Verndum líffræðilega fjölbreytni Ari Trausti Guðmundsson og Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifa 19. febrúar 2021 08:01 Fuglar eru um margt táknmynd fyrir líffræðilega fjölbreytni. Til hennar er nú, þegar loftslagsbreytingar valda æ alvarlegri vandamálum, horft með auknum áhuga. Hér á landi verpa að staðaldri 75 tegundir. Í Ekvador við miðbaug jarðar eru tegundirnar 1651. Í löndunum, jafn ólík og þau eru að sumu leyti, hafa fuglategundir dáið út og aðrar eru í bráðri hættu. Þess vegna þarf að verja líffræðilega fjölbreytni á landi og í sjó, dýr sem jurtir, smáverur jafnt sem stærstu dýr. Vistkerfin eru háð flóknum innbyrðis ferlum og lífverum, og ólík vistkerfi mynda heildir. Á norðurslóðum eru vistkerfin fábreyttari en sunnar á hnettinum, þó ekki öll, t.d. skófir og mosar. Þau eru engu að síður, og alls staðar, afar mikilvæg fyrir afkomu og velferð manna. Við getum litið áfram til fugla á Íslandi í stað spendýra eða jurta og skoðað hvað gerst hefur undanfarnar tvær aldir varðandi fjölbreytni í fuglheimum; notað fuglana sem táknmynd. Tökum mark á lærdómi sögunnar Árið 1844 var síðasti geirfugl veraldar drepinn úti fyrir Reykjanesi, úr ofveiddum stofni á heimsvísu. Í kringum 1950 hvarf síðasti haftyrðillinn norður á bóginn, nær örugglega vegna loftslagshlýnunar. Nálægt 1970 var síðast vitað um verpandi keldusvín og er komu minksins í íslenska fánu og framræslu votlendis kennt um. Einar sex fuglategundir eru taldar í bráðri hættu. Mun fleiri eru í mismunandi mikilli hættu og hafðar á válista. Upptalningin kennir okkur að þessi þáttur líffræðilegrar fjölbreytni á Íslandi er lærdómsríkur og á að hvetja til aðgerða sem varðveita og efla líffræðilega fjölbreytni í lífríkinu á landi og innan efnahagslögsögunnar. Samtímis gagnast það lífríki jarðar og er til marks um að við sinnum skyldum okkar á heimsvísu enda eru loftslagsbreytingar og breytingar á líffræðilegri fjölbreytni óaðskiljanleg ferli. Súrnun sjávar, sem er hættuleg mörgum sjávarlífverum, er dæmi um þessi tengsl. Samningur sem leiðbeinir og bindur Árið 1994 skrifaði Ísland undir og fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni, sem samþykktur var 1992. Nær allar þjóðir heims eru aðilar að honum og hann hefur gert gagn þótt betur megi gera. Ýmis ákvæði samningsins hafa náð til íslenskra laga og höfð til hliðsjónar við áætlanagerð, t.a.m. við stefnumörkun um sjálfbæra þróun og náttúruverndaráætlun. Dæmi um það eru lög um friðun Breiðafjarðar, nú í endurskoðun, Náttúrufræðistofnun hefur lýst og kortlagt 105 vistgerðir en af þeim eru 64 á landi, 17 í ám og vötnum og 24 í fjörum. Ný lög um veiðar á villtum dýrum, með allmörgum breytum og bættum verndarákvæðum, liggja nú fyrir Alþingi. Hvala- fiski- og botndýrarannsóknir Hafrannsóknastofnunar eru meðal undirstaða aðgerða til verndunar líffræðilegrar fjölbreytni. Mikilvæg markmið Svokölluð Aichi-markmið, 20 heimsmarkmið til framkvæmdar á samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni til 2020, voru samþykkt fyrir um áratug. Ekki eitt einasta af þessum markmiðum náðist fyrir árslok 2020. Það er grafalvarlegt. Í stað þess fækkaði í helstu dýrastofnum um tvo þriðju hluta í heild milli áranna 1970 og 2015 (skv. WWF). Sex markmiðanna hafa náðst að hluta og 44% lykilsvæði líffræðilegrar fjölbreytni eru nú vernduð í stað 29% árið 2000. Ný markmið átti að samþykkja árið 2020 á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Kína um líffræðilega fjölbreytni en vegna heimsfaraldursins var henni frestað þar til nú í maí. Þar á m.a. að reyna að semja um að vernda lífríkið og stuðla hraðar en ella að líffræðilegri fjölbreytni á tæpum þriðjungi jarðarinnar. Ungt fólk er í lykilhlutverki í þessum efnum ásamt sérfræðingum og á það er lögð áhersla af hálfu SÞ og Norðurlandaráðs sem hefur falið sjálfbærninefnd sinni að útbúa „verkfærasett“ til þess að ná betri árangri en tekist hefur. Hvað getum við gert? Frumvarp um hálendisþjóðgarð liggur nú fyrir Alþingi og höfðar til ábyrgðar okkar á vistfræðilegri stöðu hálendisins. Meginmarkmið frumvarpsins er að stýra betur umgengni, verndun og nýtingu á hálendinu svo að sú margþætta náttúra sem þar er að finna fái að þróast sem mest á eigin forsendum. Það eitt og sér getur verið lykill að aðkomu Íslands til verndunar líffræðilegrar fjölbreytni. Fleiri hvata vantar í landbúnaði, útgerð og öðrum iðnaði til að verðlauna framleiðslu sem stuðlar að vernd líffræðilegar fjölbreytni og er hvatning til sjálfbærra jurta- og dýranytja. Fækka þarf, og raunar útrýma, hvötum til ósjálfbærrar atvinnustarfsemi ásamt undantekningarreglum sem ýta undir sóun og skaðlegt álag á auðlindir. Um leið og við minnkum losun kolefnisgasa verður að efla kolefnisbindingu í gróðri og jarðvegi. Óhófleg neysla er einn sá þáttur sem hefur hvað skaðlegust áhrif á umhverfið. Því er mikilvægt að draga úr neyslu miðað við höfðatölu og leggja áherslu á að efla og skipuleggja hringrásarhagkerfi. Nú liggur fyrir Alþingi breyting á reglum um úrgangslosun þar sem hringrásarhagkerfi er haft að leiðarljósi. Umhverfisráðherra hefur lagt aukna áherslu á að bæta fráveitukerfi víða um land. Þeim áherslum mun fylgja fjármagn að heildarupphæð 3 milljarðar króna svo aðstoða megi sveitarfélög við að koma fráveitumálum í horf sem hæfir sem mestri og bestri umhverfisvernd. Einnig það mun hjálpa. Ari Trausti Guðmundsson er þingmaður Vinstri grænna. Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir er varaformaður Ungra vinstri grænna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Skoðun: Kosningar 2021 Dýr Ari Trausti Guðmundsson Mest lesið Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Að búa til aðalsmenn Kolbrún Baldursdóttir Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Fuglar eru um margt táknmynd fyrir líffræðilega fjölbreytni. Til hennar er nú, þegar loftslagsbreytingar valda æ alvarlegri vandamálum, horft með auknum áhuga. Hér á landi verpa að staðaldri 75 tegundir. Í Ekvador við miðbaug jarðar eru tegundirnar 1651. Í löndunum, jafn ólík og þau eru að sumu leyti, hafa fuglategundir dáið út og aðrar eru í bráðri hættu. Þess vegna þarf að verja líffræðilega fjölbreytni á landi og í sjó, dýr sem jurtir, smáverur jafnt sem stærstu dýr. Vistkerfin eru háð flóknum innbyrðis ferlum og lífverum, og ólík vistkerfi mynda heildir. Á norðurslóðum eru vistkerfin fábreyttari en sunnar á hnettinum, þó ekki öll, t.d. skófir og mosar. Þau eru engu að síður, og alls staðar, afar mikilvæg fyrir afkomu og velferð manna. Við getum litið áfram til fugla á Íslandi í stað spendýra eða jurta og skoðað hvað gerst hefur undanfarnar tvær aldir varðandi fjölbreytni í fuglheimum; notað fuglana sem táknmynd. Tökum mark á lærdómi sögunnar Árið 1844 var síðasti geirfugl veraldar drepinn úti fyrir Reykjanesi, úr ofveiddum stofni á heimsvísu. Í kringum 1950 hvarf síðasti haftyrðillinn norður á bóginn, nær örugglega vegna loftslagshlýnunar. Nálægt 1970 var síðast vitað um verpandi keldusvín og er komu minksins í íslenska fánu og framræslu votlendis kennt um. Einar sex fuglategundir eru taldar í bráðri hættu. Mun fleiri eru í mismunandi mikilli hættu og hafðar á válista. Upptalningin kennir okkur að þessi þáttur líffræðilegrar fjölbreytni á Íslandi er lærdómsríkur og á að hvetja til aðgerða sem varðveita og efla líffræðilega fjölbreytni í lífríkinu á landi og innan efnahagslögsögunnar. Samtímis gagnast það lífríki jarðar og er til marks um að við sinnum skyldum okkar á heimsvísu enda eru loftslagsbreytingar og breytingar á líffræðilegri fjölbreytni óaðskiljanleg ferli. Súrnun sjávar, sem er hættuleg mörgum sjávarlífverum, er dæmi um þessi tengsl. Samningur sem leiðbeinir og bindur Árið 1994 skrifaði Ísland undir og fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni, sem samþykktur var 1992. Nær allar þjóðir heims eru aðilar að honum og hann hefur gert gagn þótt betur megi gera. Ýmis ákvæði samningsins hafa náð til íslenskra laga og höfð til hliðsjónar við áætlanagerð, t.a.m. við stefnumörkun um sjálfbæra þróun og náttúruverndaráætlun. Dæmi um það eru lög um friðun Breiðafjarðar, nú í endurskoðun, Náttúrufræðistofnun hefur lýst og kortlagt 105 vistgerðir en af þeim eru 64 á landi, 17 í ám og vötnum og 24 í fjörum. Ný lög um veiðar á villtum dýrum, með allmörgum breytum og bættum verndarákvæðum, liggja nú fyrir Alþingi. Hvala- fiski- og botndýrarannsóknir Hafrannsóknastofnunar eru meðal undirstaða aðgerða til verndunar líffræðilegrar fjölbreytni. Mikilvæg markmið Svokölluð Aichi-markmið, 20 heimsmarkmið til framkvæmdar á samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni til 2020, voru samþykkt fyrir um áratug. Ekki eitt einasta af þessum markmiðum náðist fyrir árslok 2020. Það er grafalvarlegt. Í stað þess fækkaði í helstu dýrastofnum um tvo þriðju hluta í heild milli áranna 1970 og 2015 (skv. WWF). Sex markmiðanna hafa náðst að hluta og 44% lykilsvæði líffræðilegrar fjölbreytni eru nú vernduð í stað 29% árið 2000. Ný markmið átti að samþykkja árið 2020 á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Kína um líffræðilega fjölbreytni en vegna heimsfaraldursins var henni frestað þar til nú í maí. Þar á m.a. að reyna að semja um að vernda lífríkið og stuðla hraðar en ella að líffræðilegri fjölbreytni á tæpum þriðjungi jarðarinnar. Ungt fólk er í lykilhlutverki í þessum efnum ásamt sérfræðingum og á það er lögð áhersla af hálfu SÞ og Norðurlandaráðs sem hefur falið sjálfbærninefnd sinni að útbúa „verkfærasett“ til þess að ná betri árangri en tekist hefur. Hvað getum við gert? Frumvarp um hálendisþjóðgarð liggur nú fyrir Alþingi og höfðar til ábyrgðar okkar á vistfræðilegri stöðu hálendisins. Meginmarkmið frumvarpsins er að stýra betur umgengni, verndun og nýtingu á hálendinu svo að sú margþætta náttúra sem þar er að finna fái að þróast sem mest á eigin forsendum. Það eitt og sér getur verið lykill að aðkomu Íslands til verndunar líffræðilegrar fjölbreytni. Fleiri hvata vantar í landbúnaði, útgerð og öðrum iðnaði til að verðlauna framleiðslu sem stuðlar að vernd líffræðilegar fjölbreytni og er hvatning til sjálfbærra jurta- og dýranytja. Fækka þarf, og raunar útrýma, hvötum til ósjálfbærrar atvinnustarfsemi ásamt undantekningarreglum sem ýta undir sóun og skaðlegt álag á auðlindir. Um leið og við minnkum losun kolefnisgasa verður að efla kolefnisbindingu í gróðri og jarðvegi. Óhófleg neysla er einn sá þáttur sem hefur hvað skaðlegust áhrif á umhverfið. Því er mikilvægt að draga úr neyslu miðað við höfðatölu og leggja áherslu á að efla og skipuleggja hringrásarhagkerfi. Nú liggur fyrir Alþingi breyting á reglum um úrgangslosun þar sem hringrásarhagkerfi er haft að leiðarljósi. Umhverfisráðherra hefur lagt aukna áherslu á að bæta fráveitukerfi víða um land. Þeim áherslum mun fylgja fjármagn að heildarupphæð 3 milljarðar króna svo aðstoða megi sveitarfélög við að koma fráveitumálum í horf sem hæfir sem mestri og bestri umhverfisvernd. Einnig það mun hjálpa. Ari Trausti Guðmundsson er þingmaður Vinstri grænna. Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir er varaformaður Ungra vinstri grænna.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun