Næstum tuttugu sinnum fleiri á of­fitu­lyfjum

Sífellt fleiri glíma við sjúkdóminn offitu hér á landi. Samfara þessari þróun hefur orðið margföldun í svokölluðum offituaðgerðum aðallega á einkastofu  en svo er algengt að fólk fari utan í slíkar aðgerðir. Engar tölulegar upplýsingar eru hins vegar til um það.

Erla Gerður Sveinsdóttir læknir hefur starfað sem sérfræðingur í offitu um árabil  Hún er jafnframt yfir nýju kvenheilsuteymi hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins sem sérhæfir sig í sjúkdómum tengdum offitu.  

Hún segir afar mikilvægt að fólk undirbúi sig vel ákveði það að fara í erma-eða hjáveituaðgerð.

„Efnaskiptaaðgerð annað hvort ermi eða hjáveita er öflugasta meðferðin sem við eigum við alvarlegri offitu. En það þýðir ekki að það eigi að nota þá aðferð við vægum sjúkdómi, hvað þá fyrirbyggjandi“ segir hún. 

Þannig að við erum að sjá að fólk er að kaupa sér aðgerðir sem er ekki komið með sjúkdóminn offitu og er ekkert orðið neitt afskaplega þungt.

„Það finnst mér mjög alvarleg þróun vegna þess að þá erum við að bjóða hættunni heim á nýjum sjúkdómum sem koma fram þá yfirleitt nokkrum árum eftir aðgerðina. Ég er mjög hrædd um að við séum að fá mjög stórt vandamál þessu tengdu eftir svona þrjú til fimm ár. Við þurfum betri fræðslu og eftirmeðferð.,“ segir Erla Gerður.

Hún bendir líka á annan hóp fólks. 

Svo er fullt af fólki sem ætti að vera að fara í aðgerðir en eru ekki að fara. Því það eru líka fullt af fordómum gagnvart aðgerðunum.

Lyf geti komið í stað ermaaðgerðar

Erla segir offitusjúkdóminn margþættan og orsakir hans séu það líka og  því þurfi að nálgast hann frá mörgum hliðum. Það sama kom fram hjá yfirlækni á offitusviði Reykjalundar. 

„Framfarir í lyfjameðferðum hafa verið alveg gríðarlegar síðustu árin og við erum komin með lyf sem geta haft sambærileg áhrif og svona ermaaðgerðir,“ segir Erla Gerður.

Lyfin sem Erla nefnir eru stungulyf sem nefnast Saxenda og Ozempic sem er notað ef sykursýki og offita eru hvoru tveggja til staðar. Þá segir hún von á nýju lyfi sem gefi afar góða raun. Samkvæmt upplýsingum úr gagnagrunni Landlæknis var ávísað tíu sinnum meira af þessum lyfjum 2021 en árið 2017, konur fá þau í meira mæli en karlar. 

Erla Gerður segir lyfin dýr og Sjúkratryggingar setji ströng skilyrði fyrir að fá þau. 

Skilyrði til að fá niðurgreiðslu eru mjög ströng. Til að fá lyfin þarftu að vera komin með BMI í 35 og lífsógnandi sjúkdóm. Það er að mínu viti alltof seint inngrip fyrir lyfjameðferðina. Það þarf að nota hana miklu miklu fyrr. Áður en lífsógnandi sjúkdómurinn er kominn. En það er pólitík í því og verkefni til að vinna að.

Hún segir hins vegar stóran hóp fólks kaupa sér lyfin á eigin kostnað. 

„Það eru fleiri og fleiri að fá lyfin og fá góðan árangur af þeim.  En það eru líka mjög margir sem kaupa þessi lyf sjálfir. Sem er vel ef þeir eru að fá góðan stuðning og meðferð og nota lyfin rétt,“ segir Erla Gerður. 

Frá tæpum hundrað milljónum í einn komma tvö milljarða

Hvetur fólk til að leita sér aðstoðar

Erla segir offitu alvarlegan sjúkdóm og mælir með því að fólk leiti til heilbrigðiskerfisins ef það grunar að það sé komið með eða telji sig eiga í hættu á að fá hann.

„Ef fólk er komið með hærra en 35 í BMI, leitið til heilbrigðisþjónustunnar. Það er engin spurning. Það er gríðarlega ólíklegt að öll þyngdarstjórnunarkerfi starfi eðlilega bara út af álaginu sem svona aukaþyngd veldur á allt kerfið. Hvort fólk eigi að grípa inn í á tímabilinu BMI 30 til 35, klárlega,  ef það upplifir einhver einkenni s.s. það dugar ekki að vera með gott mataræði, daglega hreyfingu og vinna með streituna og svefninn því svefninn hefur náttúrulega gríðarlega mikil áhrif.,“ segir Erla Gerður.

Í kvöld verður sýnd umfjöllun um offituvandann í Íslandi í dag og þar verður lengra viðtal við Erlu Gerði.