Mannréttindi manna sem ekki standa skil á sköttum Halldóra Þorsteinsdóttir skrifar 10. október 2019 21:55 Mannréttindi þeirra sem hafa gerst sekir um skattalagabrot hafa verið töluvert í umræðunni undanfarin misseri. Sérstaklega sú tilhögun skattamála hér á landi að einstaklingar sem ekki telja rétt fram til skatts, eða svíkja undan skatti, geta staðið frammi fyrir því að sæta bæði álagi samkvæmt ákvörðun skattyfirvalda og refsingu eða sektargerð fyrir dómi í kjölfar ákæru. Því hefur verið haldið fram að þessi tilhögun brjóti gegn 4. gr. 7. viðauka við mannréttindasáttmála Evrópu og átalið er að íslenska ríkið hafi ekki ráðist í grundvallarbreytingar á kerfinu. Um leið er látið að því liggja, beint eða óbeint, að ákærendur, dómarar og aðrir starfsmenn sem koma að þessum málum brjóti nánast vísvitandi gegn réttindum sakborninga. Af gefnu tilefni er rétt að koma á framfæri ákveðnum grundvallaratriðum sem hafa ekki fengið mikið rými í umræðunni. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur aldrei slegið því föstu að kerfi á borð við það sem hér er við lýði standist ekki fyrrgreindan viðauka við mannréttindasáttmálann. Dómstóllinn hefur þvert á móti tekið fram að í mörgum Evrópuríkjum sé að finna tvö ólík viðurlagakerfi vegna sömu brota og þá sérstaklega á sviði skattamála. Þá hefur dómstóllinn tekið fram að almennt verði að játa ríkjum svigrúm til þess að bregðast við refsiverðri háttsemi með tveimur málsmeðferðum sem stefni að ólíkum markmiðum. Hefur dómstóllinn raunar sagt að umræddur viðauki megi ekki girða fyrir að aðildarríkin hagi málsmeðferð sinni á sviði skattamála þannig að stjórnvöld geti fyrst lagt á álag vegna ógreiddra skatta og að síðar fari fram rannsókn og eftir atvikum ákæra vegna þess hluta málsins sem lýtur að alvarlegri og refsiverðum brotum. Dómstóllinn hefur hins vegar sagt að viðaukinn geri kröfu um að slíkar tvær málsmeðferðir fullnægi vissum skilyrðum, m.a. um samþættingu mála í efni og tíma, öflun gagna og fyrirsjáanleika fyrir sakborning. Þar ræður úrslitum hvort einstaklingur hefur þurft að sæta mikilli óvissu og töfum vegna hinna ólíku málsmeðferða og hvort honum hefur mátt vera ljóst að tvær meðferðir væru í gangi vegna sömu háttsemi. Meta þarf hvert og eitt tilvik fyrir sig og því ómögulegt að fullyrða í eitt skipti fyrir öll að gildandi fyrirkomulag hér á landi standist ekki skoðun. Það er sjálfsagt að ræða þessi mál og auðvitað á að tryggja í hvívetna mannréttindi þeirra sem sökum eru bornir fyrir brot á skattalögum. Það felur í sér mannréttindabrot að draga menn fyrir dóm á grundvelli ætlaðra skattalagabrota eftir að þeir hafa mátt þola álag hjá skattyfirvöldum án þess að gætt sé að þeim réttindum sem leiða af ákvæðum mannréttindasáttmálans. Umræðan verður þó að ná yfir alla fleti málsins, en ekki bara þá sem hljóma best eða verst. Hróp og köll um að mannréttindi einstaklinga hafi verið fótum troðin af stjórnvöldum, löggjafanum eða dómstólum með kerfi sem ekki stenst skoðun, án þess að haldið sé til haga lykilatriðum í því sambandi, verða mannréttindum og réttarríkinu seint til framdráttar. Í umræðunni hefur því m.a. verið lýst að íslenska ríkið hafi „fallið á prófinu“ og „enn og aftur fengið á baukinn“. Er því rétt að nefna að íslenska ríkið hefur eins og önnur aðildarríki mannréttindasáttmála Evrópu staðið frammi fyrir þeirri stöðu að áðurnefndur samningsviðauki hefur þróast mikið og hratt í meðförum Mannréttindadómstólsins síðustu árin. Dómar dómstólsins á þessu sviði síðustu 10-15 árin verða þannig seint taldir mjög skýrir og fyrirsjáanlegir, þó svo að hlutirnir hafi vissulega verið að skýrast á allra síðustu árum. Í dómi frá árinu 2016 sagði dómstóllinn raunar sjálfur að nauðsynlegt væri að skýra í eitt skipti fyrir öll þær línur sem lagðar hefðu verið að þessu leyti. Ætluð ítrekuð mannréttindabrot íslenska ríkisins, og þar með þeirra starfsmanna sem koma fram fyrir hönd ríkisins, verður að skoða í þessu ljósi.Höfundur er lektor við lagadeild HR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómsmál Halldóra Þorsteinsdóttir Mannréttindi Skattar og tollar Tengdar fréttir Allir tapa Ríkið féll á prófinu, enn eina ferðina, í liðinni viku. Meintu skattsvikamáli heimsfrægrar hljómsveitar var vísað frá dómi, eftir að hafa velkst um í kerfinu í rúmlega 1.300 daga. 9. október 2019 07:00 Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Mannréttindi þeirra sem hafa gerst sekir um skattalagabrot hafa verið töluvert í umræðunni undanfarin misseri. Sérstaklega sú tilhögun skattamála hér á landi að einstaklingar sem ekki telja rétt fram til skatts, eða svíkja undan skatti, geta staðið frammi fyrir því að sæta bæði álagi samkvæmt ákvörðun skattyfirvalda og refsingu eða sektargerð fyrir dómi í kjölfar ákæru. Því hefur verið haldið fram að þessi tilhögun brjóti gegn 4. gr. 7. viðauka við mannréttindasáttmála Evrópu og átalið er að íslenska ríkið hafi ekki ráðist í grundvallarbreytingar á kerfinu. Um leið er látið að því liggja, beint eða óbeint, að ákærendur, dómarar og aðrir starfsmenn sem koma að þessum málum brjóti nánast vísvitandi gegn réttindum sakborninga. Af gefnu tilefni er rétt að koma á framfæri ákveðnum grundvallaratriðum sem hafa ekki fengið mikið rými í umræðunni. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur aldrei slegið því föstu að kerfi á borð við það sem hér er við lýði standist ekki fyrrgreindan viðauka við mannréttindasáttmálann. Dómstóllinn hefur þvert á móti tekið fram að í mörgum Evrópuríkjum sé að finna tvö ólík viðurlagakerfi vegna sömu brota og þá sérstaklega á sviði skattamála. Þá hefur dómstóllinn tekið fram að almennt verði að játa ríkjum svigrúm til þess að bregðast við refsiverðri háttsemi með tveimur málsmeðferðum sem stefni að ólíkum markmiðum. Hefur dómstóllinn raunar sagt að umræddur viðauki megi ekki girða fyrir að aðildarríkin hagi málsmeðferð sinni á sviði skattamála þannig að stjórnvöld geti fyrst lagt á álag vegna ógreiddra skatta og að síðar fari fram rannsókn og eftir atvikum ákæra vegna þess hluta málsins sem lýtur að alvarlegri og refsiverðum brotum. Dómstóllinn hefur hins vegar sagt að viðaukinn geri kröfu um að slíkar tvær málsmeðferðir fullnægi vissum skilyrðum, m.a. um samþættingu mála í efni og tíma, öflun gagna og fyrirsjáanleika fyrir sakborning. Þar ræður úrslitum hvort einstaklingur hefur þurft að sæta mikilli óvissu og töfum vegna hinna ólíku málsmeðferða og hvort honum hefur mátt vera ljóst að tvær meðferðir væru í gangi vegna sömu háttsemi. Meta þarf hvert og eitt tilvik fyrir sig og því ómögulegt að fullyrða í eitt skipti fyrir öll að gildandi fyrirkomulag hér á landi standist ekki skoðun. Það er sjálfsagt að ræða þessi mál og auðvitað á að tryggja í hvívetna mannréttindi þeirra sem sökum eru bornir fyrir brot á skattalögum. Það felur í sér mannréttindabrot að draga menn fyrir dóm á grundvelli ætlaðra skattalagabrota eftir að þeir hafa mátt þola álag hjá skattyfirvöldum án þess að gætt sé að þeim réttindum sem leiða af ákvæðum mannréttindasáttmálans. Umræðan verður þó að ná yfir alla fleti málsins, en ekki bara þá sem hljóma best eða verst. Hróp og köll um að mannréttindi einstaklinga hafi verið fótum troðin af stjórnvöldum, löggjafanum eða dómstólum með kerfi sem ekki stenst skoðun, án þess að haldið sé til haga lykilatriðum í því sambandi, verða mannréttindum og réttarríkinu seint til framdráttar. Í umræðunni hefur því m.a. verið lýst að íslenska ríkið hafi „fallið á prófinu“ og „enn og aftur fengið á baukinn“. Er því rétt að nefna að íslenska ríkið hefur eins og önnur aðildarríki mannréttindasáttmála Evrópu staðið frammi fyrir þeirri stöðu að áðurnefndur samningsviðauki hefur þróast mikið og hratt í meðförum Mannréttindadómstólsins síðustu árin. Dómar dómstólsins á þessu sviði síðustu 10-15 árin verða þannig seint taldir mjög skýrir og fyrirsjáanlegir, þó svo að hlutirnir hafi vissulega verið að skýrast á allra síðustu árum. Í dómi frá árinu 2016 sagði dómstóllinn raunar sjálfur að nauðsynlegt væri að skýra í eitt skipti fyrir öll þær línur sem lagðar hefðu verið að þessu leyti. Ætluð ítrekuð mannréttindabrot íslenska ríkisins, og þar með þeirra starfsmanna sem koma fram fyrir hönd ríkisins, verður að skoða í þessu ljósi.Höfundur er lektor við lagadeild HR.
Allir tapa Ríkið féll á prófinu, enn eina ferðina, í liðinni viku. Meintu skattsvikamáli heimsfrægrar hljómsveitar var vísað frá dómi, eftir að hafa velkst um í kerfinu í rúmlega 1.300 daga. 9. október 2019 07:00
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun