Galdrabrennur nútímans Kristján Ingimarsson skrifar 11. október 2023 14:00 Á miðöldum voru stundaðar galdrabrennur og galdraofsóknir hér á landi og höfðu þær þá verið stundaðar í Evrópu um nokkurt skeið. Galdrabrennurnar byggðust á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Í Evrópu var alþekkt að kaþólska kirkjan vildi berjast gegn villutrúarmönnum sem talið var að þjónaði djöflinum. Hér á landi var þetta meira tengt við galdra og sem dæmi má nefna að ef manneskja veiktist skepna drapst eða annað í þeim dúr, þá fór fólk að trúa því að þetta hefði verið gert með göldrum. Smátt og smátt magnaðist hið illa umtal þar til þeir sem voru taldir sökudólgar voru brenndir á báli við fögnuð almúgans. Horfandi á íslenskt þjóðfélag í dag þá veltir maður því fyrir sér hvort svo mikið hafi breyst. Öðru hvoru heyrir maður af eineltismálum þar sem ákveðinn hópur veitist að einstaklingi með ofbeldi, sem oft á tíðum sprettur af tortryggni, illu umtali og fáfræði með skelfilegum afleiðingum. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Með tilkomu samfélagsmiðla og stundum hjálp fjölmiðla er það alþekkt að almenningur dæmi einstaklinga seka fyrir meint brot þar sem almannadómurinn byggist á tortryggni, illu umtali og fáfræði og hefur í för með sér skelfilegar afleiðingar. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Nú svo gerist það að fólk kemur saman á Austurvelli og mótmælir hinu og þessu og krefst ýmissa hluta. Til dæmis kom fólk saman um liðna helgi til að mótmæla laxeldi. Þetta minnir líka á galdrabrennur miðalda þar sem trú fólks og viðhorf byggjast á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Fólk hefur kerfisbundið verið matað á röngum upplýsingum og ef sama lygin er sögð nógu oft fer fólk að trúa henni. Skiptir þá engu hvað vísindin segja, hvað þá raunveruleikinn. Því er haldið fram að laxeldinu fylgi mengun. Staðreyndin er sú að eldinu er stjórnað eftir ákveðnu kerfi og reglum þannig að ekki hljótist af mengun. Sem dæmi má nefna að í Berufirði hefur verið stundað eldi frá 2002 og þar eins og annarsstaðar er fjörðurinn vaktaður en aldrei hefur þessi meinta mengun fundist. Fáir virðast hafa áhuga á að kynna sér þetta eða trúa þessu enda er auðveldara að trúa því sem einhver kjaftaskúmur segir á Facebook. Því er haldið fram að eldislax útrými villtum stofnum. Hvergi í heiminum hefur eldislax útrýmt villtum stofnum og að mati færustu vísindamanna á þessu sviði þarf ágengni að vera að minnsta kosti 4% á hverju ári áratugum saman til þess að erfðablöndun nái að skerða hæfni stofns árinnar. Náttúruvalið er miskunnarlaust en hagstætt villtum stofnum. Einhverra hluta vegna trúir fólk samt frekar orðrómi en staðreyndum. Því er haldið fram að farið sé illa með eldislaxinn í kvíunum. Heldur fólk í alvöru að eldisbændur hugsi illa um fiskana sína? Það fólk hefur líklega ekki komið á fiskeldisstöð. Þegar sýndar eru myndir af eldislaxi eru jafnan valdar myndir af fáum einstaklingum sem hafa skaddast á meðan milljónir fallegra hraustra laxa synda um í vellystingum í kvíunum. Hafið þið heyrt talað um neikvæða rörsýn? Þetta er dæmi um slíkt. Neikvæð rörsýn: Þegar einblínt er á eitt neikvætt smáatriði eða eina hlið á máli þangað til það byrgir sýn á heildarmyndina. Mörg fleiri dæmi er hægt að nefna og hægt væri að kafa dýpra í þessi mál en líklega er það ekki til mikils, fólk trúir einfaldlega því sem það vill trúa án þess að vilja kynna sér málin of mikið. Eigum við að sætta okkur við að galdrabrennur af þessu tagi séu stundaðar hér á landi ennþá? Hvort sem um er að ræða fórnarlömb eineltis, fórnarlömb múgæsings eða hundruðir fjölskyldna um allt land sem hefur afkomu sína af laxeldi sem eru fórnarlömbin á meðan fólkið með kyndlana á Austurvelli sem alið hefur verið á fordómum er tilbúið að kveikja í og fagna. Höfundur er framleiðslu- og gæðastjóri hjá Búlandstindi ehf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Múlaþing