Burt með mismunun! Skúli Helgason skrifar 8. október 2024 10:30 Börnum af erlendum uppruna og reyndar fullorðnum líka er mismunað á Íslandi eftir uppruna og búsetu. Þetta kemur m.a. fram í nýrri skýrslu OECD um stöðu innflytjenda í íslensku samfélagi og samanburð við stöðuna í Evrópu dregur vel fram mikilvægi þessa málaflokks. Skýrslan dregur fram hve innflytjendur eru mikilvægur og nauðsynlegur hluti af okkar samfélagi, atvinnulífi og hagkerfi. Stórar atvinnugreinar eins og mannvirkjageirinn og ferðaþjónustan treysta á vinnuframlag innflytjenda og þær gætu í raun ekki þrifist með góðu móti án þeirra. Atvinnuþátttaka innflytjenda er sú hæsta innan OECD eða 83% og þátttaka þeirra í samfélaginu sömuleiðis (89%). Í skýrslunni kemur líka fram að innflytjendum hefur hvergi fjölgað meira hlutfallslega en á Íslandi sl. áratug meðal ríkja OECD. Hlutfall innflytjenda hækkaði úr 8% árið 2013 í 18% árið 2023. Langflestir eða um 80% í þessum hópi koma frá EES löndunum. En það eru miklar áskoranir sem mæta þessum hópi og hin hliðin á mikilli atvinnuþátttöku innflytjenda er sú að þetta er líka sá hópur sem er hættast við að missa vinnuna eða fá ekki vinnu – en annar hver einstaklingur á atvinnuleysiskrá er innflytjandi og það hlutfall hefur hækkað mjög mikið á stuttum tíma – farið úr 15% árið 2013 í 50% í fyrra. Enginn vafi er á því að stærsta hindrun innflytjenda inn á vinnumarkaðinn er skortur á íslenskukunnáttu – tungumálið er stærsti þröskuldurinn sem mætir innflytjendum í atvinnuleit þeirra. Menntun ekki metin Hvernig erum við að mæta þessum hópi í samfélaginu? Við verðum að viðurkenna að við höfum ekki staðið okkur vel í að meta menntun innflytjenda að verðleikum og alltof mörg dæmi eru um að innflytjendur séu hlunnfarnir þegar kemur að störfum og launum vegna þess að menntun þeirra í heimalandinu er ekki metin sem skyldi á íslenskum vinnumarkaði. Það segir sína sögu að rúmlega þriðjungur háskólamenntaðra innflytjenda (35%) er í störfum sem nýta ekki menntun þeirra með fullnægjandi hætti. Sambærilegt hlutfall innfæddra er þrisvar sinnum lægra eða 10%. Þarna birtist líka skýr kynjahalli því algengara er að konur séu í starfi þar sem menntun þeirra nýtist ekki sem skyldi. Hinn mikli munur milli innfæddra og innflytjenda á því sem við getum kallað vannýtta menntun í starfi er með því mesta sem gerist innan OECD. Íslenskukennslu ábótavant Íslenskukennslu hefur verið ábótavant bæði í skólakerfinu og á vinnumarkaði – við þekkjum öll dómsmálið okkar við ríkið út af þeirri mismunun sem reykvískt börn með annað móðurmál en íslensku mæta í krafti þess að þau búa í Reykjavík en ekki öðru sveitarfélagi – Reykjavík er eina sveitarfélagið sem ekki fær greiðslur úr Jöfnunarsjóði til að fjármagna íslenskukennslu fyrir þessi börn, Héraðsdómur dæmdi Reykjavík í vil í lok síðasta árs en ríkið áfrýjaði og við bíðum enn niðurstöðu þeirrar áfrýjunar 10 mánuðum síðar og á meðan er mismununinni viðhaldið. Reykjavíkurborg hefur margfaldað framlög sín til íslenskukennslu barna með annað móðurmál en íslensku á undanförnum 7 árum en það dugar ekki til að mæta þörfinni vegna hinnar miklu fjölgunar í þessum hópi. En það er athyglisverð niðurstaða skýrslunnar að aðeins 18% telja sig hafa fullnægjandi vald á íslensku meðan sambærilegt hlutfall innflytjenda sem telur sig hafa gott vald á þjóðtungu búsetulands er í kringum 60% í öðrum löndum. Það er sérstakt rannsóknarefni sem þarf að bregðast við með fræðslu, vitundarvakningu, auknu aðgengilegu námsframboði en líka naflaskoðun okkar hinna innfæddu á því hvernig við getum gyrt okkur í brók varðandi það að tryggja eðlilegan framgang fólks af erlendum uppruna á vinnumarkaði þar með talið í ábyrgðarstöður. Íslenskukunnátta nemenda af erlendum uppruna skiptir lykilmáli upp á menntunarstöðu þessa hóps núna og síðar á lífsleiðinni. Þetta kemur vel fram í PISA niðurstöðum þar sem munurinn á frammistöðu þess hóps nemenda af erlendum uppruna sem tala íslensku á sínu heimili og þeim sem gera það ekki er mestur hér á Íslandi af öllum ríkjum OECD. Neikvæð áhrif heimgreiðslna Það er athyglisvert að skýrslan dregur sérstaklega fram hve mikilvægt er að börn með innflytjendabakgrunn njóti þeirrar menntunar sem leikskólavist býður upp á ekki síst þjálfun í íslensku og þar er sérstaklega dregið fram að heimgreiðslur sem valkostur við leikskólapláss geti haft neikvæð áhrif varðandi menntunarstöðu viðkomandi barna og stöðu foreldra þeirra á vinnumarkaði, ekki síst kvenna. Þarna er verk að vinna því þessi börn af erlendum uppruna sækja leikskóla mun síður en börn af innlendum uppruna og fara því frekar á mis við fyrsta skólastigið sem hefur mótandi áhrif á málþroska barna og máltöku sem aftur hefur heilmikið forspárgildi varðandi læsi og gengi á menntabrautinni síðar meir. Við þurfum að horfa í eigin barm sem samfélag varðandi framboð á íslenskukennslu fyrir þennan hóp og þar er áberandi í skýrslunni að opinber fjármögnun á slíkri kennslu er mun minni hér á landi en gengur og gerist á hinum Norðurlöndunum sem standa okkur miklu framar í að fjármagna kennslu í þjóðtungu viðkomandi landa. Við þurfum að gera betur – nýta betur menntun innflytjenda og meta hana að verðleikum og auka fræðslu til innflytjenda um mikilvægi þess að læra íslensku og auðvelda þeim aðgengi að íslenskukennslu– stórefla íslenskukennslu bæði barna og fullorðinna úr röðum innflytjenda svo þeir geti orðið virkari þátttakendur í okkar samfélagi og geti nýtt tækifæri sín og hæfileika til jafns við þá sem eru með innlendan bakgrunn – við þurfum sérstaklega að beita okkur gagnvart jaðarsetningu barna með erlendan bakgrunn – við sjáum að þau skila sér ekki eins vel í t.d. skipulagðar frístundir eins og önnur börn – við sjáum það á nýtingu frístundakortsins – að hún er undir meðallagi í hverfum eins og Breiðholti, Miðborg og að hluta til á Kjalarnesi þar sem hlutfall innflytjenda er hvað hæst í borginni. Merk skýrsla sem kallar á aðgerðir Samfélagið okkar hefur breyst gríðarlega á undanförnum áratugum, við erum orðin fjölmenningarlegt samfélag í meira mæli en nokkru sinni fyrr sem er gleðiefni en uppbygging innviða og fjármögnun grunnþjónustu hefur ekki haldið í við þessar breytingar. Ríkið og sveitarfélögin þurfa að vinna þessi mál mjög þétt saman – rétt eins og í tilviki samgöngusáttmálans –því hér er einfaldlega um að ræða eitt mikilvægasta samfélagsverkefni okkar tíma að tryggja jafnræði barna og fullorðinna óháð búsetu og uppruna. Höfundur er borgarfulltrúi Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Samfylkingin Innflytjendamál Skúli Helgason Borgarstjórn Mest lesið Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Börnum af erlendum uppruna og reyndar fullorðnum líka er mismunað á Íslandi eftir uppruna og búsetu. Þetta kemur m.a. fram í nýrri skýrslu OECD um stöðu innflytjenda í íslensku samfélagi og samanburð við stöðuna í Evrópu dregur vel fram mikilvægi þessa málaflokks. Skýrslan dregur fram hve innflytjendur eru mikilvægur og nauðsynlegur hluti af okkar samfélagi, atvinnulífi og hagkerfi. Stórar atvinnugreinar eins og mannvirkjageirinn og ferðaþjónustan treysta á vinnuframlag innflytjenda og þær gætu í raun ekki þrifist með góðu móti án þeirra. Atvinnuþátttaka innflytjenda er sú hæsta innan OECD eða 83% og þátttaka þeirra í samfélaginu sömuleiðis (89%). Í skýrslunni kemur líka fram að innflytjendum hefur hvergi fjölgað meira hlutfallslega en á Íslandi sl. áratug meðal ríkja OECD. Hlutfall innflytjenda hækkaði úr 8% árið 2013 í 18% árið 2023. Langflestir eða um 80% í þessum hópi koma frá EES löndunum. En það eru miklar áskoranir sem mæta þessum hópi og hin hliðin á mikilli atvinnuþátttöku innflytjenda er sú að þetta er líka sá hópur sem er hættast við að missa vinnuna eða fá ekki vinnu – en annar hver einstaklingur á atvinnuleysiskrá er innflytjandi og það hlutfall hefur hækkað mjög mikið á stuttum tíma – farið úr 15% árið 2013 í 50% í fyrra. Enginn vafi er á því að stærsta hindrun innflytjenda inn á vinnumarkaðinn er skortur á íslenskukunnáttu – tungumálið er stærsti þröskuldurinn sem mætir innflytjendum í atvinnuleit þeirra. Menntun ekki metin Hvernig erum við að mæta þessum hópi í samfélaginu? Við verðum að viðurkenna að við höfum ekki staðið okkur vel í að meta menntun innflytjenda að verðleikum og alltof mörg dæmi eru um að innflytjendur séu hlunnfarnir þegar kemur að störfum og launum vegna þess að menntun þeirra í heimalandinu er ekki metin sem skyldi á íslenskum vinnumarkaði. Það segir sína sögu að rúmlega þriðjungur háskólamenntaðra innflytjenda (35%) er í störfum sem nýta ekki menntun þeirra með fullnægjandi hætti. Sambærilegt hlutfall innfæddra er þrisvar sinnum lægra eða 10%. Þarna birtist líka skýr kynjahalli því algengara er að konur séu í starfi þar sem menntun þeirra nýtist ekki sem skyldi. Hinn mikli munur milli innfæddra og innflytjenda á því sem við getum kallað vannýtta menntun í starfi er með því mesta sem gerist innan OECD. Íslenskukennslu ábótavant Íslenskukennslu hefur verið ábótavant bæði í skólakerfinu og á vinnumarkaði – við þekkjum öll dómsmálið okkar við ríkið út af þeirri mismunun sem reykvískt börn með annað móðurmál en íslensku mæta í krafti þess að þau búa í Reykjavík en ekki öðru sveitarfélagi – Reykjavík er eina sveitarfélagið sem ekki fær greiðslur úr Jöfnunarsjóði til að fjármagna íslenskukennslu fyrir þessi börn, Héraðsdómur dæmdi Reykjavík í vil í lok síðasta árs en ríkið áfrýjaði og við bíðum enn niðurstöðu þeirrar áfrýjunar 10 mánuðum síðar og á meðan er mismununinni viðhaldið. Reykjavíkurborg hefur margfaldað framlög sín til íslenskukennslu barna með annað móðurmál en íslensku á undanförnum 7 árum en það dugar ekki til að mæta þörfinni vegna hinnar miklu fjölgunar í þessum hópi. En það er athyglisverð niðurstaða skýrslunnar að aðeins 18% telja sig hafa fullnægjandi vald á íslensku meðan sambærilegt hlutfall innflytjenda sem telur sig hafa gott vald á þjóðtungu búsetulands er í kringum 60% í öðrum löndum. Það er sérstakt rannsóknarefni sem þarf að bregðast við með fræðslu, vitundarvakningu, auknu aðgengilegu námsframboði en líka naflaskoðun okkar hinna innfæddu á því hvernig við getum gyrt okkur í brók varðandi það að tryggja eðlilegan framgang fólks af erlendum uppruna á vinnumarkaði þar með talið í ábyrgðarstöður. Íslenskukunnátta nemenda af erlendum uppruna skiptir lykilmáli upp á menntunarstöðu þessa hóps núna og síðar á lífsleiðinni. Þetta kemur vel fram í PISA niðurstöðum þar sem munurinn á frammistöðu þess hóps nemenda af erlendum uppruna sem tala íslensku á sínu heimili og þeim sem gera það ekki er mestur hér á Íslandi af öllum ríkjum OECD. Neikvæð áhrif heimgreiðslna Það er athyglisvert að skýrslan dregur sérstaklega fram hve mikilvægt er að börn með innflytjendabakgrunn njóti þeirrar menntunar sem leikskólavist býður upp á ekki síst þjálfun í íslensku og þar er sérstaklega dregið fram að heimgreiðslur sem valkostur við leikskólapláss geti haft neikvæð áhrif varðandi menntunarstöðu viðkomandi barna og stöðu foreldra þeirra á vinnumarkaði, ekki síst kvenna. Þarna er verk að vinna því þessi börn af erlendum uppruna sækja leikskóla mun síður en börn af innlendum uppruna og fara því frekar á mis við fyrsta skólastigið sem hefur mótandi áhrif á málþroska barna og máltöku sem aftur hefur heilmikið forspárgildi varðandi læsi og gengi á menntabrautinni síðar meir. Við þurfum að horfa í eigin barm sem samfélag varðandi framboð á íslenskukennslu fyrir þennan hóp og þar er áberandi í skýrslunni að opinber fjármögnun á slíkri kennslu er mun minni hér á landi en gengur og gerist á hinum Norðurlöndunum sem standa okkur miklu framar í að fjármagna kennslu í þjóðtungu viðkomandi landa. Við þurfum að gera betur – nýta betur menntun innflytjenda og meta hana að verðleikum og auka fræðslu til innflytjenda um mikilvægi þess að læra íslensku og auðvelda þeim aðgengi að íslenskukennslu– stórefla íslenskukennslu bæði barna og fullorðinna úr röðum innflytjenda svo þeir geti orðið virkari þátttakendur í okkar samfélagi og geti nýtt tækifæri sín og hæfileika til jafns við þá sem eru með innlendan bakgrunn – við þurfum sérstaklega að beita okkur gagnvart jaðarsetningu barna með erlendan bakgrunn – við sjáum að þau skila sér ekki eins vel í t.d. skipulagðar frístundir eins og önnur börn – við sjáum það á nýtingu frístundakortsins – að hún er undir meðallagi í hverfum eins og Breiðholti, Miðborg og að hluta til á Kjalarnesi þar sem hlutfall innflytjenda er hvað hæst í borginni. Merk skýrsla sem kallar á aðgerðir Samfélagið okkar hefur breyst gríðarlega á undanförnum áratugum, við erum orðin fjölmenningarlegt samfélag í meira mæli en nokkru sinni fyrr sem er gleðiefni en uppbygging innviða og fjármögnun grunnþjónustu hefur ekki haldið í við þessar breytingar. Ríkið og sveitarfélögin þurfa að vinna þessi mál mjög þétt saman – rétt eins og í tilviki samgöngusáttmálans –því hér er einfaldlega um að ræða eitt mikilvægasta samfélagsverkefni okkar tíma að tryggja jafnræði barna og fullorðinna óháð búsetu og uppruna. Höfundur er borgarfulltrúi Samfylkingarinnar.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun