ESB jók framlög til landbúnaðar um 430 milljónir evra í sumar Erna Bjarnadóttir skrifar 20. september 2023 09:31 Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Erna Bjarnadóttir Matvælaframleiðsla Landbúnaður Evrópusambandið Mest lesið Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun 100 þúsund á mánuði Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Með háskólapróf til að snýta og skeina? Hildur Sólmundsdóttir Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn boðar skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Þann 26. júní sl. samþykkti framkvæmdastjórn ESB að auka framlög til landbúnaðar í aðildarríkjunum til að koma til móts við áhrif af óhagstæðu veðurfari, hækkun framleiðslukostnaðar og fjölbreyttum markaðs- og viðskiptatengdum áskorunum. Nýi stuðningspakkinn samanstendur af 330 milljónum evra sem renna til bænda í 22 aðildarríkjum. Að auki hefur verið veitt samþykki fyrir 100 milljóna evra stuðningspakka fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu, sem kynntur var framkvæmdastjórninni í maí. Samanlagt er því um að ræða viðbótarstuðning við landbúnaðinn að upphæð 430 milljónir evra eða sem nemur 62,5 milljörðum íslenskra króna. Af hverju aukinn stuðningur til bænda? Í umfjöllun um málið og fréttatilkynningu framkvæmdastjórnarinnar er bent á að landbúnaður hefur þurft að taka á sig þungar klyfjar undanfarin ár, fyrst í Covid-19 heimsfaraldrinum og síðan hækkun á orkuverði og ýmsum landbúnaðaraðföngum í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Framkvæmdastjórn ESB samþykkti fyrst 500 milljón evra stuðningspakka fyrir landbúnaðinn í mars 2022, auk þess sem hún taldi upp margvíslegar aðgerðir til að tryggja aðgengi að áburði og möguleika bænda til kaupa á honum í nóvember 2022. Hratt lækkandi verð á landbúnaðarafurðum til bænda í ESB síðasta árið á meðan aðföng hafa lækkað hægar í verði - veldur bændum lausafjárvanda, einkum í korn- og olíufræræktun, mjólkurframleiðslu sem og annarri búfjárrækt, vínrækt og í ræktun á ávöxtum og grænmeti. Vegna matvælaverðbólgu færðist eftirspurn neytenda einnig frá ákveðnum vörum, eins og víni, ávöxtum og grænmeti og lífrænum vörum, sem olli framleiðendum enn frekari erfiðleikum. Auk þessarar almennu óhagstæðu efnahagsþróunar hafa þurrkar ollið erfiðleikum á Íberíuskaganum á meðan sum svæði á Ítalíu hafa orðið fyrir barðinu á alvarlegum flóðum sem ollu skemmdum á staðbundinni landbúnaðarframleiðslu og innviðum. Aukinn stuðningur í öllum aðildarlöndum ESB Bændur í Belgíu, Tékklandi, Danmörku, Þýskalandi, Eistlandi, Írlandi, Grikklandi, Spáni, Frakklandi, Króatíu, Ítalíu, Kýpur, Lettlandi, Litháen, Lúxemborg, Möltu, Hollandi, Austurríki, Portúgal, Slóveníu, Finnlandi og Svíþjóð munu njóta góðs af umræddum stuðningi upp á 330 milljónir evra úr sjóðum sem tilheyra CAP (e. Common Agricultural Policy). Aðildarríkin mega ennfremur bæta við þennan stuðning frá ESB sem nemur allt að 200% með sínu eigin landsfé. Sérstakur 100 milljón evra stuðningspakki var einnig samþykktur fyrir bændur í Búlgaríu, Ungverjalandi, Póllandi, Rúmeníu og Slóvakíu. Bændur í þessum fimm aðildarríkjum standa frammi fyrir miklum erfiðleikum í kjölfar mikils innflutnings á tilteknum landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að tollar á þeim voru afnumdir vorið 2022. Sérstakar og tímabundnar fyrirbyggjandi ráðstafanir vegna innflutnings á takmörkuðum fjölda vara frá Úkraínu tóku gildi 2. maí sl. en átti síðan að afnema í áföngum fyrir 15. september 2023. Rétt er að geta þess að lagt er til að allur þessi aukni stuðningur (430 milljónir evra) verði greiddur til bænda fyrir 31. desember 2023. Því má þó bæta við að þótt innflutningsbannið til Austur-Evrópuríkjanna hafi átt að enda 15. september þá hafa nokkur Austur-Evrópuríki tekið upp einhliða innflutningsbann á vörur frá Úkraínu. Úkraína hefur sagst að það mun höfða mál á hendur Póllandi, Ungverjalandi og Slóvakíu fyrir Alþjóðaviðskiptastofnuninni í Genf út af þessum innflutningshöftum. Eiga sömu sjónarmið ekki einnig við hér á landi? Bændur hér á landi hafa þurft að takast á við hækkanir á framleiðslukostnaði líkt og kollegar þeirra í nálægum löndum. Í fyrra var komið til móts við þessa stöðu með sérstökum framlögum líkt og ESB og Noregur gerðu þá. Í ár hefur hins vegar ekkert heyrst af sambærilegum aðgerðum hér á landi. Það vekur upp ákveðnar spurningar. Ofan á háan aðfangakostnað sem hefur ekki lækkað nema að takmörkuðu leyti, hafa háir vextir komið þungt við landbúnaðinn líkt og aðra í samfélaginu. Í atvinnugrein sem býr við mikla fjárbindingu samanborið við veltu (á viðskiptamáli kallast það hægur veltuhraði fjármuna) verður hins vegar þeim mun erfiðara að takast á við sveiflur af þessu tagi. Þegar búast má við að hátt olíuverð muni áfram kynda verðbólgubálið og ekki horfur á að 12 mánaða verðbólga lækki alveg í bráð hér á landi, dregst þessi vandi á langinn. Að auki ollu þurrkar því hér t.d. á vestanverðu landinu því að margir bændur fengu mun minni heyfeng en ætlað var eða þurftu að kosta miklu til að afla nægilegs fóðurs jafnvel sækja heyskap um tuga kílómetra veg í fjarlæg héruð. Aksturskostnaðurinn einn hleypur fljótt að hundruðum þúsunda. Aukin framlög í Evrópu – en hvað með íslenska bændur? Á sama tíma er verðbólga, þar með talin „matvælaverðbólga“, tekin að ganga hraðar niður í nágrannalöndum okkar en hér á landi. Búast má við að þá taki sig enn upp gagnrýni á matvælaframleiðendur hér á landi með söngnum um að þeir ekki geti haldið aftur af verðhækkunum. Hér verður ekki bæði sleppt og haldið, bændur eru ekki kyndarar á verðbólgubálinu. Á meðan staða matvælaframleiðenda í nágrannalöndum er tekin alvarlega og auknum stuðningi beitt til að tryggja að þeir komist í gegnum brimgarðana, má þá búast við að enn verði söngurinn um sök þeirra á háu matvælaverði hér á landi sunginn hástöfum? Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun