Opið bréf til undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis Jóhann Friðrik Friðriksson og skrifa 25. janúar 2025 07:02 Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flokkur fólksins Alþingiskosningar 2024 Framsóknarflokkurinn Jóhann Friðrik Friðriksson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis.
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar