Skoðun

Máls­kostnaður, Rétt­læti hins sterka

Jörgen Ingimar Hansson skrifar

Sennilega voru málskostnaðargreiðslur í dómsmáli í upphafi hugsaðar sem skaðabæt­ur fyrir sannanlega ómaklega lögsókn á hendur blásaklausu fólki. Nú eru þær notaðar, að því er virðist, sem tilviljanakenndar refsingar fyrir að tapa dómsmáli eða þætti þess. Þær eru greiddar gagnaðila í málinu.

Málskostnaður getur orðið hlutfallslega stór liður í dómsmáli þar sem ekki er deilt um margar milljónir króna en eru tiltölulega minna mál í jafnvel millj­arða deilum milli stórfyrirtækja. Þær auka stórlega áhættuna af því að fara í einkamál.

Aðili sem fer í mál vegna þess sem virðist vera einfalt rakið dómsmál, til dæmis að gagnaðili hafi þverskallast við að greiða sannanlegar skuld­ir, getur einfaldlega tapað málinu á einhverjum fáum atriðum eða formsatriðum. Kannski vegna þess að það tókst að flækja það og hreinlega snúa upp á það. Hann getur þess vegna lent í því að þurfa að greiða þeim seka milljónir í máls­kostnað í stað þess að fá sína fjármuni í hús. Einhver mál sem ættu fyr­ir­fram að vera auðunnin fara þannig.

Eftir því sem ég best veit er örsjaldan rökstuðning að fá fyrir ákvörðun­um um málskostnað. Það finnst mér benda til þess að dómari slumpi einhvern veginn á upphæðina. Samt er um millj­ónir að ræða. Dómskerfið, í einkamál­um að minnsta kosti, er bara svona. Með þessum gjöldum get ég ekki betur séð en að ver­ið sé að gera einkamál, sem rekin eru fyrir dómstólum, að eins konar fjárhagsleg­um áhættuleik. Eins konar póker­spili, sem virðist fyrst og fremst til þess fallið að ýta almenningi burtu frá dóm­stólum. Það leiðir til þess að hann getur síður eða ekki borið hönd fyrir höfuð sér.

Ekki virðist gerður munur á tekjum eða umsvifum varðandi ákvörðun þessara greiðslna. Hann kemur þannig miklu síður niður á þeim sem betur mega sín í þjóð­félaginu. Þarna er réttlæti hins sterka mælanlegt.

Málskostnaður er áhætta sem sá sem fer í mál tekur á sig, sama hve mikið hann telur sig vera réttu megin við lögin.

Málskostnaður virðist stundum vera notaður til að hræða gagnaðila. Ef hann er talinn standa höllum fæti fjárhagslega er unnt að beita honum af ákafa í baráttunni með hótunum, eins og mér fannst vera tilfellið í mínu máli.

Unnt er að krefjast álags á málskostnað ef mál er höfðað að óþörfu, ef eitthvað veldur óþörfum drætti á málinu eða ef hafðar eru uppi rangar eða haldlausar kröfur eða staðhæfingar. Þann­ig er að minnsta kosti texti laganna. Svo er hægt að dæma aðila til réttarfarssektar fyrir svipaðar sakir sem og fyrir ósæmilegt orðbragð í dóm­sal.

Eins og nánar er fjallað um í bókinni Réttlæti hins sterka, Ádeila á dómskerfið og Alþingi tel ég að leggja eigi málskostnað að mestu eða öllu leyti niður enda virðist mér hann vera búinn til fyrir hinn sterka til að taka í lurginn á hinum minni máttar. Ég sé engan grundvöll fyrir málskostnaði nema dómari telji:

Sannað að sóknaraðili máls hafi sýnt sig reka vonlaust mál af einhverjum annarlegum ástæðum.

Að varnaraðili hafi á sama hátt ekki haft neina vörn í málinu enda hafi hann varla haft uppi neina haldbæra tilburði í þá átt.

Að aðili máls hafi ítrekað dregið málið á langinn eða farið vísvitandi með rangt mál.

Eða eitthvað því um líkt.

Þessi viðurlög þurfa ekki að vera fjárhagslegs eðlis. Til dæmis má hugsa sér niðurfellingu máls, að það hafi áhrif á dóm í málinu. Þá þarf það að vísu að koma fram í dómnum og vera afmarkað og skilgreint.

Höfundur er rekstrarverkfræðingur.




Skoðun

Skoðun

BRCA

Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar

Sjá meira


×