Keppa við Kín­verja og Rússa um að koma kjarnakljúfri til tunglsins

Lengi hefur verið unnið að því að senda kjarnakljúfur til tunglsins sem lið í Artemis-áætluninni svokölluðu. Árið 2022 tilkynntu forsvarsmenn Geimvísindastofnunnar Bandaríkjanna (NASA) að stofnunin og orkumálaráðuneytið hefðu valið þrjár tillögur að kjarnakljúfum sem hægt væri að senda til tunglsins.

Sá kljúfur átti að geta skapað fjörutíu kílóvött og vera tilbúinn einhvern tímann á næsta áratug.

Erfitt yrði að knýja bækistöð á tunglinu með sólarsellum og rafhlöðum þar sem dagur á tunglinu varir í um fjórar vikur á jörðinni. Sólin skín því í tvær vikur og síðan er myrkur í tvær viku. Þess vegna hefur áhersla verið lögð á kjarnorku.

Sean Duffy, samgönguráðherra og starfandi yfirmaður Geimvísindastofnunnar Bandaríkjanna (NASA), hefur samkvæmt skipun sem fjölmiðlar ytra hafa sagt frá, sagt að kjarnakljúfurinn sem senda á til tunglsins eigi að geta skapað hundrað kílóvött og á hann að vera kominn til tunglsins fyrir 2030.

Það ár stefna Kínverjar á að senda sína fyrstu geimfara til tunglsins. Í apríl opinberuðu Kínverjar að þeir ætluðu sér að smíða kjarnakljúfur og senda hann til tunglsins til að knýja sameiginlega rannsóknarstöð þeirra og Rússa á yfirborðinu þar.

Duffy hefur, samkvæmt frétt New York Times, sagt að verði Kínverjar og Rússar á undan að koma kjarnakljúfi fyrir á tunglinu, gætu þeir reynt að skapa einhverskonar bannsvæði á yfirborðinu, sem kæmi verulega niður á Bandaríkjunum og öðrum.

Duffy ræddi málið á blaðamannafundi í gær, þar sem hann sagði Bandaríkin í kappi við Kínverja og Rússa og Bandaríkin væru að tapa. Hann sagði ekkert nýtt að tala um að senda kjarnakljúfur til tunglsins. Það hefði verið lengi til umræðu.

Minna fé til vísinda, meira til geimferða

Artemis-áætlunin snýst í stuttu máli um að senda geimfara aftur til tunglsins og koma þar upp varanlegri viðveru. Nota á tunglið sem stökkpall lengra út í sólkerfið. Í grískri goðafræði er Artemis systir Apollo.

Til stendur að þrjá bandaríska og einn kanadískan geimfara á braut um tunglið í apríl á næsta ári. Um mitt ár 2027 á, samkvæmt áætlunum NASA, að lenda geimförum á tunglinu í fyrsta sinn frá desember 1972, þegar geimfararnir Gene Cernan og Harrison Schmitt urðu ellefti og tólfti maðurinn til að ganga á yfirborði tunglsins.

Sjá einnig: Setja stefnuna á tunglið í apríl 2026

Frá því Donald Trump tók aftur við embætti forseta Bandaríkjanna hefur forsvarsmönnum NASA verið gert að skera verulega niður í alls konar vísindastarfi stofnunarinnar á nánast öllum sviðum. Ríkisstjórn Trumps hefur þó lagt til auknar fjárveitingar til mannaðra geimferða á næsta ári.

Vísindamenn í Bandaríkjunum og víðar hafa á undanförnum árum unnið mikla undirbúningsvinnu fyrir bækistöð á tunglinu. Sú vinna hefur að stórum hluta snúist um þróun innviða sem hægt yrði að nota á tunglinu.

Kljúfur án bækistöðvar

Kjarnakljúfur á tunglinu myndi ekki virka eins og þeir gera á jörðinni. Hann þyrfti bæði að vera minni og léttari en gengur og erist og þar að auki er hvorki loft né vatn á tunglinu sem hægt er að nota til kælingar. Því þyrfti kljúfur að vera búinn stóru kælikerfi.

Hitinn á yfirborði tunglsins sveiflast mjög milli dags og nætur og þarf að hanna kljúfinn með það í huga. Í samtali við NYT segir sérfræðingur að erfiðast yrði að þróa efni sem gætu þolað þessar miklu hitabreytingar og þann mikla hita sem myndast við framleiðslu þá framleiðslu rafmagns sem um ræðir.

Sérfræðingar segja óraunhæft að vinna alla þá vinnu sem þarf fyrir árið 2030. Þá sé áætlunin skringileg að því leyti að forsvarsmenn NASA sitja ekki á neinum áætlunum um að senda einhverskonar mannvirki sem þurfa svo mikið rafmagn til tunglsins í bráð.

„Ég skildi þetta svo að ætlunin hafi verið að knýja bækistöð. Þess vegna er svolítið kjánalegt að gera þetta án bækistöðvarinnar,“ sagði einni sérfræðingur.