Samstaða er ekki sjálfsögð Kristján Steinn Magnússon skrifar 19. ágúst 2021 13:00 Eitt af því dýrmætasta sem mannfólk getur áunnið sér er frelsi. Að geta um frjálst höfuð strokið í vestrænu lýðræðisríki eru líklega mestu forréttindi sem við Íslendingar búum við. Frelsi er ekki sjálfsagt og ekki ókeypis. Spyrjið bara þá fjölmörgu hópa samfélagsins sem hafa þurft, og þurfa enn, að berjast fyrir sínu frelsi í tímans rás. Á Íslandi búa nú u.þ.b. þrjár kynslóðir fólks, sem hafa upplifað einhverja mestu friðar- og frelsistíma í mannkynssögunni, þ.e. áratugina frá lokum seinni heimsstyrjaldar. Það er ekki svo að segja að engin áföll hafi riðið yfir þjóðina frá árinu 1945, þvert á móti, en aldrei síðan þá hefur verið saumað jafn verulega að frelsi almennra borgara og í heimsfaraldri Covid-19. Við megum hrósa happi yfir því að lengi framan af, og raunar allar götur þar til fyrir nokkrum vikum var gripið til nauðsynlegra og árangursríkra aðgerða sem gerðu Ísland að ákveðinni fyrirmynd annarra þjóða um hvernig óvarin þjóð heldur veirusjúkdómi í skefjum. Það má hins vegar ekki gleyma þeim fórnum sem fram voru færðar svo að þessi árangur næðist. Þjóðin gaf eftir frelsi sitt hvað eftir annað, og ekki að ósekju, í þágu sóttvarna. Það er því þyngra en tárum taki að heyra orðræðu sóttvarnaryfirvalda undanfarnar vikur (þegar yfir höfuð er samræmi í því hvað sóttvarnaryfirvöld segja fyrir og eftir hádegi) um framtíðarsýn fyrir fullbólusetta þjóð. Framtíðarsýnin er sérstaklega ógnvekjandi þegar kraftur múgsefjunar og tregða mannfólks til að breyta út af vana (góðum eða slæmum) eru höfð í huga. Það er með okkur mannfólkið eins og froskinn í pottinum, við sitjum kyrr ef vatnið er hitað smám saman. Þægindi vanans Kraft múgsefjunar og vanafestu mátti glögglega sjá fyrr í sumar þegar reglugerð um sóttvarnir tók gildi sem kvað á um grímuskyldu þar sem ekki væri mögulegt að tryggja eins metra fjarlægðarmörk á milli fólks. Ekki liðu margir dagar þar til flestallar verslanir landsins höfðu komið á grímuskyldu, óháð því hvort einhver hætta á því að fjarlægðarmörk væru ekki tryggð væri til staðar. Annað dæmi þar sem uggvænlega er vegið að frelsi fólks til athafna, er frásögn Vísis af afskiptum lögreglu af samkvæmi ungs fólks í Ljósvetningabúð í Þingeyjarsveit á dögunum. Þar leysti lögreglan upp gleðskap ungra, hraustra og (ég gef mér) fullbólusettra ungmenna í krafti ímyndaðrar viðbótar við sóttvarnarreglugerð sem bannar starfsemi skemmtistaða, kráa „og þess háttar“ eftir miðnætti. Ekkert óljóst og opið orðalag í þessa veru er að finna í reglugerðinni. Lausn lögreglunnar á vanda ungmennanna var að færa skyldi gleðskapinn í heimahús. Eruð þið undrandi? Ég líka. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra mátti gjöra svo vel að kokka upp eftiráskýringu fyrir undirmenn sína um að veitingaleyfi þessa gamla félagsheimilis hafi verið ástæða aðgerðanna. Þunnur þrettándi það. Þessi atburðarás minnti mann óneitanlega á frábæran pistil Halldórs Armands um hættur skemmtanalífsins sem birtist á RÚV í júní. Aðgerðirnar eru ekki vægar Sóttvarnar- og heilbrigðisyfirvöldum hefur verið tíðrætt um, í gegnum faraldurinn allan, að aðgerðir hér á landi séu vægar, sér í lagi í samanburði við aðgerðir annarra þjóða og því megi bara nokkuð vel við una. Það blasir við að slík ummæli standast ekki nokkra skoðun, fyrir utan það að verra eða alvarlegra ástand annars staðar í heiminum réttlætir ekki aðgerðir hér á landi. Þjóðir heimsins eru ekki í keppni um hver sé með vægustu aðgerðirnar, heldur hlýtur markmið stjórnvalda hverju sinni að vera að takmarka ekki frelsi borgara sinna meira en ítrasta nauðsyn krefur. Aðgerðir sem kosta ríkissjóð fjármuni af stærðargráðunni „mörg hundruð milljarðar“, reikningur sem fellur á skattgreiðendur framtíðarinnar vel að merkja, eru ekki vægar aðgerðir. Aðgerðir sem sauma svo nærri heilum atvinnugreinum að fjöldagjaldþrot virðast óumflýjanleg rætist framtíðarsýn sóttvarnarlæknis, svo sem í skemmtanalífs- og veitingageiranum, eru ekki vægar. Aðgerðir sem senda tugi foreldra ásamt börnum sínum í sóttkví vegna smits eins barns, sem jafnvel er einkennalaust, og takmarka þannig starfsemi þeirra fyrirtækja sem viðkomandi foreldrar starfa hjá í fleiri daga eru ekki vægar. Ríkið er ekki botnlaus hít fjármuna Þrátt fyrir að margar, og raunar flestar þeirra aðgerða sem ráðist var í áður en þorri þjóðarinnar var bólusettur hafi verið skynsamlegar og vel heppnaðar þá væri áhugavert að geta skyggnst inn í hliðarveröld sem sýndi hvernig aðgerðirnar hefðu komið við kauninn á þjóðinni ef ríkið hefði ekki staðið við bakið á almenningi og fyrirtækjum í landinu með geigvænlegum fjárútlátum, þ.e. ef fjárhagslegar afleiðingar slíkra aðgerða hefðu komið beint við veskið hjá fólki. Við megum hrósa happi yfir því að staða ríkissjóðs hafi verið sú þegar faraldurinn skall á, að ríkið hafði bolmagn til að styðja jafn ríkulega við bakið á þjóðinni og raun bar vitni. Því er gott að hafa í huga, þegar frekari aðgerðir til lengri eða skemmri tíma eru ræddar, að ríkið hefur ekki endalaust þol til stuðnings við einstaklinga og fyrirtæki. Í öllu falli hlýtur valið að standa milli þess að almenningur og atvinnulíf í landinu beri kostnað af slíkum aðgerðum, eða þá að reikningurinn falli á skattgreiðendur framtíðar. Hvoru tveggja hljómar illa í mínum eyrum. Coviðspyrna spólar í moldarflagi Lengst af faraldurs, með nokkrum mjög velkomnum undantekningum undanfarnar vikur, hefur fólk sem kennt hefur verið við „Coviðspyrnuna“ látið mest á sér bera í gagnrýni við aðgerðir yfirvalda vegna Covid-19. Það er miður, þar sem önnur gagnrýni á aðgerðirnar hefur fallið í skuggann, eða jafnvel verið sett undir sama hatt og gagnrýni þessa hóps. Þrátt fyrir að margt sé verulega gagnrýnivert við þær aðgerðir sem lagðar hafa verið til á undanförnum vikum, þá skal þess getið hér að bólusetningar og skilvirkt og öflugt heilbrigðiskerfi eru leiðarljósið út úr skugga Covid-19. Gagnrýni á aðgerðir þarf að vera á vísindalegum grundvelli þar sem það á við og sett fram af yfirvegun í hvívetna. Við erum öll í þessu saman Þeir hafa verið fjölmargir, upplýsingafundirnir (sem reyndar hafa alls ekki allir verið sérstaklega upplýsandi) sem hafa endað á niðurlagi um mikilvægi samstöðu og samtakamáttar í aðgerðum gegn faraldrinum. Samstaða er göfugt og nauðsynlegt tól fyrir þjóð sem tekst á við veirufaraldur. Ekki er þó hægt að ætlast til skilyrðislausrar samstöðu þegar tilgangur aðgerða verður óljós og ónauðsynlega er gengið á dýrmætt frelsi almennra borgara. Samstaða er ekki einstefnugata milli yfirvalda og almennings, og ef almenningur sér ekki glóru í boðuðum aðgerðum þá mega minnisblöð sín skyndilega lítils. Höfundur er verkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Kennari í verkfalli Hólmfríður Þorgeirsdóttir Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun Verðbólga í boði Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Neglum niður vextina Kristrún Frostadóttir Skoðun Ekki láta kaupa atkvæði þitt Alexandra Briem Skoðun Krónur, evrur og fullveldi Bjarni Benediktsson Skoðun Ísland 2074 Kjartan Magnússon Skoðun 200 þúsund til að búa í fatahengi LOL Derek T. Allen Skoðun Skoðun Skoðun Á að vera landbúnaður á Íslandi? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn stendur vörð um bændur Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Fjármál Kópavogsbæjar - hin hliðin Theódóra Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Feður eiga undir högg að sækja í forsjármálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Mikill má máttur Viðreisnar og áhrif um alla Evrópu, líka á Pútín, vera Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Frír hádegisverður í boði Friedmans Róbert Björnsson skrifar Skoðun Höldum áfram með íslenskuna og konuna Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ekki láta kaupa atkvæði þitt Alexandra Briem skrifar Skoðun Afnemum fátæktina Helgi Máni Sigurðsson skrifar Skoðun Krónur, evrur og fullveldi Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Ný ríkisstjórn styrki meistarakerfi löggiltra iðngreina Hópur formanna fag- og meistarafélaga innan SI skrifar Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Farsældarlögin snúast ekki um börnin Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Víðtæk og öflug barátta gegn einmanaleika á Íslandi Guðrún Svava Viðarsdóttir skrifar Skoðun Framsókn í geðheilbrigðismálum Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun 200 þúsund til að búa í fatahengi LOL Derek T. Allen skrifar Skoðun Kennari í verkfalli Hólmfríður Þorgeirsdóttir skrifar Skoðun Við viljum – kröfugerð fólks með fötlun! Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar Skoðun Óæskilegar uppskerur Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Úreltar og óréttmætar hvalveiðar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Bætum umhverfið svo öll börn geti blómstrað Kristín Kolbrún Kolbeinsdóttir Waage skrifar Skoðun Neglum niður vextina Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Áhyggjulaust ævikvöld Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Verðbólga í boði Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Afsláttur af mannréttindum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Er 0,145% bankaskattur virkilega nóg? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Útrýmum kjaragliðnun Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun 16 ára aldurstakmark á samfélagsmiðlum Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Eitt af því dýrmætasta sem mannfólk getur áunnið sér er frelsi. Að geta um frjálst höfuð strokið í vestrænu lýðræðisríki eru líklega mestu forréttindi sem við Íslendingar búum við. Frelsi er ekki sjálfsagt og ekki ókeypis. Spyrjið bara þá fjölmörgu hópa samfélagsins sem hafa þurft, og þurfa enn, að berjast fyrir sínu frelsi í tímans rás. Á Íslandi búa nú u.þ.b. þrjár kynslóðir fólks, sem hafa upplifað einhverja mestu friðar- og frelsistíma í mannkynssögunni, þ.e. áratugina frá lokum seinni heimsstyrjaldar. Það er ekki svo að segja að engin áföll hafi riðið yfir þjóðina frá árinu 1945, þvert á móti, en aldrei síðan þá hefur verið saumað jafn verulega að frelsi almennra borgara og í heimsfaraldri Covid-19. Við megum hrósa happi yfir því að lengi framan af, og raunar allar götur þar til fyrir nokkrum vikum var gripið til nauðsynlegra og árangursríkra aðgerða sem gerðu Ísland að ákveðinni fyrirmynd annarra þjóða um hvernig óvarin þjóð heldur veirusjúkdómi í skefjum. Það má hins vegar ekki gleyma þeim fórnum sem fram voru færðar svo að þessi árangur næðist. Þjóðin gaf eftir frelsi sitt hvað eftir annað, og ekki að ósekju, í þágu sóttvarna. Það er því þyngra en tárum taki að heyra orðræðu sóttvarnaryfirvalda undanfarnar vikur (þegar yfir höfuð er samræmi í því hvað sóttvarnaryfirvöld segja fyrir og eftir hádegi) um framtíðarsýn fyrir fullbólusetta þjóð. Framtíðarsýnin er sérstaklega ógnvekjandi þegar kraftur múgsefjunar og tregða mannfólks til að breyta út af vana (góðum eða slæmum) eru höfð í huga. Það er með okkur mannfólkið eins og froskinn í pottinum, við sitjum kyrr ef vatnið er hitað smám saman. Þægindi vanans Kraft múgsefjunar og vanafestu mátti glögglega sjá fyrr í sumar þegar reglugerð um sóttvarnir tók gildi sem kvað á um grímuskyldu þar sem ekki væri mögulegt að tryggja eins metra fjarlægðarmörk á milli fólks. Ekki liðu margir dagar þar til flestallar verslanir landsins höfðu komið á grímuskyldu, óháð því hvort einhver hætta á því að fjarlægðarmörk væru ekki tryggð væri til staðar. Annað dæmi þar sem uggvænlega er vegið að frelsi fólks til athafna, er frásögn Vísis af afskiptum lögreglu af samkvæmi ungs fólks í Ljósvetningabúð í Þingeyjarsveit á dögunum. Þar leysti lögreglan upp gleðskap ungra, hraustra og (ég gef mér) fullbólusettra ungmenna í krafti ímyndaðrar viðbótar við sóttvarnarreglugerð sem bannar starfsemi skemmtistaða, kráa „og þess háttar“ eftir miðnætti. Ekkert óljóst og opið orðalag í þessa veru er að finna í reglugerðinni. Lausn lögreglunnar á vanda ungmennanna var að færa skyldi gleðskapinn í heimahús. Eruð þið undrandi? Ég líka. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra mátti gjöra svo vel að kokka upp eftiráskýringu fyrir undirmenn sína um að veitingaleyfi þessa gamla félagsheimilis hafi verið ástæða aðgerðanna. Þunnur þrettándi það. Þessi atburðarás minnti mann óneitanlega á frábæran pistil Halldórs Armands um hættur skemmtanalífsins sem birtist á RÚV í júní. Aðgerðirnar eru ekki vægar Sóttvarnar- og heilbrigðisyfirvöldum hefur verið tíðrætt um, í gegnum faraldurinn allan, að aðgerðir hér á landi séu vægar, sér í lagi í samanburði við aðgerðir annarra þjóða og því megi bara nokkuð vel við una. Það blasir við að slík ummæli standast ekki nokkra skoðun, fyrir utan það að verra eða alvarlegra ástand annars staðar í heiminum réttlætir ekki aðgerðir hér á landi. Þjóðir heimsins eru ekki í keppni um hver sé með vægustu aðgerðirnar, heldur hlýtur markmið stjórnvalda hverju sinni að vera að takmarka ekki frelsi borgara sinna meira en ítrasta nauðsyn krefur. Aðgerðir sem kosta ríkissjóð fjármuni af stærðargráðunni „mörg hundruð milljarðar“, reikningur sem fellur á skattgreiðendur framtíðarinnar vel að merkja, eru ekki vægar aðgerðir. Aðgerðir sem sauma svo nærri heilum atvinnugreinum að fjöldagjaldþrot virðast óumflýjanleg rætist framtíðarsýn sóttvarnarlæknis, svo sem í skemmtanalífs- og veitingageiranum, eru ekki vægar. Aðgerðir sem senda tugi foreldra ásamt börnum sínum í sóttkví vegna smits eins barns, sem jafnvel er einkennalaust, og takmarka þannig starfsemi þeirra fyrirtækja sem viðkomandi foreldrar starfa hjá í fleiri daga eru ekki vægar. Ríkið er ekki botnlaus hít fjármuna Þrátt fyrir að margar, og raunar flestar þeirra aðgerða sem ráðist var í áður en þorri þjóðarinnar var bólusettur hafi verið skynsamlegar og vel heppnaðar þá væri áhugavert að geta skyggnst inn í hliðarveröld sem sýndi hvernig aðgerðirnar hefðu komið við kauninn á þjóðinni ef ríkið hefði ekki staðið við bakið á almenningi og fyrirtækjum í landinu með geigvænlegum fjárútlátum, þ.e. ef fjárhagslegar afleiðingar slíkra aðgerða hefðu komið beint við veskið hjá fólki. Við megum hrósa happi yfir því að staða ríkissjóðs hafi verið sú þegar faraldurinn skall á, að ríkið hafði bolmagn til að styðja jafn ríkulega við bakið á þjóðinni og raun bar vitni. Því er gott að hafa í huga, þegar frekari aðgerðir til lengri eða skemmri tíma eru ræddar, að ríkið hefur ekki endalaust þol til stuðnings við einstaklinga og fyrirtæki. Í öllu falli hlýtur valið að standa milli þess að almenningur og atvinnulíf í landinu beri kostnað af slíkum aðgerðum, eða þá að reikningurinn falli á skattgreiðendur framtíðar. Hvoru tveggja hljómar illa í mínum eyrum. Coviðspyrna spólar í moldarflagi Lengst af faraldurs, með nokkrum mjög velkomnum undantekningum undanfarnar vikur, hefur fólk sem kennt hefur verið við „Coviðspyrnuna“ látið mest á sér bera í gagnrýni við aðgerðir yfirvalda vegna Covid-19. Það er miður, þar sem önnur gagnrýni á aðgerðirnar hefur fallið í skuggann, eða jafnvel verið sett undir sama hatt og gagnrýni þessa hóps. Þrátt fyrir að margt sé verulega gagnrýnivert við þær aðgerðir sem lagðar hafa verið til á undanförnum vikum, þá skal þess getið hér að bólusetningar og skilvirkt og öflugt heilbrigðiskerfi eru leiðarljósið út úr skugga Covid-19. Gagnrýni á aðgerðir þarf að vera á vísindalegum grundvelli þar sem það á við og sett fram af yfirvegun í hvívetna. Við erum öll í þessu saman Þeir hafa verið fjölmargir, upplýsingafundirnir (sem reyndar hafa alls ekki allir verið sérstaklega upplýsandi) sem hafa endað á niðurlagi um mikilvægi samstöðu og samtakamáttar í aðgerðum gegn faraldrinum. Samstaða er göfugt og nauðsynlegt tól fyrir þjóð sem tekst á við veirufaraldur. Ekki er þó hægt að ætlast til skilyrðislausrar samstöðu þegar tilgangur aðgerða verður óljós og ónauðsynlega er gengið á dýrmætt frelsi almennra borgara. Samstaða er ekki einstefnugata milli yfirvalda og almennings, og ef almenningur sér ekki glóru í boðuðum aðgerðum þá mega minnisblöð sín skyndilega lítils. Höfundur er verkfræðingur.
Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun
Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun
Skoðun Mikill má máttur Viðreisnar og áhrif um alla Evrópu, líka á Pútín, vera Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Ný ríkisstjórn styrki meistarakerfi löggiltra iðngreina Hópur formanna fag- og meistarafélaga innan SI skrifar
Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar
Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun
Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun