Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar 12. mars 2025 14:31 Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Loftslagsverkfallið krefst aðgerða strax! Tinna Hallgrímsdóttir Skoðun Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Ekki sprengja börn! Ellen Calmon Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes.
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun