Valgerður Rúnarsdóttir, yfirlæknir SÁÁ, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins, og Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, voru mætt í Sprengisand á Bylgjunni til að ræða ópíóðafaraldurinn sem geisar þessi misserin.
Halldóra og þingflokkur Pírata hafa um áraraðir barist fyrir afglæpavæðingu fíkniefna. Sigmundur Davíð og Miðflokkurinn hafa tekið hinn pólinn í hæðina. Það er að rétta leiðin til að takast á við fíkniefnavandann sé ekki lögleiðing heldur taka upp meiri aga. Tókust þingmennirnir tveir hart á um hvort fíkn væri smitsjúkdómur eða ekki og þurfti þáttarstjórnandi að skerast í leikinn að fá fólk til að grípa ekki fram í.
Enginn með dóp í skólapartíunum
„Þetta er smitsjúkdómur að miklu leyti og jafn vel tískusveiflur í þessu líka. Ákveðin smit berast til landsins og þá hlýtur að vera grundvallaratriði að koma í veg fyrir aðgengið eins og hægt er. Að smitleiðirnar séu sem fæstar,“ sagði Sigmundur Davíð.
Ef ríkið lögleiði neysluskammta séu skilaboðin sú að neyslan sé í lagi og þá sé auðveldara fyrir þá sem vilji dreifa „smitsjúkdómnum“ að ná til krakkanna.
„Í minni tíð í menntaskóla, seint á síðustu öld, mætti enginn í bekkjarpartí með ólögleg fíkniefni. Ef að ríkið segir að þetta sé allt í lagi og að það sé jafn vel strangari á áfenginu þá hugsa ég að sumir hefðu tekið aðrar ákvarðanir en þeir gerðu og komist í kynni við þessi efni,“ sagði hann.
Refsistefnan engu skilað
Halldóra Mogensen sagði fíkn alls ekki vera smitsjúkdóm. „Fíkn, frekar en að vera sjúkdómur eða val einstaklings, er tilraun til þess að flýja þjáningu til skamms tíma. Það er gríðarlega mikilvægt að hætta að spyrja hvað sé að þessum einstaklingum með fíknivanda. Spyrja frekar: Hvað kom fyrir? Af hverju er þessi einstaklingur að þjást?“ sagði hún.
Benti hún á að refsistefnan, sem Sigmundur Davíð væri að tala fyrir, sé búin að vera við lýði í áratugi.
„Á þessum tíma hefur fíkniefnaneysla aukist og vandamálum tengdum neyslunni hefur fjölgað alveg gríðarlega. Þessi stefna er í besta falli gagnslaus því hún hefur ekkert virkað hingað til og það er ekkert sem segir okkur að það muni nokkuð breytast,“ sagði hún. Refsingar geri ekkert annað en að auka þjáningar fólks sem er haldið fíkn. Ef fólk óttast refsingar óttast það líka að hringja í lögregluna þegar það þarf á hjálp að halda.
Aðgengið mjög mikið
Valgerður Rúnarsdóttir tók undir með Halldóru að glæpavæðing fíkniefnaneyslu sé ekki lausnin.
„Neyslan almennt, þar hefur ríkisvaldið og löggjafinn mest áhrif af því að þeir hafa mest áhrif á aðgengi sem skiptir mestu máli. Ég er hundrað prósent sammál því að það er ekki pláss fyrir refsingu á neyslu,“ sagði Valgerður.
Dauðsföll vegna neyslu ópíóða hafa verið mikið til umræðu undanfarið. Samkvæmt SÁÁ hafa tíu skjólstæðingar sjúkrahússins á Vogi undir fertugu látist það sem af er ári. Þá hefur tónlistarmaðurinn Bubbi Morthens greint frá því að hafa sungið í ellefu jarðarförum tengdum fíkniefnaneyslu á árinu.
Valgerður sagði flókið að átta sig á hvers vegna ákveðin efni eru notuð meira á einum tíma en öðrum. Um miðjan tíunda áratuginn hafi verð hér e-töflu bóla og um aldamótin hafi verið ópíóðabóla eins og nú er. Sú ópíóðaneysla sem er í gangi hér á Íslandi í dag sé ekki ósvipuð því sem sé að gerast í öðrum löndum.
Benti hún hins vegar á að samkvæmt gögnum eins og talnabrunni Landlæknisembættisins þá sé fíkniefnaneysla heilt yfir ekki mjög útbreidd.
„Það eru mjög fáir að nota ólögleg vímuefni en mjög margir sem nota löglegu vímuefnin,“ sagði hún. Aðgengið væri hins vegar gott. „Það er mjög auðvelt að fá ólögleg vímuefni og lögleg vímuefni á ólöglegan hátt.“