Fiskeldi Sjókvíaeldi Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Á miðöldum voru stundaðar galdrabrennur og galdraofsóknir hér á landi og höfðu þær þá verið stundaðar í Evrópu um nokkurt skeið. Galdrabrennurnar byggðust á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Í Evrópu var alþekkt að kaþólska kirkjan vildi berjast gegn villutrúarmönnum sem talið var að þjónaði djöflinum. Hér á landi var þetta meira tengt við galdra og sem dæmi má nefna að ef manneskja veiktist skepna drapst eða annað í þeim dúr, þá fór fólk að trúa því að þetta hefði verið gert með göldrum. Smátt og smátt magnaðist hið illa umtal þar til þeir sem voru taldir sökudólgar voru brenndir á báli við fögnuð almúgans. Horfandi á íslenskt þjóðfélag í dag þá veltir maður því fyrir sér hvort svo mikið hafi breyst. Öðru hvoru heyrir maður af eineltismálum þar sem ákveðinn hópur veitist að einstaklingi með ofbeldi, sem oft á tíðum sprettur af tortryggni, illu umtali og fáfræði með skelfilegum afleiðingum. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Með tilkomu samfélagsmiðla og stundum hjálp fjölmiðla er það alþekkt að almenningur dæmi einstaklinga seka fyrir meint brot þar sem almannadómurinn byggist á tortryggni, illu umtali og fáfræði og hefur í för með sér skelfilegar afleiðingar. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Nú svo gerist það að fólk kemur saman á Austurvelli og mótmælir hinu og þessu og krefst ýmissa hluta. Til dæmis kom fólk saman um liðna helgi til að mótmæla laxeldi. Þetta minnir líka á galdrabrennur miðalda þar sem trú fólks og viðhorf byggjast á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Fólk hefur kerfisbundið verið matað á röngum upplýsingum og ef sama lygin er sögð nógu oft fer fólk að trúa henni. Skiptir þá engu hvað vísindin segja, hvað þá raunveruleikinn. Því er haldið fram að laxeldinu fylgi mengun. Staðreyndin er sú að eldinu er stjórnað eftir ákveðnu kerfi og reglum þannig að ekki hljótist af mengun. Sem dæmi má nefna að í Berufirði hefur verið stundað eldi frá 2002 og þar eins og annarsstaðar er fjörðurinn vaktaður en aldrei hefur þessi meinta mengun fundist. Fáir virðast hafa áhuga á að kynna sér þetta eða trúa þessu enda er auðveldara að trúa því sem einhver kjaftaskúmur segir á Facebook. Því er haldið fram að eldislax útrými villtum stofnum. Hvergi í heiminum hefur eldislax útrýmt villtum stofnum og að mati færustu vísindamanna á þessu sviði þarf ágengni að vera að minnsta kosti 4% á hverju ári áratugum saman til þess að erfðablöndun nái að skerða hæfni stofns árinnar. Náttúruvalið er miskunnarlaust en hagstætt villtum stofnum. Einhverra hluta vegna trúir fólk samt frekar orðrómi en staðreyndum. Því er haldið fram að farið sé illa með eldislaxinn í kvíunum. Heldur fólk í alvöru að eldisbændur hugsi illa um fiskana sína? Það fólk hefur líklega ekki komið á fiskeldisstöð. Þegar sýndar eru myndir af eldislaxi eru jafnan valdar myndir af fáum einstaklingum sem hafa skaddast á meðan milljónir fallegra hraustra laxa synda um í vellystingum í kvíunum. Hafið þið heyrt talað um neikvæða rörsýn? Þetta er dæmi um slíkt. Neikvæð rörsýn: Þegar einblínt er á eitt neikvætt smáatriði eða eina hlið á máli þangað til það byrgir sýn á heildarmyndina. Mörg fleiri dæmi er hægt að nefna og hægt væri að kafa dýpra í þessi mál en líklega er það ekki til mikils, fólk trúir einfaldlega því sem það vill trúa án þess að vilja kynna sér málin of mikið. Eigum við að sætta okkur við að galdrabrennur af þessu tagi séu stundaðar hér á landi ennþá? Hvort sem um er að ræða fórnarlömb eineltis, fórnarlömb múgæsings eða hundruðir fjölskyldna um allt land sem hefur afkomu sína af laxeldi sem eru fórnarlömbin á meðan fólkið með kyndlana á Austurvelli sem alið hefur verið á fordómum er tilbúið að kveikja í og fagna. Höfundur er framleiðslu- og gæðastjóri hjá Búlandstindi ehf.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun