Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar 4. nóvember 2024 16:32 Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kvikmyndagerð á Íslandi Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna.
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun