Fiskveiðiauðlindin III – stærsta gjöfin Kristinn H. Gunnarsson skrifar 5. júní 2020 08:00 Á vefnum visir.is hefur staðið yfir umræða um fiskveiðistjórnarkerfið og úthlutun kvótans í upphafi þess 1983. Kvótinn var upphaflega útdeiling á skertum aflamöguleikum. Eðlilegt var að skipta þeim miðað við fortíðina. Útgerðir sem höfðu stofnað til útgjalda og skulda fengu því forgang til kvótans. Fjárfesting í greininni var ekki mikil miðað við aflaverðmæti og það þurfti ekki mörg ár til að borga upp gott skip. Með framsalinu 1991 varð eðlisbreyting. Þá mátti selja veiðiréttinn. Þar sem kvótinn var og er ótímabundinn varð hann verðlagður einvörðungu miðað við mögulegar framtíðatekjur. Fortíðin skipti engu máli við verðmyndunina. Þess vegna átti útgerðin, sem fékk veiðiréttinn í upphafi kvótasetningarinnar 1983, ekkert tilkall til þeirra verðmæta. Hún hafði einfaldlega ekkert greitt fyrir þessi framtíðarverðmæti og fékk þau gefins. Brynjar Níelsson, alþm. telur fráleitt að Samherji hafi verið í þessum hópi og segir að Samherji sé afleitt dæmi um gjafakvóta. Hann skrifar: „Við upphaf kvótakerfisins hófu Samherjamenn útgerð með að kaupa gamlan ryðdall sem þeir gerðu upp með því að skuldsetja sig og fjölskyldurnar upp í rjáfur. Eina aflaheimildin var svokallaður skipstjórakvóti. Þetta var líkara trilluútgerð. Áfram héldu Samherjamenn að skuldsetja sig til að geta aukið við aflaheimildir sínar.“ Þessa söguskýringu Brynjars verður að færa nær staðreyndum málsins. Hið rétta er að vandfundin er útgerð á Íslandi sem hefur fengið stærri gjöf úr hendi stjórnmálamanna að minnsta kosti fram að makríl gjafagerningnum. Margrétin EA – 7.750 m.kr. Í upphafi keyptu þeir Samherjafrændur árið 1983 togarann Guðstein frá Hafnarfirði sem var svo skírð Margrét EA. Veiðireynsla togarans var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Þeir undu þessu ekki og sneru sér til stjórnmálamanna, einkum í Sjálfstæðisflokki, til þess að fá þessu breytt. Og þeir fengu meiri kvóta. í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1769 tonn og mánuði seinna kom til svonefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Kvótinn sem þannig var færður á skipið er sannkallaður gjafakvóti. Það er mikill munur á 673 tonnum og 4.445 tonnum. Meta má aukninguna sem jafngildi 2.500 tonna kvóta af þorski. Miðað við verð á aflahlutdeild í dag má meta þessa gjöf sem 7.750 milljónir króna. Oddeyrin EA 2.500 m.kr. Árið 1986 keypti Samherji raðsmíðaskipið Oddeyrina. Skipið fékk úthlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiðireynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. En opinber stuðningur við kaup á Oddeyrinni varð meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið. Til viðbótar fékk Samherji ríflega eftirgjöf af greiðslum fyrir skipið. Samtals má meta þessa fyrirgreiðslu upp á 2.500 milljónir króna á núverandi verðlagi. Þorsteinn EA 500 m.kr. Loks má nefnda togarann Þorstein EA. Hann varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gerður út út framar. Engu að síður fékk hann úthlutað kvóta og hélt honum og ofan á hann svokallaðar sóknarmarksuppbætur. Skip sem ekki veiddi fisk fékk kvóta og taldist vera á sóknarmarki þegar það lá við bryggju. Þetta hafa fáir leikið eftir. Pólitískir ráðamenn fóru mjúkum höndum um þessa óskadrengi kvótakerfisins. Bara uppbótakvótinn er um 500 milljóna króna virði. Þá hefur hinn kvótinn ekki verið reiknaður til verðs. Tíu milljarða króna gjafafé Samanlagt leggur þessi aðstoð við Samherja sig upp á 10,5 milljarða króna. Allt voru þetta ákvarðanir teknar af pólitískum ráðamönnum í því skyni að koma verðmætum til þeirra. Sértækar aðgerðir sem að sjálfsögðu bitnuðu á öðrum. Þetta er stærsta gjöfin hingað til sem hægt er að staðreyna. Þorsteinn Vilhelmsson, þá einn eiganda Samherja sagði fyrir nærri 20 árum í Morgunblaðinu um hugmyndir um byggðakvóta sem ónefndur stjórnmálamaður taldi að ætti að taka upp: „’Eg bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei úthlutað kvóta nema með skít og skömm.“ Ég held að Brynjar Níelsson hafi engu við þessi ummæli að bæta, en þó má segja að lærdómurinn sé sá að vegleg gjöf getur verið gott vegarnesti fyrir þann sem fær. Höfundur er ritstjóri Bæjarins besta og fyrrverandi þingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristinn H. Gunnarsson Sjávarútvegur Tengdar fréttir Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12 Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12 Brynjar telur andskota kvótakerfisins vart með öllum mjalla Þingmaður Sjálfstæðisflokksins telur framkomnar hugmyndir um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu fráleitar. 28. maí 2020 11:08 Mest lesið Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon Skoðun Heimskasta þjóð í heimi. Sverrir Björnsson Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nýtt upphaf – í þjónustu við þjóðina Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á hvert annað og breytum þessu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Kæru landsmenn – þetta er ekki lengur boðlegt Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun XL niðurskurður – hugsum stórt! Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Blórabögglar og gylliboð frá vinstri Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Hvað kjósa foreldrar ósýnilegra barna? Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Heimskasta þjóð í heimi Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Jöfnum leikinn á laugardaginn Björgvin G. Sigurðsson skrifar Skoðun ADHD, fjórir stafir og hvað svo? Jóna Kristín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skattagleði á kostnað ferðaþjónustunnar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Börnin heim Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Ég býð mig fram fyrir framtíðarkynslóðir Finnur Ricart Andrason skrifar Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gera þarf skurk í búsetumálum eldri borgara Ólafur Ísleifsson skrifar Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir skrifar Skoðun Vilt þú breytingu á stjórn landsins? Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson skrifar Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Búsetufrelsi og lögheimilisskráning Heiðbrá Ólafsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og aðrar villur í umræðunni um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar Skoðun Þess vegna er ég á lista VG í Suðurkjördæmi Þorsteinn Ólafsson skrifar Skoðun Svínsleg mismunun gagnvart eldra fólki Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Hverjir myrða konur? Auður Önnu Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Það sé ykkur til fæðu“ - hugleiðing um jólamat Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Ferðafrelsið er dýrmætt Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson skrifar Skoðun Mannúðleg innflytjendastefna Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Á vefnum visir.is hefur staðið yfir umræða um fiskveiðistjórnarkerfið og úthlutun kvótans í upphafi þess 1983. Kvótinn var upphaflega útdeiling á skertum aflamöguleikum. Eðlilegt var að skipta þeim miðað við fortíðina. Útgerðir sem höfðu stofnað til útgjalda og skulda fengu því forgang til kvótans. Fjárfesting í greininni var ekki mikil miðað við aflaverðmæti og það þurfti ekki mörg ár til að borga upp gott skip. Með framsalinu 1991 varð eðlisbreyting. Þá mátti selja veiðiréttinn. Þar sem kvótinn var og er ótímabundinn varð hann verðlagður einvörðungu miðað við mögulegar framtíðatekjur. Fortíðin skipti engu máli við verðmyndunina. Þess vegna átti útgerðin, sem fékk veiðiréttinn í upphafi kvótasetningarinnar 1983, ekkert tilkall til þeirra verðmæta. Hún hafði einfaldlega ekkert greitt fyrir þessi framtíðarverðmæti og fékk þau gefins. Brynjar Níelsson, alþm. telur fráleitt að Samherji hafi verið í þessum hópi og segir að Samherji sé afleitt dæmi um gjafakvóta. Hann skrifar: „Við upphaf kvótakerfisins hófu Samherjamenn útgerð með að kaupa gamlan ryðdall sem þeir gerðu upp með því að skuldsetja sig og fjölskyldurnar upp í rjáfur. Eina aflaheimildin var svokallaður skipstjórakvóti. Þetta var líkara trilluútgerð. Áfram héldu Samherjamenn að skuldsetja sig til að geta aukið við aflaheimildir sínar.“ Þessa söguskýringu Brynjars verður að færa nær staðreyndum málsins. Hið rétta er að vandfundin er útgerð á Íslandi sem hefur fengið stærri gjöf úr hendi stjórnmálamanna að minnsta kosti fram að makríl gjafagerningnum. Margrétin EA – 7.750 m.kr. Í upphafi keyptu þeir Samherjafrændur árið 1983 togarann Guðstein frá Hafnarfirði sem var svo skírð Margrét EA. Veiðireynsla togarans var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Þeir undu þessu ekki og sneru sér til stjórnmálamanna, einkum í Sjálfstæðisflokki, til þess að fá þessu breytt. Og þeir fengu meiri kvóta. í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1769 tonn og mánuði seinna kom til svonefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Kvótinn sem þannig var færður á skipið er sannkallaður gjafakvóti. Það er mikill munur á 673 tonnum og 4.445 tonnum. Meta má aukninguna sem jafngildi 2.500 tonna kvóta af þorski. Miðað við verð á aflahlutdeild í dag má meta þessa gjöf sem 7.750 milljónir króna. Oddeyrin EA 2.500 m.kr. Árið 1986 keypti Samherji raðsmíðaskipið Oddeyrina. Skipið fékk úthlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiðireynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. En opinber stuðningur við kaup á Oddeyrinni varð meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið. Til viðbótar fékk Samherji ríflega eftirgjöf af greiðslum fyrir skipið. Samtals má meta þessa fyrirgreiðslu upp á 2.500 milljónir króna á núverandi verðlagi. Þorsteinn EA 500 m.kr. Loks má nefnda togarann Þorstein EA. Hann varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gerður út út framar. Engu að síður fékk hann úthlutað kvóta og hélt honum og ofan á hann svokallaðar sóknarmarksuppbætur. Skip sem ekki veiddi fisk fékk kvóta og taldist vera á sóknarmarki þegar það lá við bryggju. Þetta hafa fáir leikið eftir. Pólitískir ráðamenn fóru mjúkum höndum um þessa óskadrengi kvótakerfisins. Bara uppbótakvótinn er um 500 milljóna króna virði. Þá hefur hinn kvótinn ekki verið reiknaður til verðs. Tíu milljarða króna gjafafé Samanlagt leggur þessi aðstoð við Samherja sig upp á 10,5 milljarða króna. Allt voru þetta ákvarðanir teknar af pólitískum ráðamönnum í því skyni að koma verðmætum til þeirra. Sértækar aðgerðir sem að sjálfsögðu bitnuðu á öðrum. Þetta er stærsta gjöfin hingað til sem hægt er að staðreyna. Þorsteinn Vilhelmsson, þá einn eiganda Samherja sagði fyrir nærri 20 árum í Morgunblaðinu um hugmyndir um byggðakvóta sem ónefndur stjórnmálamaður taldi að ætti að taka upp: „’Eg bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei úthlutað kvóta nema með skít og skömm.“ Ég held að Brynjar Níelsson hafi engu við þessi ummæli að bæta, en þó má segja að lærdómurinn sé sá að vegleg gjöf getur verið gott vegarnesti fyrir þann sem fær. Höfundur er ritstjóri Bæjarins besta og fyrrverandi þingmaður.
Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12
Brynjar segir fráleitt að tala um gjafakvóta, þjófnað og Samherja í sömu andrá Brynjar Níelsson alþingismaður telur umræðu um fiskveiðistjórnunarkerfið óábyrga. 3. júní 2020 09:12
Brynjar telur andskota kvótakerfisins vart með öllum mjalla Þingmaður Sjálfstæðisflokksins telur framkomnar hugmyndir um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu fráleitar. 28. maí 2020 11:08
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar
Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar
Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun