Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar 25. júní 2025 14:31 Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Dýr Dýraheilbrigði Hestar Mest lesið Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun