Trúarfordómar og framtíðin Böðvari Jónssyni og Eðvarði T. Jónsyni skrifar 4. maí 2015 13:34 Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Böðvar Jónsson Eðvarð T. Jónsson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings.
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar