Ást á óspilltu landi Lind Draumland skrifar 5. ágúst 2021 14:02 Þegar ég bjó í Hollandi á árunum 1994 til 2008 þótti mér gaman að segja frá því hvað tilfinningin sem fylgir því að eiga landið sitt gerir fyrir íslensku þjóðarsálina og þar af leiðandi fyrir mig. Svolítið rómantískt, en fallegt og kröftugt. Ég talaði um þetta í kaffiboðum, opnunum listsýninga, á börum og torgum. Frelsistilfinningin var mér hugleikin í þessum samræðum, frelsi sem finnst ekki víða í Evrópu. Sagði frá því hvað þessi víðátta gæfi mikla orku og andagift. Eru það þessi auðæfi sem átt er við þegar sagt er að hálendi Íslands sé ein af verðmætustu auðlindum landsins? Það er alltaf að verða augljósara og samþykktara að óspillt náttúra er drifkraftur fyrir okkur mannfólkið. Víðátta og kyrrð skiptir okkur miklu máli því að þar hlöðum við rafhlöðurnar, fáum frábærar hugmyndir og komum endurnærð aftur í samfélag mannanna. Sem umhverfissinni og eldheit áhugamanneskja um framtíðina spyr ég hver sé framtíð hálendisins. Þegar ég hugsa um þjóðgarð, náttúruvernd og nýtingu óspillts lands, þá held ég við getum ekki litið á náttúruna sem vél sem við getum byggt upp og tamið okkur mannfólkinu til ágóð. Ófullkomið frumvarp Spurningarnar sem vakna eru fjölmargar. Hverjir eru ávextirnir og hverjir viljum við að þeir séu, er náttúruvernd nóg eða þurfa hagrænar áherslur og notagildi að ráða ferðinni? Þurfum við ekki að finna hið viðkvæma jafnvægi sem felst í náttúruvernd og notagildi - og þar geta skammtíma gróðasjónarmið ekki ráðið ferðinni. Það er hægt að horfa aftur til virkjunarframkvæmda á Kárahnjúkum, sem og forsögu þess máls og hvort þær framkvæmdir hafa skilað því sem talsmenn stóriðju og virkjunarframkvæmda lofuðu. Hvað þurfti að borga í staðinn? Hvernig er ávinningur af stofnun Vatnajökulþjóðgarðs metinn? Ég er sammála Tryggva Felixsyni, formanni Landverndar, þegar hann segir stofnun hálendisþjóðgarðs sé ákaflega mikilvægt náttúruverndarmál og það væru skýr skilaboð til heimsins um að Íslendingar taki náttúruvernd alvarlega. Aftur á móti var lagafrumvarpið sem Alþingi hafði til umfjöllunar á síðasta þingi langt frá því að vera fullkomið. Þingið hefði mátt gera nokkrar veigamiklar breytingar á frumvarpinu, eins og t.d. þær sem Landvernd kallaði eftir: tryggja þurfi að stjórnunar- og verndaráætlanir verði bindandi við skipulagsgerð að engar nýjar virkjanir megi rísa í þjóðgarðinum að almannarétturinn og frjáls för fólks verði megin reglan að takmarkanir á umferð og dvöl byggist á náttúruverndarlögum Einnig bendir Landvernd á að á greinar í frumvarpinu sem betur þarf að skýra svo sem sjálfbæra landnýtingu, að aðeins þurfi leyfi fyrir umfangsmikilli starfsemi o.fl. Þá vaknar spurning, má ég vera með einn lítinn pylsuvagn, hvar drögum við mörkin? Ófullkomin vinnubrögð Alþingis Ég kynnti mér einnig álit sveitarfélaga sem eiga land að, eða í hálendisþjóðgarðinum eins og hann var teiknaður upp. 16 af 23 sveitarfélögum voru á móti stofnun þjóðgarðs. Flest af þeim sveitarfélögum sem eru á móti setja út á miðstýringu þ.e. að stjórnsýsla á stóru landsvæði innan sveitarfélagsins færist frá lýðræðislega kjörnum fulltrúum til fulltrúa annarra sveitarfélaga, félagasamtaka og embættismanna. En einnig var talað um að það þyrfti að mynda breiða sátt um málið og best væri þegar það telst tilbúið að leggja það í hendur þjóðarinnar í kosningu. Eitthvað sem ég styð afdráttarlaust. En hvað gerði Alþingi síðan við allar umsagnirnar og hvernig vann þingið úr málinu? Mál sem var Vinstri grænum mikilvægt og forsenda fyrir stjórnarsamstarfi þeirra við Sjálfstæðisflokk og Framsókn? Gefum Andrési Inga Jónssyni, þingmanni Pírata, orðið: „Það er með miklum ólíkindum að jafn góð hugmynd og Hálendisþjóðgarður geti farið svo rækilega í skrúfuna sem hér hefur orðið. Vegna ágreinings milli stjórnarflokkanna var þetta frumvarp náttúrlega svo gott sem dautt áður en það kom til þingsins. Stjórnarliðar hefðu síðan átt að láta sér nægja að drepa málið í nefnd eins og venjulegt fólk, en í staðinn er það dregið hingað inn í þingsal til að verða drepið í heyranda hljóði af okkur 63. Til að kóróna allt saman mætir síðan umhverfisráðherra til að kasta rekunum yfir hræið. Þetta er skrípaleikur sem ég tek ekki þátt í. Ef stjórnarliðar vilja drepa málið sitt með atkvæði þá gera þeir það sjálfir.“ Vinnubrögðin eru óskiljanleg fyrir almennan borgara og það er næsta ógerningur að setja sig inn í þau. Það var eitthvað mikið bogið við málsmeðferð þessa máls, rétt eins og annarra góðra mála sem lenda í þvælumyllunni við Austurvöll. Markmiðið hlýtur að vera að mikilvæg mál, mál sem eru varin í stjórnarsáttmála, fái vandaða meðferð en séu ekki drepin með viðhöfn af sömu stjórnarflokkum. Gagnsæi og ábyrgð eru mótvægið við slíkum vinnubrögðum. Gerum þetta betur Ef vilji hefði verið fyrir hendi hefði mátt laga frumvarpið. Koma til móts við sjónarmið sveitarfélaga og annarra sem njóta hálendisins, en um leið tryggja vernd þess til framtíðar. Stjórnarflokkunum gafst fjögur ár til að sætta ólík sjónarmið og setja vernd hálendisins í ítarlegt, lýðræðislegt ferli en tóku pólítíska ákvörðun um að gera það ekki. Þegar um svona stórt hagsmunamál allrar þjóðarinnar er að ræða er óboðlegt að stunda svona vinnubrögð í nútíma stjórnsýslu - hvað þá á Alþingi. Gildi og mikilvægi náttúruverndar er að verða okkur öllum ljóst. Vonandi ber það Alþingi sem þjóðin kýs í haust gæfu til að losa þetta mál úr skrúfunni, fá fólkið sem láta sig miðhálendið varða að borðinu og setur saman frumvarp sem tekur mið af náttúruverndarsjónarmiðum og sjálfbærni um leið og staðið er vörð um almannaréttinn og frjálsa för fólks um landið. Gyllum steinana og vörðum veginn – til góðra verka eingöngu. Höfundur skipar 2. sæti á lista Pírata í Suðurkjördæmi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hálendisþjóðgarður Umhverfismál Þjóðgarðar Mest lesið Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Skoðun Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Næringarráðleggingar: fræðsla eða hroki? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég bjó í Hollandi á árunum 1994 til 2008 þótti mér gaman að segja frá því hvað tilfinningin sem fylgir því að eiga landið sitt gerir fyrir íslensku þjóðarsálina og þar af leiðandi fyrir mig. Svolítið rómantískt, en fallegt og kröftugt. Ég talaði um þetta í kaffiboðum, opnunum listsýninga, á börum og torgum. Frelsistilfinningin var mér hugleikin í þessum samræðum, frelsi sem finnst ekki víða í Evrópu. Sagði frá því hvað þessi víðátta gæfi mikla orku og andagift. Eru það þessi auðæfi sem átt er við þegar sagt er að hálendi Íslands sé ein af verðmætustu auðlindum landsins? Það er alltaf að verða augljósara og samþykktara að óspillt náttúra er drifkraftur fyrir okkur mannfólkið. Víðátta og kyrrð skiptir okkur miklu máli því að þar hlöðum við rafhlöðurnar, fáum frábærar hugmyndir og komum endurnærð aftur í samfélag mannanna. Sem umhverfissinni og eldheit áhugamanneskja um framtíðina spyr ég hver sé framtíð hálendisins. Þegar ég hugsa um þjóðgarð, náttúruvernd og nýtingu óspillts lands, þá held ég við getum ekki litið á náttúruna sem vél sem við getum byggt upp og tamið okkur mannfólkinu til ágóð. Ófullkomið frumvarp Spurningarnar sem vakna eru fjölmargar. Hverjir eru ávextirnir og hverjir viljum við að þeir séu, er náttúruvernd nóg eða þurfa hagrænar áherslur og notagildi að ráða ferðinni? Þurfum við ekki að finna hið viðkvæma jafnvægi sem felst í náttúruvernd og notagildi - og þar geta skammtíma gróðasjónarmið ekki ráðið ferðinni. Það er hægt að horfa aftur til virkjunarframkvæmda á Kárahnjúkum, sem og forsögu þess máls og hvort þær framkvæmdir hafa skilað því sem talsmenn stóriðju og virkjunarframkvæmda lofuðu. Hvað þurfti að borga í staðinn? Hvernig er ávinningur af stofnun Vatnajökulþjóðgarðs metinn? Ég er sammála Tryggva Felixsyni, formanni Landverndar, þegar hann segir stofnun hálendisþjóðgarðs sé ákaflega mikilvægt náttúruverndarmál og það væru skýr skilaboð til heimsins um að Íslendingar taki náttúruvernd alvarlega. Aftur á móti var lagafrumvarpið sem Alþingi hafði til umfjöllunar á síðasta þingi langt frá því að vera fullkomið. Þingið hefði mátt gera nokkrar veigamiklar breytingar á frumvarpinu, eins og t.d. þær sem Landvernd kallaði eftir: tryggja þurfi að stjórnunar- og verndaráætlanir verði bindandi við skipulagsgerð að engar nýjar virkjanir megi rísa í þjóðgarðinum að almannarétturinn og frjáls för fólks verði megin reglan að takmarkanir á umferð og dvöl byggist á náttúruverndarlögum Einnig bendir Landvernd á að á greinar í frumvarpinu sem betur þarf að skýra svo sem sjálfbæra landnýtingu, að aðeins þurfi leyfi fyrir umfangsmikilli starfsemi o.fl. Þá vaknar spurning, má ég vera með einn lítinn pylsuvagn, hvar drögum við mörkin? Ófullkomin vinnubrögð Alþingis Ég kynnti mér einnig álit sveitarfélaga sem eiga land að, eða í hálendisþjóðgarðinum eins og hann var teiknaður upp. 16 af 23 sveitarfélögum voru á móti stofnun þjóðgarðs. Flest af þeim sveitarfélögum sem eru á móti setja út á miðstýringu þ.e. að stjórnsýsla á stóru landsvæði innan sveitarfélagsins færist frá lýðræðislega kjörnum fulltrúum til fulltrúa annarra sveitarfélaga, félagasamtaka og embættismanna. En einnig var talað um að það þyrfti að mynda breiða sátt um málið og best væri þegar það telst tilbúið að leggja það í hendur þjóðarinnar í kosningu. Eitthvað sem ég styð afdráttarlaust. En hvað gerði Alþingi síðan við allar umsagnirnar og hvernig vann þingið úr málinu? Mál sem var Vinstri grænum mikilvægt og forsenda fyrir stjórnarsamstarfi þeirra við Sjálfstæðisflokk og Framsókn? Gefum Andrési Inga Jónssyni, þingmanni Pírata, orðið: „Það er með miklum ólíkindum að jafn góð hugmynd og Hálendisþjóðgarður geti farið svo rækilega í skrúfuna sem hér hefur orðið. Vegna ágreinings milli stjórnarflokkanna var þetta frumvarp náttúrlega svo gott sem dautt áður en það kom til þingsins. Stjórnarliðar hefðu síðan átt að láta sér nægja að drepa málið í nefnd eins og venjulegt fólk, en í staðinn er það dregið hingað inn í þingsal til að verða drepið í heyranda hljóði af okkur 63. Til að kóróna allt saman mætir síðan umhverfisráðherra til að kasta rekunum yfir hræið. Þetta er skrípaleikur sem ég tek ekki þátt í. Ef stjórnarliðar vilja drepa málið sitt með atkvæði þá gera þeir það sjálfir.“ Vinnubrögðin eru óskiljanleg fyrir almennan borgara og það er næsta ógerningur að setja sig inn í þau. Það var eitthvað mikið bogið við málsmeðferð þessa máls, rétt eins og annarra góðra mála sem lenda í þvælumyllunni við Austurvöll. Markmiðið hlýtur að vera að mikilvæg mál, mál sem eru varin í stjórnarsáttmála, fái vandaða meðferð en séu ekki drepin með viðhöfn af sömu stjórnarflokkum. Gagnsæi og ábyrgð eru mótvægið við slíkum vinnubrögðum. Gerum þetta betur Ef vilji hefði verið fyrir hendi hefði mátt laga frumvarpið. Koma til móts við sjónarmið sveitarfélaga og annarra sem njóta hálendisins, en um leið tryggja vernd þess til framtíðar. Stjórnarflokkunum gafst fjögur ár til að sætta ólík sjónarmið og setja vernd hálendisins í ítarlegt, lýðræðislegt ferli en tóku pólítíska ákvörðun um að gera það ekki. Þegar um svona stórt hagsmunamál allrar þjóðarinnar er að ræða er óboðlegt að stunda svona vinnubrögð í nútíma stjórnsýslu - hvað þá á Alþingi. Gildi og mikilvægi náttúruverndar er að verða okkur öllum ljóst. Vonandi ber það Alþingi sem þjóðin kýs í haust gæfu til að losa þetta mál úr skrúfunni, fá fólkið sem láta sig miðhálendið varða að borðinu og setur saman frumvarp sem tekur mið af náttúruverndarsjónarmiðum og sjálfbærni um leið og staðið er vörð um almannaréttinn og frjálsa för fólks um landið. Gyllum steinana og vörðum veginn – til góðra verka eingöngu. Höfundur skipar 2. sæti á lista Pírata í Suðurkjördæmi
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun