt að vera saman í liði. Og það er því kannski ekki skrýtið að næst á eftir kvennafari og fylleríi, þá hefur vináttan verið eitt helsta meginstefið í Þjóðhátíðarlögum í gegnum tíðina. Þannig orti Árni úr Eyjum árið 1937 um Þjóðhátíð: Ljósin kvikna, brennur bál. Bjarma slær á grund. Enn þá fagnar sérhver sál sælum endurfund. Nýir vinir Þegar við eldumst hættir vináttan gjarnan að vera eins tilviljanakennd. Við umgöngumst smám saman fábreyttari hópa af fólki sem hefur valið sér svipuð áhugamál eða leið í lífinu og við sjálf. Og það gerist jafnvel stundum að fólk leggur minni rækt við vináttu þegar það eldist. Það er nefnilega vandinn við vináttuna að hún tekur mikinn tíma. Góðir bernskuvinir verja ekki bara einstaka kvöldstund saman yfir ölglasi heldur heilu og hálfu dögunum yfir leikjum, spjalli, íþróttum eða hvers kyns ráðabruggi og fyrirætlunum. Í gegnum allt þetta verður smám saman til næmur gagnkvæmur skilningur á milli vina. Þessu er erfitt að ná fram á fullorðinsárum og hugsanlega hefur nútíminn dregið enn þá meira úr möguleikum fullorðins fólks til þess að stofna til nýrrar vináttu. Fyrir ekki svo löngu síðan—og kannski sums staðar enn—var það ofurvenjulegt og ekkert tiltökumál að biðja vini sína um að hjálpa sér með alls konar viðvik. Og þá er ég ekki að meina flutninga á sjö ára fresti, heldur til dæmis að eyða heilli helgi í að mála íbúð, stinga upp garðinn eða fúabera pallinn. Þetta þætti eflaust frekar heimtufrekt nú til dags. Það eru allir svo uppteknir af því að horfa á Netflix, vera á skíðum eða hvíla sig heima hjá sér. En það er einmitt í gegnum alls konar sameiginleg verkefni sem kunningsskapur fullorðinna getur umbreyst í vináttu. Margir hafa áhyggjur af því að vináttan sé að hverfa. Þetta er meðal annars vegna þess að margt af því sem fólk hefur í gegnum tíðina þurft að leita til nágranna sinna með er nú leyst með alls konar þjónustu sem er aðkeypt. Fyrir vikið snýst vináttan fyrst og fremst um að skemmta sér saman, sem er góðra gjalda vert en heldur innihaldsrýrt til lengri tíma litið. Stjörnur tvær Vinirnir Ási í Bæ og Oddgeir Kristjánsson sömdu saman mörg af frægustu Eyjalögunum. Þar á meðal Þjóðhátíðarlagið árið 1951 þar sem segir um sjómenn á leið í land: Er vindur lék í voðum og vængir lyftu gnoðum, þeir þutu beint hjá boðum á blíðvinafund. En ellefu árum seinna reyndi á vináttuna þegar Ási var seinn að skila texta í Þjóðhátíðarlagið 1962. Oddgeir mun hafa orðið reiður yfir slúbbertaskap skáldsins, en hlýtur að hafa tekið hann í sátt þegar textinn sem hefst á orðunum „Ég veit þú kemur í kvöld til mín“ barst honum í hendur. Ási segist hafa séð í gegnum augu vinar síns að stóryrðin væru innihaldsrýr: „Ég trúi ekki á orðin þín, ef annað segja stjörnur tvær.“ Og það er nú líka það besta við helgar eins og þessa, að þær eru tækifæri til þess að hitta og gleðjast með gömlum vinum—og það er aldrei að vita nema algjörlega tilviljanakennd ný vinátta geti stofnast við nágrannann í næsta tjaldi, ef maður þorir að gefa sig á tal, og jafnvel til við að reka niður hæla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Já, af hverju þarf Landsbankinn byggingu á besta stað í bænum? Páll Jakob Líndal Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson Skoðun Banaslysin eru víðar en við sjáum Sigmar Guðmundsson Skoðun Af „tapi“ Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Knatthús á versta stað í Borgarnesi? Sólveig Ólafsdóttir Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru sósíaldemokratískir flokkar smátt og smátt að hverfa? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Styðjum mannréttindi - Lærum af sögunni Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gömul þekking sem fékk ekki athygli þá, en er komin aftur Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Blekkingar og gaslýsingar núverandi forsætisráðherra Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Carbfix – enn og aftur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Við erum öll á raforkumarkaði Jónas Hlynur Hallgrímsson skrifar Skoðun Af „tapi“ Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mennt er máttur Úlfar Darri Lúthersson skrifar Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Banaslysin eru víðar en við sjáum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hlustum til að skilja Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Já, af hverju þarf Landsbankinn byggingu á besta stað í bænum? Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Myndu H-HH-HHH (hægri) og V-VV-VVV (vinstri) breyta stjórnmálunum? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Aftur fram af hengifluginu? Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kópavogur - Að virða og varðveita eigin sögu Svanhildur Bogadóttir skrifar Skoðun Knatthús á versta stað í Borgarnesi? Sólveig Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að fara aftur þangað með glóðarauga þegar það er að batna? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir skrifar Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Evrópusambandið er í vanda Þórður Birgisson skrifar Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Flestir eru sammála um að sönn vinátta sé meðal þess mikilvægasta sem manneskja getur eignast. Þegar við erum ung byrjum við að læra að eignast vini og þá fyrstu velur maður í raun ekki sjálfur. Fyrsta vináttan myndast iðulega alfarið vegna tilviljanakenndra aðstæðna. Fyrstu vinirnir eru kannski þeir sem leikskólakennarinn raðar við hliðina á manni í nestistímum leikskólans, einhver sem býr heppilega nálægt manni eða einhver sem labbar sömu leið og maður sjálfur í skólann eða á íþróttaæfingu. Börn læra smám saman hvernig vináttu er háttað. Góðir vinir geta spjallað saman um alla heima og geima og gleymt sér. Sjálfur átti ég svo góðan vin þegar ég var sex ára að við áttum það til að þramma yfir hálfa Heimaey djúpt sokknir í alls konar pælingar áður en við áttuðum okkur á því að við höfðum fyrir löngu átt að vera búnir að taka beygjuna heim. Þetta var auðvitað fyrir tíma snjallsíma og staðsetningartækja þannig að engin leið var að trufla þessar stefnulausu stundir okkar félaganna með eftirliti og eftirrekstri.Ungir vinir Börn átta sig fljótlega á því að eðli vináttunnar er allt annað og flóknara heldur en sambandsins við foreldra og systkini. Með vinum myndast smám saman trúnaður, sem byggist ekki bara á því að vinir geti talað um leyndarmál sín á milli heldur að þeir geti gengið út frá því sem vísu að þeir eigi hjá vinum sínum skilningsríkt og umburðarlynt skjól frá öllu öðru sem gengur á lífinu. Góðir vinir læra það líka að standa saman, en vera hver öðrum aðhald—segja sannleikann meira að segja þegar hann er óþægilegur og erfiður. Traust vinátta er svo djúpstæð að jafnvel áralangur aðskilnaður breytir engu um þær tilfinningar sem vinir bera hver til annars, eins og segir í Hávamálum að gagnvegir liggi til góðs vinar þótt hann sé firr farinn. Og það gildir gjarnan um bernskuvini, að jafnvel þótt ár og áratugir líði án þess að þeir hittist þá eru endurfundir við trausta bernskuvini áreynslulausir, þægilegir, gleðiríkir og fallegir. Gamlir vinir En hver er tilgangur vináttunnar? Á yfirborðinu gæti virst sem tilgangur vináttu sé fyrst og fremst að deila því gleðilega í lífinu. Góðir vinir skemmta sér saman, fara saman á íþróttaleiki, veiða saman og hittast í veislum. En þetta er auðvitað alls ekki tilgangur vináttunnar. Vinátta þjónar fyrst og fremst þeim tilgangi að geta gengið að stuðningi og skilningi vísum þegar eitthvað bjátar á í lífinu—að eiga bandamenn. Þess vegna eru vináttubönd barnæskunnar sterk, því jafnvel þótt vinir hittist til þess að leika sér saman og sinna sameiginlegum áhugamálum, þá eru það vinirnir sem fyrstir af öllum öðrum í heiminum eru tilbúnir til þess að hlusta á vangaveltur manns í lífinu án þess að þykjast endilega vita betur, taka þátt í að búa til nýja hluti í sameiningu, sigrast á verkefnum eða óvinum saman og almennt að vera saman í liði. Og það er því kannski ekki skrýtið að næst á eftir kvennafari og fylleríi, þá hefur vináttan verið eitt helsta meginstefið í Þjóðhátíðarlögum í gegnum tíðina. Þannig orti Árni úr Eyjum árið 1937 um Þjóðhátíð: Ljósin kvikna, brennur bál. Bjarma slær á grund. Enn þá fagnar sérhver sál sælum endurfund. Nýir vinir Þegar við eldumst hættir vináttan gjarnan að vera eins tilviljanakennd. Við umgöngumst smám saman fábreyttari hópa af fólki sem hefur valið sér svipuð áhugamál eða leið í lífinu og við sjálf. Og það gerist jafnvel stundum að fólk leggur minni rækt við vináttu þegar það eldist. Það er nefnilega vandinn við vináttuna að hún tekur mikinn tíma. Góðir bernskuvinir verja ekki bara einstaka kvöldstund saman yfir ölglasi heldur heilu og hálfu dögunum yfir leikjum, spjalli, íþróttum eða hvers kyns ráðabruggi og fyrirætlunum. Í gegnum allt þetta verður smám saman til næmur gagnkvæmur skilningur á milli vina. Þessu er erfitt að ná fram á fullorðinsárum og hugsanlega hefur nútíminn dregið enn þá meira úr möguleikum fullorðins fólks til þess að stofna til nýrrar vináttu. Fyrir ekki svo löngu síðan—og kannski sums staðar enn—var það ofurvenjulegt og ekkert tiltökumál að biðja vini sína um að hjálpa sér með alls konar viðvik. Og þá er ég ekki að meina flutninga á sjö ára fresti, heldur til dæmis að eyða heilli helgi í að mála íbúð, stinga upp garðinn eða fúabera pallinn. Þetta þætti eflaust frekar heimtufrekt nú til dags. Það eru allir svo uppteknir af því að horfa á Netflix, vera á skíðum eða hvíla sig heima hjá sér. En það er einmitt í gegnum alls konar sameiginleg verkefni sem kunningsskapur fullorðinna getur umbreyst í vináttu. Margir hafa áhyggjur af því að vináttan sé að hverfa. Þetta er meðal annars vegna þess að margt af því sem fólk hefur í gegnum tíðina þurft að leita til nágranna sinna með er nú leyst með alls konar þjónustu sem er aðkeypt. Fyrir vikið snýst vináttan fyrst og fremst um að skemmta sér saman, sem er góðra gjalda vert en heldur innihaldsrýrt til lengri tíma litið. Stjörnur tvær Vinirnir Ási í Bæ og Oddgeir Kristjánsson sömdu saman mörg af frægustu Eyjalögunum. Þar á meðal Þjóðhátíðarlagið árið 1951 þar sem segir um sjómenn á leið í land: Er vindur lék í voðum og vængir lyftu gnoðum, þeir þutu beint hjá boðum á blíðvinafund. En ellefu árum seinna reyndi á vináttuna þegar Ási var seinn að skila texta í Þjóðhátíðarlagið 1962. Oddgeir mun hafa orðið reiður yfir slúbbertaskap skáldsins, en hlýtur að hafa tekið hann í sátt þegar textinn sem hefst á orðunum „Ég veit þú kemur í kvöld til mín“ barst honum í hendur. Ási segist hafa séð í gegnum augu vinar síns að stóryrðin væru innihaldsrýr: „Ég trúi ekki á orðin þín, ef annað segja stjörnur tvær.“ Og það er nú líka það besta við helgar eins og þessa, að þær eru tækifæri til þess að hitta og gleðjast með gömlum vinum—og það er aldrei að vita nema algjörlega tilviljanakennd ný vinátta geti stofnast við nágrannann í næsta tjaldi, ef maður þorir að gefa sig á tal, og jafnvel til við að reka niður hæla.
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir skrifar
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhannssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir,Inga Hrefna Jónsdóttir Skoðun